Historia herbaty - Shunan Teng

Zobacz pełną lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/the-history-of-tea-shunan-teng

Herbata jest drugim najczęściej konsumowanym napojem po wodzie. Od słodkiej tureckiej herbaty Rize do słonawej tybetańskiej herbaty z masłem sposobów przygotowania tego napoju jest prawie tak wiele, jak wiele jest kultur na świecie.
Skąd pochodzi ten napój i jak zdobył taką popularnosc? Shunan Teng opisuje długą historię herbaty.

Lekcja: Shunan Teng; animacja: Steff Lee.

Podczas długiej wędrówki po lesie
w poszukiwaniu jadalnych zbóż i ziół

zmęczony Shennong, Boski Rolnik,
pomyłkowo zatruł się 72 razy.

Jednak zanim trucizny pozbawiły go życia,

wleciał mu do ust listek.

Żując go, wyzdrowiał

i tak została odkryta herbata.

Przynajmniej tak mówi starożytna legenda.

W rzeczywistości herbata nie leczy zatruć,

ale historia Shennonga,

mitycznego chińskiego wynalazcy rolnictwa,

podkreśla istotę herbaty
w starożytnych Chinach.

Archeologiczne odkrycia sugerują,
że herbata była tam uprawiana

już 6000 lat temu,

czyli 1500 lat przed tym, jak faraonowie
wybudowali wielkie piramidy w Gizie.

Ta pierwsza chińska herbata

jest tego samego typu,
co ta uprawiana dziś na całym świecie.

Jednak z początku spożywano ją
w zupełnie inny sposób.

Była jedzona jak warzywo
albo gotowana z owsianką.

Herbata przekształciła się z jedzenia
w napój dopiero 1500 lat temu,

gdy ludzie zrozumieli,
że połączenie żaru i wilgoci

może stworzyć złożony i różnorodny
smak zielonych listków.

Po setkach lat zmian
w metodzie przyrządzania

przyjęło się podgrzewanie herbaty,

pakowanie jej w placki
łatwe do przenoszenia,

mielenie w proszek,

mieszanie z gorącą wodą

i tworzenie napoju zwanego
muocha, bądź matcha.

Matcha stała się tak popularna,
że pojawiła się chińska kultura herbaty.

Herbata była tematem książek i poezji,

ulubionym napojem cesarzy

i środkiem przekazu artystów,

którzy malowali w pianie herbaty
ekstrawaganckie obrazy.

bardzo podobne do latte art,
które widzimy dziś w kawiarniach.

W IX wieku, podczas dynastii Tang,

japoński mnich przywiózł
pierwszy krzew herbaty do Japonii.

Z czasem Japończycy wykształcili
własne wyjątkowe herbaciane rytuały,

prowadząc do powstania
japońskiej ceremonii picia herbaty.

W XIV wieku, podczas dynastii Ming,

cesarz Chin zmienił metodę,

z herbaty ściśniętej w placki
na luźne herbaciane liście.

W tym czasie Chiny nadal miały
światowy monopol na krzewy herbaty,

czyniąc z herbaty jeden z trzech
głównych chińskich produktów eksportowych,

obok porcelany i jedwabiu.

To dało Chinom wielką władzę
i wpływy gospodarcze,

gdy picie herbaty
rozpowszechniło się w świecie.

Ekspansja rozpoczęła się na dobre
na początku XVII wieku,

gdy holenderscy kupcy przywieźli
do Europy herbatę w wielkich ilościach.

Królowej Katarzynie Bragança,
portugalskiej szlachciance,

często przypisuje się
spopularyzowanie herbaty

wśród angielskiej arystokracji,

gdy w 1661 roku
poślubiła Karola II Stuarta.

Tymczasem Wielka Brytania
rozszerzała swoje kolonialne wpływy

i stawała się nową światową potęgą.

Równocześnie rosło też
zainteresowanie herbatą na świecie.

Z początkiem XVIII wieku herbata w Europie
kosztowała 10 razy więcej niż kawa,

a krzewy nadal uprawiano tylko w Chinach.

Handel nią był tak opłacalny,

że najszybszy statek na świecie, kliper,

zrodził się przez intensywną konkurencję
zachodnich kompanii handlowych.

Każdy chciał pierwszy przywieźć
herbatę do Europy i zwiększyć dochody.

Początkowo Brytania płaciła
za herbatę w srebrze.

Gdy to okazało się zbyt drogie,

zaproponowano wymianę herbaty
na inną substancję - opium.

To wywołało powszechne
problemy zdrowotne w Chinach,

bo ludzie uzależniali się od narkotyku.

W 1839 roku chiński urzędnik
rozkazał podwładnym

zniszczyć wielkie brytyjskie dostawy opium

w akcie sprzeciwu
wobec brytyjskich wpływów w Chinach.

To zajście wywołało I Wojnę Opiumową
między dwoma nacjami.

Walki na chińskim wybrzeżu
trwały do 1842 roku,

gdy pokonana dynastia Qing
oddała port Hong Kong Brytyjczykom

i wznowiła handel
na niekorzystnych warunkach.

Wojna osłabiła pozycję Chin
na świecie na ponad 100 lat.

Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska
także chciała uprawiać herbatę

i bardziej kontrolować rynek.

Zleciła więc botanikowi Robertowi Fortune

potajemnie skraść herbatę z Chin.

W przebraniu odbył niebezpieczną podróż

przez regiony herbaty w chińskich górach.

W końcu przemycił krzewy herbaty
i doświadczonych plantatorów

do Dardżyling w Indiach.

Stąd sadzonka rozprzestrzeniła się dalej,

szybko czyniąc z herbaty
artykuł codziennego użytku.

Dzisiaj herbata jest drugim po wodzie
najpowszechniejszym napojem.

Od słodkiej tureckiej herbaty Rize

do słonawej herbaty tybetańskiej z masłem

sposobów jej parzenia jest prawie tyle,

ile jest kultur na świecie.