Elizabeth Pisani: Seks, uyuşturucu ve HIV -- haydi mantıklı olalım

Elizabeth Pisani, mantığı kucaklaması, nüktedanlığı ve "halk sağlığı ineği" gözlükleri ile, dolarlarımızı HIV'in yayılmasına karşı etkili olarak savaşmaktan alıkoyan günümüz siyasal sistemindeki sayısız tutarsızlıkları ortaya koyuyor. Hapisanelerdeki bağımlılardan Kamboçya sokaklarındaki seks işçilerine kadar risk gruplarındaki araştırmaları, bu yıkıcı hastalığın yayılmasını duraklatabilecek beklenilenden farklı sonuçlar veren önlemleri ortaya koyuyor.

"İnsanlar aptalca şeyler yaparlar.

HIV'i yaygınlaştıran budur."

Bu, bir Birleşik Krallık gazetesinde, The Guardian'da

çok da eski olmayan bir manşetti.

Merak ediyorum -- ellerinizi kaldırın -- kimler katılıyor?

Peki, bir-iki cesur ruh.

Bu aslında, 15 yıldır HIV alanında olan,

dört kıtada çalışmış

bir epidemiyologdan doğrudan bir alıntı

ve şu an ona bakıyorsunuz.

Şimdi ise bunun sadece yarısının

doğru olduğunu tartışacağım.

İnsanlar HIV kapıyorlar çünkü aptalca şeyler yapıyorlar,

ama çoğu aptalca şeyleri, tamamen

mantıklı sebepler için yapıyorlar.

Şimdi, "mantıklı", halk sağlığında

baskın olan paradigmadır.

Eğer "halk sağlığı ineği" gözlüklerinizi takarsanız,

göreceksiniz ki, insanlara ihtiyaçları olan bilgiyi verirsek,

neyin iyi neyin kötü olduğunun bilgisini,

ve bu bilgiyi kullanarak hareket edebilecekleri

hizmetler sağlarsanız

ve biraz da motivasyon,

insanlar mantıklı kararlar alacaklardır

ve uzun, sağlıklı hayatlar süreceklerdir.

Şahane.

Bu, benim için kısmen sorunlu çünkü HIV üzerine çalışıyorum,

gerçi, eminim hepiniz biliyorsunuz ki

HIV yoksulluk ve cinsiyet ayrımcılığı ile ilgili,

ve eğer TED '07'ye katıldıysanız,

kahve fiyatlarıyla ilgili;

aslında, HIV seks ve uyuşturucuyla ilgilidir.

Eğer insan oğlunu biraz mantıksız

yapan iki şey varsa,

bunlar ereksiyon ve bağımlılıktır.

(Gülüşmeler)

Öyleyse, bir bağımlı için mantıklı olanla başlayalım.

Şimdi, Endonezyalı bir arkadaşım, Frankie ile konuşmamı hatırlıyorum.

Öğle yemeği yiyorduk, ve bana Bali'de uyuşturucu

kullanmaktan hapiste olduğu zamandan bahsediyordu.

Birinin doğum günüymüş, ve çok nazikçe düşünüp

hapishaneye gizlice eroin sokmuşlar,

ve o, son derece cömertçe

bütün arkadaşlarıyla paylaşıyormuş.

Ve herkes sıralanmış,

bütün keşler kuyruktaymış.

Doğum günü sahibi olan

şırıngayı doldurmuş,

ve sıradaki insanlara enjekte etmeye başlamış.

İlk kişiye enjekte etmiş,

ve sonra iğneyi gömleğine silip

sıradaki kişiye enjekte etmiş.

Ve Frankie dedi ki, "22. sıradaydım,

ve iğnenin bana doğru geldiğini görebiliyordum,

her yerde kan vardı.

İğne köreldikçe köreliyordu.

Beynimin küçük bir kısmı şöyle düşünüyordu,

'Bu çok iğrenç

ve gerçekten tehlikeli,'

ama beynimin büyük bir kısmı da şöyle düşünüyordu,

'Lütfen bana gelene kadar

biraz mal kalsın.

Lütfen biraz kalsın.'"

