Κανείς δε ξέρει τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα

Στην πρώτη από μια νέα σειρά TED-Ed που έχει σκοπό να κινήσει την περιέργεια, o έφορος του TED Κρις Άντερσον μοιράζεται το παιδικό του πάθος για περίεργες ερωτήσεις που μάλλον δεν έχουν απαντήσεις. Αυτή είναι πρώτη ομιλία στη σειρά «Κανείς δε ξέρει τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα».

Κάθε μέρα, οι μαθητές στα σχολεία

ξοδεύουν ατελείωτες ώρες μαθαίνοντας
τις απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα,

αλλά εδώ θα κάνουμε ακριβώς το αντίθετο:

θα επικεντρωθούμε σε ερωτήματα
τις απαντήσεις των οποίων

δε μπορούμε να μάθουμε
γιατί είναι άγνωστες.

Όταν ήμουν μικρός, με βασάνιζαν
πολλά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα:

Πώς θα ένοιωθα αν ήμουν σκύλος;

Πονούν τα ψάρια;

Τα έντομα;

Μήπως η Μεγάλη Έκρηξη
ήταν απλώς ένα τυχαίο γεγονός;

Υπάρχει Θεός;

Κι εάν όντως υπάρχει, πώς είμαστε βέβαιοι
πως είναι άντρας και όχι γυναίκα;

Γιατί τόσοι αθώοι άνθρωποι και ζώα
βιώνουν φριχτές εμπειρίες;

Υπάρχει όντως κάποιο πλάνο
για την ζωή μας;

Το μέλλον μας γράφεται στην πορεία,

ή είναι προδιαγεγραμμένο
και απλώς δεν το ξέρουμε;

Αν ναι, τότε υπάρχει ελεύθερη βούληση;

Ποιος είμαι τελικά;
Είμαι απλώς μια βιολογική μηχανή;

Τότε γιατί έχω συνείδηση,
και τι είναι συνείδηση;

Τα ρομπότ θα αποκτήσουν
συνείδηση κάποια μέρα;

Πίστευα πως κάποια μέρα θα μάθαινα
τις απαντήσεις σε όλα αυτά.

Κάποιος πρέπει να γνωρίζει
τις απαντήσεις, σωστά;

Κι όμως, μαντέψτε!

Κανείς δεν τις γνωρίζει!

Τα περισσότερα από αυτά τα ερωτήματα
με προβληματίζουν ακόμα και σήμερα.

Αλλά, με εξιτάρει να τα σκέφτομαι

γιατί με εξωθούν στα όρια της γνώσης
και είναι άγνωστο το τι υπάρχει εκεί.

Ορίστε, λοιπόν, δύο ερωτήματα που κανείς
στην Γη δεν ξέρει να απαντήσει.

(Μουσική)

[Πόσα σύμπαντα υπάρχουν;]

Ενίοτε, όταν ταξιδεύω πολλές ώρες
με το αεροπλάνο,

χαζεύω τα βουνά και τις ερήμους

και προσπαθώ να συλλάβω με το μυαλό μου
πόσο απέραντη είναι η Γη.

Μετά θυμάμαι πως υπάρχει
κάτι που βλέπουμε καθημερινά

μέσα στο οποίο θα χώραγε
ένα εκατομμύριο φορές η Γη.

Μιλώ για τον Ήλιο, μοιάζει τεράστιος.

Αλλά, εάν τον δούμε συγκριτικά,
είναι σαν κεφάλι καρφίτσας,

μόλις ένα από τα 400 δις αστέρια
του Γαλαξία μας,

ευδιάκριτα όταν έχει ξαστεριά

σαν μία λευκή ομίχλη
που απλώνεται στον ουρανό.

Γίνεται ακόμη χειρότερο:
υπάρχουν κάπου 100 δις γαλαξίες

που μπορούμε να εντοπίσουμε
με το τηλεσκόπιο.

Άρα, εάν κάθε αστέρι είχε το μέγεθος
ενός κόκκου άμμου,

ο Γαλαξίας μας και μόνο
έχει αρκετά αστέρια

για να γεμίσει μία παραλία μεγέθους
10 επί 10 μέτρων,

και ύψους τριών μέτρων.

Ούτε ολόκληρη η Γη
δεν έχει αρκετές παραλίες

για να χωρέσει όλα τα αστέρια
του σύμπαντος.

Μια τέτοια παραλία θα εκτεινόταν σε μήκος
εκατοντάδων εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

Μα τον Στίβεν Χόκινγκ,
μιλάμε για πολλά αστέρια!!!

Αλλά ο Χόκινγκ και άλλοι φυσικοί

πιστεύουν ότι η πραγματικότητα
είναι αφάνταστα μεγαλύτερη.

