< Return to Video

Цайны түүх - Шунан Тенг

  • 0:07 - 0:11
    Нэгэн урт өдрийг ой дотор идэж болох
    үр, ургамал хайн өнгөрөөхдөө
  • 0:11 - 0:17
    ядарч туйлдсан тариачин Шэнь-нун
    өөрийгөө 72 удаа хордуулжээ.
  • 0:17 - 0:19
    Гэхдээ ямар ч байсан
    хордож үхэхээс нь өмнө,
  • 0:19 - 0:22
    нэгэн навч аманд нь хийсэн оржээ.
  • 0:22 - 0:24
    Гэтэл тэр навчийг идэн бие нь тэнхэрснээр
  • 0:24 - 0:27
    бидний мэдэх цай гэгч зүйлийг нээжээ.
  • 0:27 - 0:30
    Магадгүй энэ зүгээр л нэг
    эртний домог ч байж болно.
  • 0:30 - 0:31
    Цай тэгээд ч хор тайлдаггүй шүү дээ.
  • 0:31 - 0:33
    Гэхдээ Хятадын үлгэр домгийн баатар
  • 0:33 - 0:36
    тариачин Шень-нунгийн энэ түүх нь
  • 0:36 - 0:39
    цай эртний Хятадад ямар ач холбогдолтой
    байсныг тодотгож өгдөг.
  • 0:39 - 0:42
    Археологийн баримтаар цай анхлан тэнд
  • 0:42 - 0:44
    6,000 жилийн тэртээ үүссэн гэж үздэг.
  • 0:44 - 0:49
    Энэ нь Фараончууд Гизагийн агуу Пирамидыг
    барихаас 1,500 жилийн өмнө юм.
  • 0:49 - 0:50
    Анхдагч Хятад цайны ургамал нь
  • 0:50 - 0:53
    одоо дэлхий дахинд ургуулж
    байгаатай ижил боловч
  • 0:53 - 0:56
    анхандаа маш өөр аргаар
    хэрэглэгддэг байжээ.
  • 0:56 - 0:59
    Ногоо шиг идэж эсвэл үрээр
    зутан хийдэг байв.
  • 0:59 - 1:03
    Цай 1,500 жилийн өмнө л хоолноос
    уух зүйл болон хувирчээ.
  • 1:03 - 1:06
    Хүмүүс халуун, чийгийг хослуулан
  • 1:06 - 1:11
    энэ ногоон навчнаас баялаг, олон төрлийн
    амт гаргаж болохыг ойлгожээ.
  • 1:11 - 1:14
    Хэдэн зуун жилийн цай бэлтгэх
    туршилтын дараа
  • 1:14 - 1:16
    тогтсон арга нь цайны навчийг хатаагаад
  • 1:16 - 1:18
    авч явахад тохиромжтой
    хэлбэрээр шахаж,
  • 1:18 - 1:20
    нүдэж нунтаглаад
  • 1:20 - 1:21
    халуун устай хольсноор,
  • 1:21 - 1:26
    "мо ча" эсвэл "мача" гэж нэрлэгдэх
    уух зүйл бэлэн болох юм.
  • 1:26 - 1:29
    Мача нь Хятадад тусдаа цайны соёл болж
    хөгжтөлөө алдартай болжээ.
  • 1:29 - 1:32
    Цайг ном, шүлгэнд магтан дуулж,
  • 1:32 - 1:34
    эзэн хаад таашаан ууж,
  • 1:34 - 1:36
    уран бүтээлчид онгодоо хөглөх болов.
  • 1:36 - 1:39
    Тэд цайны хөөсөн дээр
    гайхамшигтай зураг зурдаг байсан нь
  • 1:39 - 1:43
    одоогийн кофе дээр зураг
    зурах урлагтай тун төстэй.
  • 1:43 - 1:45
    9-р зууны Тан гүрний үед
  • 1:45 - 1:49
    нэгэн Япон лам хамгийн анхны цайны
    ургамлыг Японд авч ирж байжээ.
  • 1:49 - 1:53
    Япончууд өөрийн гэсэн цайны
    зан үйлийг хөгжүүлснээр
  • 1:53 - 1:56
    Япон Цайны ёслол үүссэн байна.
  • 1:56 - 1:59
    Мөн 14-р зууны дунд үеийн
    Мин улсын үед
  • 1:59 - 2:01
    Хятадын эзэн хаан стандартыг өөрчилж,
  • 2:01 - 2:05
    цайны навчийг хэвэнд шахалгүй
    салангид хэвээр нь хадгалах болжээ.
  • 2:05 - 2:09
    Тэр үед Хятад дэлхийн цайны зах зээлд
    ноёрхлоо тогтоосон байсан бөгөөд
  • 2:09 - 2:12
    цай нь шаазан болон торгоны хамтаар
    Хятадын экспортын гол гурван
  • 2:12 - 2:15
    бүтээгдэхүүнд тооцоогдож байлаа.
  • 2:15 - 2:18
    Цайны хэрэглээ дэлхий даяар тархах
    тусам Хятадын эрх мэдэл
  • 2:18 - 2:21
    эдийн засгийн нөлөө улам нэмэгдсээр байв.
  • 2:21 - 2:24
    Цайны хэрэглээ 1600-аад оны эхэн үеэс
    эрчимтэй нэмэгдсэн нь
  • 2:24 - 2:27
    Голланд наймаачид Европт цайг их
    хэмжээгээр оруулж ирснээс үүдэлтэй.
  • 2:27 - 2:31
    Олон хүмүүс Португалийн язгууртан,
    Брагансагийн Хатан хаан Катеринийг
  • 2:31 - 2:34
    1661 онд хаан II Чарльзтай гэрлэснээр
    Английн язгууртнуудын дунд
  • 2:34 - 2:38
    цайны хэрэглээг нэвтрүүлсэн гэж үздэг.
  • 2:38 - 2:42
    Тэр үед Их Британи колончлолоо тэлж,