Ve sonra, bana bu hikayeyi anlatırken

Frankie dedi ki,

"Bilirsin, Tanrım,

uyuşturucu gerçekten insanı aptallaştırıyor."

Onu dürüstlüğünden dolayı suçlayamazsınız.

ama aslında, Frankie, o zamanlar

eroin bağımlısıydı ve hapisteydi.

Yani seçimi ya kirli iğneyi

kabul etmek ya da kafayı bulmamaktı.

Ve kafayı bulmak isteyeceğiniz bir yer varsa,

orası da hapishanedir.

Ama ben bir bilim insanıyım,

ve anekdotlardan veriye ulaşmayı sevmem,

öyleyse bazı verilere bakalım.

Endonezya'nın üç şehrinde

600 uyuşturucu bağımlısıyla konuştuk,

ve sorduk, "Nasıl HIV kapılır biliyor musunuz?"

"Ha, evet. İğne paylaşımından."

Yani, neredeyse yüzde yüzü. Evet, iğne paylaşımından.

Ve, "Bunu engellemek için, paranızın yeteceği temiz iğneyi

nereden alabileceğinizi biliyor musunuz?"

"Ha, evet." Yüzde yüz.

"Biz keşiz; temiz iğneyi nereden bulacağımızı biliriz."

"Öyleyse iğne taşıyor musunuz?"

Esasen insanlarla bilfiil sokaklarda, takıldıkları

ve uyuşturucu kullandıkları yerlerde görüşüyoruz.

"Temiz iğne taşıyor musunuz?"

En fazla dört kişiden biri taşıyor.

O halde, geçen hafta içinde

kendilerinde her uyuşturucu enjekte ettiklerinde

temiz iğne kullananların oranının sadece onda bir

olmasında şaşılacak bir şey yok,

kalan onda dokuz da iğne paylaşıyor.

Yani elimizde bu koca uyumsuzluk var.

Herkes paylaşırlarsa HIV

kapacaklarını biliyor,

ama yine de paylaşıyorlar.

Peki neden böyle? Eğer paylaşırsanız daha iyi mi kafayı buluyorsunuz?

Bunu bir bağımlıya sorduk ve dedi ki, "Deli misiniz?

Bir iğneyi, yattığınız kişi bile olsa biriyle bir diş fırçasını

paylaşmak istediğinizden daha fazla paylaşmak istemezsiniz.

İşin içinde bir iğrenme unsuru var.

Hayır, hayır. İğneleri paylaşıyoruz çünkü hapse girmek istemiyoruz."

Yani, Endonezya'da o zamanlar,

iğne taşıyorsanız ve polisler sizi yakalarsa,

sizi hapse atabiliyorlardı.

Ve bu denklemi biraz değiştirir, değil mi?

Çünkü şimdi seçiminiz, ya şu anda

kendi iğnemi kullanırım,

ya da şu anda bir iğne paylaşırım

ve beni muhtelemen 10 sene içerisinde

öldürecek bir hastalık kaparım

ya da şu anda kendi iğnemi kullanır

ve yarın hapse girerim.

Ve bağımlılar kendilerini HIV'e maruz bırakmanın

gerçekten kötü bir fikir olduğunu düşünseler de,

sonraki seneyi hapiste geçirmenin

çok daha kötü bir fikir olduğunu düşünüyorlar,

ki muthemelen Frankie'nin durumuna düşecek ve

nasıl olsa HIV'e maruz kalacaklar.

Yani, iğne paylaşmak aniden son derece

mantıklı bir hale geliyor.

Şimdi, buna bir politika yapıcının bakış açısından bakalım.

Bu çok kolay bir sorun.

İlk defa, bütün güdüleriniz hizalanmış.

Halk sağlığı için mantıklı olanı biliyoruz.

İnsanların temiz iğneler kullanmasını istiyorsunuz,

ve bağımlılar da temiz iğneler kullanmak istiyor.

Demek ki bu sorunu basitçe, temiz iğneleri

evrensel olarak ulaşılabilir yaparak ve tutuklanma

korkusunu bertaraf ederek çözebiliriz.

