Projektowanie dla niepełnosprawnych przynosi korzyści wszystkim

„Utrata słuchu była jednym z największych darów, jakie otrzymałam” - mówi Elise Roy. Jako prawniczka broniąca praw osób niepełnosprawnych i adeptka myślenia projektowego wie, że głuchota pozwala jej doświadczać świata w unikalny sposób, a perspektywa ta może rozwiązać niektóre z naszych największych problemów. Jak twierdzi: „Gdy projektujemy najpierw dla niepełnosprawnych, często znajdujemy rozwiązania lepsze niż te, gdy projektujemy dla normy”.

Nigdy nie zapomnę, jak brzmiał

śmiech moich przyjaciół.

Nigdy nie zapomnę, jak brzmiał

głos matki, gdy zasypiałam.

I nigdy nie zapomnę, jak brzmiał

kojący szmer wody płynącej strumykiem.

Wyobraźcie sobie moje przerażenie,

kiedy w wieku 10 lat

powiedziano mi, że stracę słuch.

Przez pięć kolejnych lat

choroba postępowała,
aż zupełnie przestałam słyszeć.

Uważam, że utrata słuchu

to jeden z największych darów
jakie otrzymałam.

Doświadczam świata w niezwykły sposób.

Moim zdaniem te unikalne doświadczenia

osób niepełnosprawnych

pomogą nam stworzyć
i zaprojektować lepszy świat

dla wszystkich: zarówno pełno-
jak i niepełnosprawnych.

Jako prawnik broniący
praw niepełnosprawnych

poświęcałam wiele czasu,
by egzekwowano prawo

i wprowadzano odpowiednie dostosowania.

Potem musiałam szybko nauczyć się
polityki międzynarodowej,

bo zaproszono mnie do pracy
nad Konwencją ONZ

chroniącą osoby niepełnosprawne.

Jako liderka organizacji pozarządowej

poświęcałam większość energii
na przekonywanie ludzi

o możliwościach osób niepełnosprawnych.

Gdzieś po drodze,

po wielu zwrotach na ścieżce kariery,

które niezbyt cieszyły moich rodziców,

(Śmiech)

natknęłam się na rozwiązanie,

które może być jeszcze
skuteczniejszym narzędziem

w rozwiązywaniu niektórych
największych problemów świata,

nie tylko dla niepełnosprawnych.

Narzędziem tym jest myślenie projektowe.

Jest to proces ukierunkowany
na innowację i rozwiązywanie problemów.

Składa się z pięciu etapów.

Pierwszy to zdefiniowanie problemu

i zrozumienie jego ograniczeń.

Drugi to obserwacja ludzi
w rzeczywistych sytuacjach

i zrozumienie ich potrzeb.

Trzeci - zaproponowanie
jak największej liczby rozwiązań,

jak najbardziej zróżnicowanych.

Czwarty - tworzenie prototypu:
zebranie wszystkiego,

co da się wykorzystać

do modelu i testów rozwiązania,

a potem ulepszanie.

Wreszcie implementacja:

upewnienie się, że nasze rozwiązanie
sprawdzi się na dłuższą metę.

Warren Berger twierdzi, że myślenie
projektowe uczy patrzeć wielokierunkowo,

przyjmować nowy punkt widzenia,
ulepszać, eksperymentować

i, co najważniejsze,

zadawać niemądre pytania.

Adepci myślenia projektowego
wierzą, że każdy jest kreatywny.

Wierzą w tworzenie zespołów
ludzi z różnych dziedzin,

bo chcą spojrzenia na problem
z różnych perspektyw,

które w połączeniu

stworzą coś nowego.

Myślenie projektowe jest tak
popularne i uniwersalne,

że znalazło zastosowanie
w prawie każdej dziedzinie.

Dostrzegłam jego potencjał w rozwiązywaniu
problemów, z którymi się borykałam,

więc postanowiłam wrócić na stiudia

i zostać magistrem social design.

Dziedzina ta zajmuje się pozytywnym
zmienianiem świata za pomocą projektu.

W tym czasie

zakochałam się w stolarce.

Ale szybko okazało się,

że mam jeden problem.

Gdy narzędzie do obróbki drewna

ma odskoczyć w stronę obsługującego,

czyli przed uderzeniem,

urządzenie wydaje ostrzegawczy sygnał.

Ja tego sygnału nie słyszałam.

Postanowiłam więc

znaleźć rozwiązanie.

Były nim okulary ochronne,

zaprojektowane, by ostrzegać użytkownika

o zmianach wysokości dźwięku
wydawanego przez narzędzie,

zanim mogło je wychwycić ucho ludzkie.

Dlaczego projektanci
nie pomyśleli o tym wcześniej?

(Śmiech)

Z dwóch powodów:
po pierwsze, byłam nowicjuszką,

nie obciążoną wiedzą konwencjami.

Po drugie: nie słyszałam.

Moje unikalne doświadczanie świata
pomogło zainspirować nowe rozwiązanie.

Coraz częściej odkrywałam rozwiązania,

które początkowo miały służyć
osobom niepełnosprawnym,

ale z czasem zostały przejęte

i docenione przez większość,

również pełnosprawną.

Obieraczka do ziemniaków marki OXO

została zaprojektowana dla osób
cierpiących na artretyzm,

ale była tak wygodna w użyciu,
że spodobała się wszystkim.

SMS-y początkowo też miały
służyć osobom niesłyszącym,

a doskonale wiecie,
że kochają je wszyscy.