Δηλαδή, αρχικά, τα 100 δις γαλαξιών
που διακρίνονται με το τηλεσκόπιο

πιθανότατα δεν είναι
παρά ένα ελάχιστο κομμάτι.

Το ίδιο το σύμπαν επεκτείνεται
με πολύ γρήγορους ρυθμούς.

Η μεγάλη πλειονότητα των γαλαξιών

βρίσκονται τόσο μακριά μας που ποτέ
δεν θα φτάσει έως εδώ το φως τους.

Κι όμως, η φυσική πραγματικότητα στην Γη

συνδέεται πολύ στενά με αυτούς
τους μακρινούς και αόρατους γαλαξίες.

Είναι και αυτοί μέρος του σύμπαντός μας.

Αποτελούν ένα μοναδικό,
τεράστιο οικοδόμημα

με τους ίδιους φυσικούς νόμους
που αποτελείται από τα ίδια άτομα,

ηλεκτρόνια, πρωτόνια, κουάρκ
και νετρίνα, όπως και εμείς.

Ωστόσο, πρόσφατες θεωρίες της φυσικής,
όπως η θεωρία των χορδών,

υποστηρίζουν ότι ίσως
και να υπάρχουν άπειρα σύμπαντα,

φτιαγμένα από διάφορα είδη σωματιδίων,

με διαφορετικές ιδιότητες,
που έχουν διαφορετικούς νόμους.

Στα πιο πολλά δεν θα μπορούσε
να υπάρξει ζωή

και ενδέχεται να εξαφανιστούν και να
επανεμφανιστούν σε νανοδευτερόλεπτα.

Ωστόσο, όλα μαζί συνθέτουν
ένα τεράστιο πολυσύμπαν

που αποτελείται από πιθανά σύμπαντα
έως και 11 διαστάσεων

που περιέχουν πράγματα που δεν μπορούμε
ούτε να τα φανταστούμε.

Η επικρατέστερη εκδοχή
της θεωρίας των χορδών

προβλέπει ένα πολυσύμπαν
που αποτελείται από 10-500 σύμπαντα.

Το ένα με 500 μηδενικά,
έναν αριθμό τόσο μεγάλο,

που αν κάθε άτομο στο γνωστό μας σύμπαν
είχε το δικό του σύμπαν,

και αν όλα τα άτομα σε αυτά τα σύμπαντα
είχαν το δικό τους σύμπαν,

και αυτό επαναλαμβανόταν
σε άλλους δύο κύκλους,

θα φτάνατε σε μόνο ένα μικρό
μέρος του συνόλου

συγκεκριμένα ένα τρις τρις τρις τρις τρις
τρις τρις τρις τρις τρις τρις τρις τρις

τρις τρισεκατομμυριοστό.

Αλλά ακόμα και αυτός ο αριθμός
είναι μικροσκοπικός,

αν τον συγκρίνουμε
με έναν άλλον αριθμό: το άπειρο.

Κάποιοι φυσικοί πιστεύουν
ότι το χωροχρονικό συνεχές είναι άπειρο,

και ότι περιέχει άπειρο αριθμό
από μικρά σύμπαντα

με διαφορετικές ιδιότητες.

Πώς πάει το μυαλό σας μέχρι τώρα;

Η κβαντική θεωρία προσθέτει
και άλλες επιπλοκές.

Η ίδια η θεωρία έχει αποδειχτεί
πέραν αμφιβολίας,

αλλά η ερμηνεία της προκαλεί σύγχυση,

και κάποιοι φυσικοί πιστεύουν
ότι για να ξεμπερδευτεί

πρέπει να φανταστείτε τεράστιους
αριθμούς παράλληλων συμπάντων

να γεννιούνται κάθε στιγμή,

και πολλά από αυτά να μοιάζουν πολύ
με τον κόσμο όπου ζούμε,

και να περιέχουν πολλούς σωσίες μας.

Σε ένα από αυτά τα σύμπαντα
θα αποφοιτήσετε με έπαινο

και θα παντρευτείτε
τον σύντροφο των ονείρων σας,

και σε ένα άλλο όχι.

Είναι και μερικοί επιστήμονες
που αυτά τα χαρακτηρίζουν βλακείες,

και λένε ότι η μόνη απάντηση
στο πόσα σύμπαντα υπάρχουν, είναι: ένα.

Μόνο ένα σύμπαν.

Μερικοί φιλόσοφοι και μυστικιστές μάλιστα

λένε ότι ακόμα και το δικό μας
σύμπαν είναι μια ψευδαίσθηση.

Όπως βλέπετε, αυτή τη στιγμή

δεν υπάρχει ομοφωνία
σε αυτό το θέμα, κάθε άλλο.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η απάντηση
είναι μεταξύ του μηδέν και του άπειρου.