Bunu ilk keşfeden ve bu konuda ulusal düzeyde

bir şeyler yapan ilk kişi herkesçe

bilinen, hassas kalpli liberal

Margaret Thatcher' dır.

Dünyanın ilk ulusal iğne

değişim programını kurdu

ve diğer ülkeler onu takip etti. Avustralya, Hollanda ve diğer birkaçı,

ve bütün bu ülkelerde, görüyorsunuz,

iğneyle HIV bulaşma oranı

bir daha hiç yüzde dördü geçmedi.

Bunu yapmayan yerlerde, örneğin New York,

Moskova, Jakarta,

tepe noktasındayken

her iki iğne kullanandan birine bu

ölümcül hastalığın bulaştığı durumdan bahsediyoruz.

Şimdi, Margaret Thatcher bunu bağımlılara

büyük bir aşkı olduğu için yapmadı.

Yaptı çünkü ulusal sağlık hizmeti

olan bir ülkeyi yönetiyordu.

Yani, eğer etkili önlemlere yatırım yapmasaydı

sonradan tedavi masraflarıyla uğraşmak

zorunda kalacaktı,

ve bunlar açıkça çok daha yüksek maliyetler.

Yani, politik olarak mantıklı bir karar alıyordu.

Eğer burada, "kamu sağlığı ineği"

gözlüklerimi çıkarıp

bu verilere bakarsam,

çok zor gözükmüyor, değil mi?

Ama hükümetin anlaşılan kendini

vatandaşlara sağlık hizmeti sağlamaya

mecbur hissetmediği bu ülkede,

çok farklı bir yaklaşım benimsedik.

Birleşik Devletler'de yapageldiğimiz şey verileri gözden geçirmek,

durmaksızın verileri gözden geçirmek.

Bunlar, Birleşik Devletler'de bilimsel mabedin

büyükleri tarafından yapılmış

yüzlerce çalışmanın incelemeleri,

ve bunlar iğne programlarının etkili

olduğunu gösteren çalışmalar, oldukça fazla sayıdalar.

Şimdi de, bu iğne programlarının etkili olmadığını gösterenler --

bunu o sinir bozucu hareketli slaytlardan biri sanıyorsunuz,

düğmeye basacağım ve gerisi gelecek,

ama hayır, slaytın tamamı bu.

(Gülüşmeler)

Diğer tarafta hiçbir şey yok.

Yani, tamamen mantıksız,

diye düşünebilirdiniz,

yalnız, durun bir dakika, politikacılar da mantıklı,

seçmenin istediğini düşündükleri şeye karşılık veriyorlar.

Gördüğümüz o ki, seçmenin tepkisi

böyle şeylere çok iyiyken,

böyle olanlara pek de iyi değil.

(Gülüşmeler)

Böylece iğne kullananları hizmetten mahrum

bırakmak epey mantıklı hale geliyor.

Şimdi seksten bahsedelim.

Seks konusunda daha mantıklı mıyız?

Açıkça mantık dışı konumlara

sahip insanlara değinmeyeceğim bile

Katolik Kilisesi gibi,

eğer prezervatif dağıtırsanız, herkesin koşturarak

seks yapacağını düşünenler gibi.

Papa Benedict, TED Talks'ı

internet üzerinden izliyor mu bilmem,

ama izliyorsan, sana haberlerim var Benedict.

Ben hep prezervatif taşıyorum,

ve kimseyle yatamıyorum.

(Gülüşmeler)

O kadar kolay değil.

Alın, belki sizin şansınız daha yaver gider.

(Alkış)

Peki, cidden,

HIV'in cinsel yolla bulaşması

o kadar da kolay değildir.

Yani, kanınızda ve vücut sıvılarınızda ne kadar

virüs olduğuna bağlıdır.

İlk bulaştığında, tam başlangıç zamanlarında

virüs çok, çok yüksek bir seviyededir,

sonra antikor üretmeye başlarsınız,

ve uzun süre oldukça düşük seviyede

seyreder, 10 ya da 12 yıl kadar,

eğer cinsel yolla başka bir enfeksiyon bulaşırsa ani yükselişler olur,

ama temelde, AIDS belirtilerinin ortaya

çıkmaya başlamasına kadar pek bir şey olmaz.