(Śmiech)

Zaczęłam się zastanawiać,

czy nie można by zmienić podejścia.

Gdybyśmy tak zaczęli projektować
od samego początku dla niepełnosprawnych

a nie dla normy?

Jak widzicie, gdy od początku
projektujemy dla niepełnosprawnych,

często znajdujemy rozwiązania
nie tylko służące wszystkim,

ale również lepsze niż te dla normy.

To dla mnie ekscytujące,

bo oznacza, że energię potrzebną
na tworzenie dostosowań

dla niepełnosprawnych

można wykorzystać i kształtować

dla kreatywności i innowacji.

Nie staramy się już
wpłynąć na opinie ludzi

czy promować tolerancji,

stajemy się alchemikami,

magikami potrzebnymi
współczesnemu światu

by rozwiązać niektóre ważne problemy.

Uważam też, że niepełnosprawni

mają wielki potencjał, by uczestniczyć

w procesie myślenia projektowego.

Nieświadomie od dziecka

myślę projektowo
i udoskonalam umiejętności.

Tacy jak ja to z natury
poszukiwacze rozwiązań.

Wyobraźcie sobie, że słuchacie rozmowy

i rozumiecie z niej tylko 50%..

Nie możecie prosić
o powtórzenie każdego słowa.

To irytowałoby rozmówcę.

Nieświadomie znalazłam rozwiązanie,

zmieniając to, co słyszałam,

przytłumione dźwięki, rodzaj pulsu,

w rytm, który łączyłam
z kształtem ust mówiącego.

Wiele lat później powiedziano mi,
że w moich tekstach jest coś rytmicznego.

To dlatego, że w ten sposób
doświadczam rozmowy.

Stałam się też mistrzynią porażek.

(Śmiech)

Dosłownie.

Na pierwszym semestrze
miałam dwóję z hiszpańskiego.

Ale nauczyłam się,
że gdy biorę się w garść

i zmieniam parę rzeczy,

w końcu mi się udaje.

Podobnie myślenie projektowe
zachęca ludzi do porażek,

częstych,

by w końcu odnieść sukces.

Bardzo niewiele znaczących innowacji

stworzył ktoś, komu udało się
za pierwszym razem.

Podobnie było ze sportem.

Nigdy nie zapomnę,
jak mój trener mówił mamie:

"Gdyby nie jej problemy ze słuchem,

grałaby w reprezentacji kraju".

Ani trener, ani ja, nie zdawaliśmy
sobie wówczas sprawy,

że utrata słuchu pomagała mi
osiągać świetne wyniki w sporcie.

Utrata słuchu zmienia
nie tylko zachowanie,

ale i reakcję zmysłów.

Na przykład

zwiększyło się moje pole widzenia.

Wyobraźcie sobie piłkarza
biegnącego lewą stroną boiska.

Wyobraźcie sobie, że jesteście
bramkarzem, jak ja kiedyś,

i że piłka jest na lewym skrzydle.

Osoba normalnie słysząca
miałaby takie pole widzenia.

Ja miałam aż takie.

Widziałam poruszających się graczy,

biegnących w moja stronę,

Zauważałam ich szybciej,
więc gdy podawali piłkę,

mogłam odpowiednio stanąć
i przygotować na strzał.

Jak widzicie,

myślę projektowo prawie całe życie.

Wyostrzyły mi się umiejętności
obserwacji i dostrzegam szczegóły

niewidzialne dla innych.

Ciągła potrzeba adaptacji
podsuwa mi nowe pomysły

i rozwiązania.

Tak jak projektanci

często muszę stawiać czoła ograniczeniom.

Niedawno byłam służbowo na Haiti.

Adepci myślenia projektowego
lubią ekstremalne sytuacje,

gdyż często są inspiracją
dla najlepszych projektów.

W Haiti warunki ku temu były idealne.

Mieszkałam i pracowałam
z 300 osobami niesłyszącymi,

przesiedlonymi po trzęsieniu
ziemi w 2010 roku.

Pięć i pół roku później

nadal nie mieli prądu,

pitnej wody

ani możliwości znalezienia pracy.

Nadal bezkarnie kwitła przestępczość.

Przyjeżdżały z pomocą kolejne
międzynarodowe organizacje.

Ale proponowały tylko

gotowe rozwiązania.

Nie chciały obserwować i przystosować się

do potrzeb lokalnej społeczności.

Jedna organizacja dała im kozy i kury.

Nie przewidziała jednak,

że z powodu strasznego głodu,

gdy niesłyszący pójdą spać,

inni włamią się do ich gospodarstw,

żeby ukraść te kury i kozy,

aż nie zostanie nic.

Gdyby ta organizacja poświęciła czas

i przyjrzała się niesłyszącym
i lokalnej społeczności,

zdałaby sobie sprawę z problemu

i być może zaproponowałaby rozwiązanie,

jak lampy solarne,

oświetlona nocą zagroda

zapewniająca bezpieczeństwo zwierząt.

Myślenie projektowe

nie jest konieczne, by zastosować
pomysły, o których dziś mówiłam.

Jesteś kreatywny.

Jesteś projektantem.

Jest nim każdy.

Tacy jak ja mogą wam pomóc.

Niech niepełnosprawni pomagają
wam zmienić perspektywę

i jednocześnie znajdywać rozwiązania

dla wielkich problemów.

To wszystko. Dziękuję.

(Brawa)