  • 2:42 - 2:45
    дэлхийн хүчирхэг гүрэн болж байлаа.
  • 2:45 - 2:49
    Их Британи томрох тусам дэлхий
    дахины цайны хэрэглээ нэмэгдсээр.
  • 2:49 - 2:53
    1700-аад он гэхэд цай кофеноос
    10 дахин үнэтэй зарагдаж байсан бөгөөд
  • 2:53 - 2:56
    цайн ургамлыг зөвхөн
    Хятадад тариалдаг хэвээр байлаа.
  • 2:56 - 2:58
    Цайны наймаа их ашигтай байсан тул
  • 2:58 - 3:01
    Өрнөдийн наймаачдын
    ширүүн өрсөлдөөний ачаар
  • 3:01 - 3:05
    клиппер хэмээх дэлхийн хамгийн хурдан
    дарвуулт усан онгоц үүссэн гэдэг.
  • 3:05 - 3:07
    Бүгдээрээ цайг Европт түрүүлэн хүргэж,
  • 3:07 - 3:10
    орлогоо нэмэгдүүлэхийг хичээж байлаа.
  • 3:10 - 3:14
    Эхэн үед Британи Хятадаас цайг
    цалин мөнгөөр худалдаж авдаг байв.
  • 3:14 - 3:15
    Хэтэрхий үнэтэйг нь ойлгосон
  • 3:15 - 3:20
    тэд опиум гэх өөр бодисоор төлөх
    санал тавив.
  • 3:20 - 3:22
    Ингэж ард түмэн нь
    хар тамхинд донтох болсноор
  • 3:22 - 3:25
    Хятадын нийгмийн эрүүл мэндэд
    асуудал тулгарлаа.
  • 3:25 - 3:28
    1839 онд Хятадын эрх баригчид
    өөрийн хүмүүстээ
  • 3:28 - 3:31
    Британиас ирэх их хэмжээний хар тамхийг
    устгах тушаал өгсөн нь
  • 3:31 - 3:34
    Хятад дахь Британийн нөлөөг эсэргүүцэж
    буйн илэрхийлэл байлаа.
  • 3:34 - 3:38
    Энэ үйлдэл нь хоёр гүрний дундах
    анхны хар тамхины дайныг эхлүүлжээ.
  • 3:38 - 3:41
    Дайн Хятадын эргийн дагуу
    1842 он хүртэл үргэлжилсэн бөгөөд
  • 3:41 - 3:45
    Чин гүрэн ялагдал хүлээн, Гонконгийн
    боомтыг Британид өгч, худалдааг
  • 3:45 - 3:48
    тааламжгүй нөхцлөөр үргэлжлүүлэхийг
    хүлээн зөвшөөрчээ.
  • 3:48 - 3:52
    Энэ дайн Хятадын байр суурийг олон улсын
    тавцанд зуу гаран жилийн турш сулруулсан.
  • 3:52 - 3:57
    Британийн Зүүн Энэтхэг компани
    өөрсдөө цай ургуулах боломжтой болж,
  • 3:57 - 3:59
    зах зээлийг эзлэхийг хүсдэг болов.
  • 3:59 - 4:01
    Тэгээд тэд нар ургамал
    судлаач Роберт Фортунд
  • 4:01 - 4:05
    Хятадаас цай хулгайлах
    даалгавар өгжээ.
  • 4:05 - 4:07
    Тэрээр дүрээ хувирган, аюултай аялалд гарч
  • 4:07 - 4:09
    Хятадын уулархаг цайны бүс нутгаар явсаар
  • 4:09 - 4:12
    цайны мод болон туршлагатай
    цайны ажилчдыг нууцаар
  • 4:12 - 4:15
    Энэтхэгийн Даржилингд авч иржээ.
  • 4:15 - 4:17
    Тэндээс эхлэн тэр ургамал тархсаар
  • 4:17 - 4:21
    өдөр тутмын хэрэглээний
    бүтээгдэхүүн болтлоо өсчээ.
  • 4:21 - 4:26
    Өнөөдөр дэлхий дахинд цай бол
    хэрэглээгээрээ усны дараа орох ундаа юм.
  • 4:26 - 4:27
    Чихэрлэг амтат Туркийн Риза цай,
  • 4:27 - 4:29
    Түвдийн давстай, сүүтэй цай гээд
  • 4:29 - 4:32
    дэлхийн улс орнууд өөр өөрийн гэсэн
  • 4:32 - 4:34
    цай бэлтгэх аргатай байдаг байна.
Title:
Цайны түүх - Шунан Тенг
Speaker:
Shunan Teng
Description:

Бүтэн хичээлийг үзэх: http://ed.ted.com/lessons/the-history-of-tea-shunan-teng

Дэлхий дахинд цай нь хэрэглээгээрээ усны дараа ордог ундаа билээ. Чихэрлэг амтат Туркийн Риза цай, Түвдийн давстай, сүүтэй цай гэх мэт дэлхийн улс орон бүр цай бэлтгэх өөр өөрийн гэсэн онцлог аргатай байдаг байна. Энэ ундаа хаанаас үүсч, яаж ийм алдартай болсон талаар Шунан Тенг урт удаан түүхтэй цайны тухай өгүүлж байна.

Хичээлийг Шунан Тенг, зураглалыг Стефф Ли.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:58
Tuya Bat approved Mongolian subtitles for The history of Tea
Tuya Bat edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa accepted Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Munkhbaatar Lkhagvaa edited Mongolian subtitles for The history of Tea
Show all

Mongolian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.