Ve burada, bu evrede

çok iyi görünmezsiniz, çok iyi hissetmezsiniz,

fazla seks yapmıyorsunuzdur.

Yani, HIV'in cinsel yolla bulaşması

esasen, kanda virüs miktarının zirvede olduğu bu kısa zaman

dilimlerinde kaç partneriniz

olduğuna göre belirlenir.

Bu, insanları delirtiyor,

çünkü bu şu anlama geliyor; bazı grupların diğer

gruplara göre, daha kısa zaman aralıklarında

daha çok cinsel partnerleri olduğunu konuşmanız gerektiği,

ve bu lekeleme olarak görülüyor.

Bunu hep biraz merak etmişimdir çünkü

lekeleme bence kötü bir şey, oysa

bolca seks gayet iyi bir şey, neyse

bunu bırakalım.

Gerçek şu ki, 20 yıllık

çok iyi bir araştırma bize,

kısa zaman aralıklarıyla

çok sayıda partner değiştirmeye daha yatkın

grupların olduğunu gösterdi ve

bu gruplar küresel olarak,

para karşılığı ilişkiye girenler ve onların daha düzenli olan

partnerleri, ortamdaki heteroseksüellere göre

ortalama üç kat daha fazla partnerleri olan

parti ortamlarındaki eşcinsel erkekler,

ve ayrıca çok eşlilik adeti

olan ve görece yüksek seviyede kadın özerkliği

olan ülkelerden gelen

heteroseksüeller, bü ülkelerin neredeyse hepsi

doğu ya da güney Afrika'da.

Ve, bu bugün elimizde olan salgına da yansıyor.

Afrika'daki bu dehşet verici rakamları görebilirsiniz.

Bu ülkeler hep güney Afrika' da,

yetişkinlerin yedide biri ila

üçte birine

HIV bulaşmış

durumda.

Dünyanın geri kalanında,

genel nüfusun içinde esasen pek bir şey yok,

çok, çok düşük seviyelerde,

ancak risk altında olan bu diğer nüfuslarda

olağanüstü yüksek HIV seviyeleri görüyoruz,

yani uyuşturucu bağımlıları, seks işçileri

ve homoseksüeller.

Bunların Los Angeles'tan yerel veriler olduğunu fark edeceksiniz.

Homoseksüeller arasında yaygınlık yüzde 25.

Tabii, yalnız korunmasız cinsel ilişki yoluyla HIV kapmazsınız.

HIV'yi ancak, halihazırda buna sahip olan biriyle

korunmasız cinsel ilişkide bulunursanız kaparsınız.

Dünyanın büyük bir kısmında,

bu birkaç önleme başarısızlıklarına

rağmen, bugünlerde

ticari seks konusunda

gayet iyi durumdayız.

Çoğu ülkede, ticari sekste prezervatif

kullanma oranı yüzde 80 ila 100 arasında.

Bu da, yine, avantajların aynı yönde olmasından kaynaklanıyor.

Halk sağlığı için mantıklı olan,

bireysel seks işçileri için de mantıklı

çünkü cinsel yolla bulaşan başka bir enfeksiyon kapmak işleri kötü etkiler.

Kimse bunu istemez.

Ve, işin aslı, müşteriler de evlerine bir serumla gitmek istemez.

Yani, esasında ticari sekste epey yüksek

prezervatif kullanım oranları gerçekleştirebiliyoruz.

Ama "yakın" ilişkilerde,

bu çok daha zor çünkü,

eşinizle veya sevgilinizle,

ya da bunlardan birine dönüşmesini umduğunuz biriyle,

romantizm, yakınlık ve güven

yanılsamasına kapılıyoruz,

ve hiçbir şey "Benim prezervatifim mi

seninki mi, sevgilim?" sorusu kadar romantizme aykırı değil.

Bu koşullar altında,

prezervatif kullanmak için gerçekten güçlü

bir teşviğe ihtiyacınız var.

Bu, mesela. Bu beyefendinin adı Joseph.

Haitili ve AIDS'li,

ve muhtemelen şu anda çok fazla seks yapmıyor,

ama neden prezervatif

kullanmak isteyebileceğinizin

nüfus içindeki bir hatırlatıcısı.