Υποθέτω ότι ξέρουμε κι άλλο ένα πράγμα:

αυτή είναι μια πολύ καλή εποχή
για να μελετά κανείς φυσική.

Ίσως να διανύουμε την περίοδο
με την μεγαλύτερη εξέλιξη σε γνώσεις

που έζησε ποτέ η ανθρωπότητα.

(Μουσική)

[Γιατί δεν έχουμε ενδείξεις
για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής;]

Κάπου εκεί έξω στο τεράστιο σύμπαν

σίγουρα πρέπει να υπάρχουν
κι άλλοι πλανήτες που σφύζουν από ζωή,

αλλά γιατί δε βλέπουμε ίχνη της;

Αυτή ήταν η πρώτη ερώτηση
που έκανε ο Ενρίκο Φέρμι το 1950:

«Μα, που πήγαν όλοι;»

Σύμφωνα με τις θεωρίες συνωμοσίας,
μας επισκέπτονται συχνά ιπτάμενοι δίσκοι

και οι ειδήσεις κουκουλώνονται -

αλλά, ειλικρινά, αυτό δεν μας πείθει..

Δημιουργεί όμως ένα ερώτημα.

Τον τελευταίο χρόνο,
το διαστημικό παρατηρητήριο Κέπλερ

βρήκε εκατοντάδες πλανήτες
γύρω από κοντινά μας αστέρια,

και αν παρεκτείνουμε αυτά τα δεδομένα

φαίνεται σαν να υπάρχουν
μισό τρισεκατομμύριο πλανήτες

στο δικό μας γαλαξία και μόνο.

Αν έστω και ένας στους 10.000 πλανήτες

έχει συνθήκες κατάλληλες
για να συντηρήσει ζωή,

αυτό μας κάνει 50 εκατομμύρια πλανήτες
με πιθανότητα ζωής στο γαλαξία μας.

Και το ερώτημα είναι:

η Γη δημιουργήθηκε εννέα δισεκατομμύρια
χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Στο μεταξύ αμέτρητοι άλλοι πλανήτες
στο γαλαξία μας είχαν δημιουργηθεί ήδη,

και η ζωή εκεί είχε το χρόνο να εξελιχτεί

για δισεκατομμύρια ή τουλάχιστον
πολλά εκατομμύρια χρόνια,

προτού ξεκινήσει η ζωή στην Γη.

Αν μερικοί είχαν ευφυή ζωή,

και άρχιζαν να αναπτύσσουν τεχνολογία,

αυτή η τεχνολογία
θα είχε εκατομμύρια χρόνια

για να εξελιχτεί σε κάτι
πολύπλοκο και παντοδύναμο.

Στη Γη είδαμε πόσο δραματικά

μπορεί να εξελιχτεί η τεχνολογία
σε μόλις 100 χρόνια.

Μέσα σε εκατομμύρια χρόνια,
ένας ευφυής εξωγήινος πολιτισμός

θα μπορούσε εύκολα
να είχε εξαπλωθεί στον γαλαξία,

ίσως δημιουργώντας τεράστιους
συλλέκτες ενέργειας

ή και στόλους από διαστημόπλοια
για να δημιουργήσουν αποικίες

ή κομψοτεχνήματα που θα γέμιζαν
τον νυκτερινό ουρανό.

Με κάποιον τρόπο τέλος πάντων,
θα είχε φανερωθεί η παρουσία τους,

είτε σκόπιμα είτε όχι,
με κάποια ηλεκτρομαγνητικά σήματα.

Και όμως δεν είχαμε καμία
από αυτές τις ενδείξεις.

Γιατί;

Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις,
μερικές αρκετά ανησυχητικές.

Ίσως ένας υπερευφυής πολιτισμός
να έχει όντως κυριεύσει το γαλαξία,

και να έχει επιβάλλει
πλήρη ραδιοφωνική σιγή

γιατί δε θέλει να έχει συναγωνισμό.

Απλά καραδοκεί, και ψάχνει
μια αφορμή για να εξαφανίσει

οτιδήποτε μοιάζει να αποτελεί απειλή.

Ίσως πάλι και να μην είναι τόσο ευφυής.

Ίσως η εξέλιξη μιας ευφυίας ικανής
να δημιουργεί εξελιγμένη τεχνολογία,

είναι πιο σπάνια από ότι πιστεύαμε.

Στη Γη έτσι κι αλλιώς έγινε μόνο μια φορά
στα τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια,

και ίσως αυτή να ήταν μια μεγάλη σύμπτωση.

Ίσως να είμαστε ο πρώτος τέτοιος
πολιτισμός στο γαλαξία μας.