Bu da Haiti'den ve belki de neden

seks yapmak isteyebileceğinizin bir hatırlatıcısı.

Şimdi, yeterince tuhaf ki, altı aylık

antiretroviral tedaviden sonra bu da Joseph.

Buna boşuna Lazarus Etkisi demiyoruz.

Ama bu cinsel karar almada neyin

mantıklı olduğu

üzerine olan denklemi değiştiriyor.

Yani, elimizde şu var--

bazı insanlar şöyle diyor, "Çok da sorun değil, çünkü

tedavi aslında etkili bir korunma çünkü

kandaki virüs yoğunluğunu düşürüyor dolayısıyla

HIV bulaşmasını zorlaştırıyor."

Kandaki virüs eğrisine yine dönersek,

eğer hastalandığınızda tedaviye başlarsanız,

peki, ne olur? Kandaki virüs yoğunluğunuz düşer.

Ama neye kıyasla? Tedavi olmazsanız ne olur?

Pekala, ölürsünüz,

yani virüs yoğunluğunuz sıfıra iner.

Buradaki sıçramalarla birlikte bütün bu yeşil şeyler,

orada olmalarının sebebi eczaneye gidememeniz veya ilaçlarınızın bitmesi

ya da üç günlüğüne parti alemlerindeyken

ilaçlarınız almayı unutmanız,

ya da direnç geliştirmeye başlamanız, her neyse,

bunların hepsi tedavi kaynaklı olanlar dışında

aslında orada olmayacak olan virüsler.

Şimdi, şunu mu söylüyorum, "Peki, harika bir önleme stratejisi,

haydi insanları tedavi etmeyi bırakalım?"

Tabii ki hayır. Tabii ki hayır,

antiretroviral tedaviyi elimizden geldiği kadar yaygınlaştırmalıyız.

Ama yapmaya çalıştığım, ihtiyacımız olan

tek korunma, daha fazla tedavidir diyen

insanları sorgulamak.

Söyledikleri mutlak doğru değil,

ve bence 15 yıldır tedavinin yaygın olarak ulaşılır olduğu

zengin ülkelerdeki homoseksüellerin deneyimlerinden

çok şey öğrenebiliriz,

ve gördüğümüz şu ki,

gerçekten prezervatif kullanım

oranları çok çok yüksekti --

eşcinsel topluluğu HIV'e, kamu sağlıkçılarının

bence oldukça az yardımlarına rağmen

süratle karşılık verdiler,

tedavilerden sonra prezervatif kullanımı iki sebepten dolayı

çarpıcı şekilde düştü.

Biri şu varsayım, "Eh, eğer ona bulaşmışsa

muhtemelen ilaç kullanıyordur

ve virüs yoğunluğu düşük olacaktır, yani gayet güvendeyim."

Diğeri de şu ki, insanlar HIV'den

eskiden AIDS'den korktukları

kadar korkmuyorlar, ve haklılar da.

AIDS sizi öldüren şekil bozucu bir hastalıktı,

HIV ise size her gün bir hap

aldırtan görünmez bir virüs.

Ve bu da sıkıcı,

ama her seks yaptığınızda

prezervatif kullanmak zorunda olmak kadar sıkıcı mı,

ne kadar sarhoş olduğunuza

ne kadar uyarıcı aldığınıza bakmaksızın?

Verilere baktığımızda görüyoruz ki,

bu sorunun cevabı

"hımm".

Bu veriler İskoçya' dan.

İğne değişim programını

başlatmalarından önce, bağımlılardaki zirveyi görüyorsunuz.

Sonrasında epey aşağı indi

heteroseksüellerde, çoğunlukla ticari sekste

ve uyuşturucu bağımlılarında,

tedavinin başlamasından sonra aslında pek bir şey olduğu yok,

ve bu da daha önce bahsettiğim güdülerin

hizalanmasından kaynaklanıyor.

Ama homoseksüellerde,

tedavi yaygınlıkla ulaşılır

olduktan üç, dört yıl sonra

epey çarpıcı bir artış var.

Bu yeni enfeksiyonlardan dolayı.

Bu ne anlama geliyor?

Daha az endişeli hale gelmemizin, toplumda daha çok

virüsün olmasının, daha fazla insanın uzun, sağlıklı

hayatlar yaşamasının ve HIV'li iken

ilişkiye girme olasılığının artmasının

karma etkisi,

düşük virüs yoğunluğunun etkilerine ağır basıyor

ve bu çok endişe verici.

Bunun anlamı nedir?

Daha fazla tedavi yapıp daha fazla önlem almak zorunda olduğumuz anlamına geliyor.

Peki olan bu mu?

Hayır, ve ben buna "merhamet bilmecesi" diyorum.

Son birkaç gündür merhametten çokça bahsettik.

Olan şu ki, insanlar seks işçilerine

iyi bir üreme ve cinsel sağlık hizmetleri

sağlanması konusunda veya bağımlılara iğne

dağıtılması konusunda çok istekli değiller,

ama seks işçileri ve bağımlılar

birden AIDS kurbanları olduklarında hoş görmediğimiz davranışlara sahip

insanlar olmaktan çıkıveriyorlar,

birden onlara karşı çok merhametli oluveriyoruz

ve hayatlarının geri kalanı boyunca, onlara inanılmaz pahalı ilaçlar alıyoruz.

Bu halk sağlığı bakış açısına göre

bu hiç de mantıklı değil.

Son sözü Ines' e vermek istiyorum.

Ines, Jakarta sokaklarında transseksüel bir hayat kadını.

Aleti olan bir hatun.

Neden bu işi yapıyor?

Yani, tabii ki, buna zorlandığı için,

çünkü daha iyi bir seçeneği yoktu, vs., vs.,

eğer ona dikiş öğretebilseydik ve

bir fabrikada iyi bir iş bulsaydık, her şey çok güzel olurdu.

Bu, Endonezya'daki fabrika işçilerinin ortalama

saatlik kazancı, 20 sent.

Bu bölgeden bölgeye biraz değişiyor.

Bu hususi slayt için 15.000 seks işçisiyle

görüşme yaptım.

Ve bu da seks işçilerinin

saatlik kazancı.

Harika bir iş değil, ama birçok insan için

gayet mantıklı bir seçim.

Peki, Ines.

Araç-gereç, bilgi ve kaynağa sahibiz,

HIV'i önleme vaadi de var.

Ines: Öyleyse neden hala yaygınlaşıyor?

Hepsi politika.

İş politikaya gelince, hiçbir şey mantıklı değil.

Elizabeth Pisani: "İş politikaya gelince, hiçbir şey mantıklı değil."

Bir seks işçisinin bakış açısına göre,

politikacılar mantıklı davranmıyor.

Kamu sağlıkçılarının bakış açısına göre,

bağımlılar aptalca şeyler yapıyor.

Demek istediğim, işin aslı, herkesin farklı bir mantıklı açıklaması var.

Yeryüzünde ne kadar insan varsa o kadar

farklı mantıklı olma yolu var,

ve bu da insan varlığının görkemlerinden biri.

Ama bu mantıklı olma yolları

birbirlerinden bağımsız değil.

Yani,

bir uyuşturucu bağımlısı için politikacıların aptalca

kararlarından dolayı iğne paylaşmak mantıklıdır,

bir politikacı için ise,

seçmenin istediğini düşündüğü

şey doğrultusunda karar

almak mantıklıdır.

Ama şöyle bir şey var:

Seçmenler biziz.

Tabii ki, hepsi değiliz ama TED bir düşünce önderleri topluluğu,

ve bu odadaki herkesin ve

bunu internetten izleyen herkesin, bence

politikacılarından bilimsel delile ve sağduyuya

dayalı politikalar üretmelerini talep etme

görevi var.

Her bir Frankie ve Ines için

mantıklı olanı kişisel olarak etkilemek

bizim için çok zor olacak.

Ama en azından oyunuzu, politikacıların

HIV'in yayılmasına neden olan aptalca şeyler

yapmalarını durdurmak için kullanabilirsiniz.

Teşekkür ederim.

(Alkış)