Ίσως ακόμα ο πολιτισμός να φέρει μαζί του
και το σπόρο της καταστροφής του

μέσω της ανικανότητας να ελέγξουμε
την τεχνολογία που έχουμε δημιουργήσει.

Υπάρχουν όμως και πολλές
πιο αισιόδοξες απαντήσεις.

Έτσι για αρχή, δε ψάχνουμε και τόσο πολύ

και ξοδεύουμε ελάχιστα
χρήματα στην έρευνα.

Από όλα τα αστέρια στο γαλαξία μας
μόνο ένα μικρό ποσοστό

έχουμε εξετάσει για ίχνη ζωής,

και ίσως να μη ψάχνουμε με το σωστό τρόπο.

Ίσως όσο οι πολιτισμοί αναπτύσσονται,

να ανακαλύπτουν τεχνολογίες επικοινωνίας

πολύ πιο ανεπτυγμένες και χρήσιμες
από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα.

Ίσως όλη η δραστηριότητα να εκτυλίσσεται

μέσα στη μυστηριώδη πρόσφατη ανακάλυψη,

τη σκοτεινή ύλη, ή σκοτεινή ενέργεια,

από την οποία αποτελείται το μεγαλύτερο
μέρος της μάζας του σύμπαντος.

Ή ίσως να ψάχνουμε στη λάθος κλίμακα.

Ίσως οι ευφυείς πολιτισμοί
να έχουν συνειδητοποιήσει

ότι η ζωή δεν είναι άλλο από πολύπλοκα
μοτίβα πληροφοριών

που αλληλεπιδρούν με όμορφους τρόπους,

και ότι αυτό μπορεί να γίνει
πιο αποτελεσματικά σε μικρή κλίμακα.

Όπως στη Γη τα ογκώδη μουσικά συστήματα

συρρικνώθηκαν σε όμορφα μικροσκοπικά iPod,

ίσως και η ευφυής ζωή, για να είναι
πιο οικολογικά αποτελεσματική,

να έχει και αυτή συρρικνωθεί.

Το ηλιακό μας σύστημα ίσως
να είναι γεμάτο εξωγήινους

που απλά δεν τους βλέπουμε -

ίσως και οι ίδιες οι ιδέες μας
να είναι μια μορφή εξωγήινης ζωής.

Εντάξει, αυτή είναι μια τρελή ιδέα,

οι εξωγήινοι με εξανάγκασαν να την πω.

Είναι όμως συναρπαστικό που οι ιδέες
φαίνονται να έχουν δική τους υπόσταση

και που ζουν ακόμα και μετά
τον θάνατο των δημιουργών τους.

Ίσως η βιολογική ζωή να είναι
μια προσωρινή κατάσταση.

Στα επόμενα 15 χρόνια

ίσως να αρχίσουμε να λαμβάνουμε
φασματοσκοπικές πληροφορίες

από γειτονικούς πλανήτες,
που θα μας αποκαλύψουν

τις πιθανότητες της ύπαρξης ζωής εκεί.

Στο μεταξύ το SETI, που αναζητά
εξωγήινη ευφυΐα

θα δημοσιοποιήσει τις ανακαλύψεις του

και έτσι εκατομμύρια πολίτες
επιστήμονες, ίσως και σεις,

θα μπορούν να συμβάλουν στις έρευνες.

Και εδώ στη Γη διεξάγονται
απίστευτα πειράματα

για τη δημιουργία ζωής από το μηδέν.

Μια ζωή που θα διαφέρει πολύ
από τη γνωστή, με βάση το DNA.

Όλα αυτά θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε

αν υπάρχει ζωή στο σύμπαν,

ή αν στην πραγματικότητα
υπάρχουμε μόνο εμείς.

Καθεμιά από τις πιθανότητες

με τον τρόπο της εμπνέει δέος.

Γιατί έστω και αν είμαστε μόνοι,

το γεγονός ότι σκεφτόμαστε, ονειρευόμαστε,
και κάνουμε αυτές τις ερωτήσεις,

μπορεί τελικά να είναι
το πιο σημαντικό γεγονός στο σύμπαν.

Σας έχω ένα ακόμα καλό νέο:

η αναζήτηση της γνώσης και της κατανόησης
δεν είναι ποτέ ανιαρή.

Είναι ακριβώς το αντίθετο.

Όσο περισσότερα μαθαίνεις,
τόσο πιο υπέροχος φαίνεται ο κόσμος.

Ακριβώς αυτές οι τρελές πιθανότητες,
και οι αναπάντητες ερωτήσεις,

μας κάνουν να τραβάμε μπροστά.

Συνεχίστε, λοιπόν, να έχετε περιέργεια.