Return to Video

Alexander von Humboldt kimdir? - George Mehler

  • 0:14 - 0:15
    Sizleri gelmiş geçmiş
  • 0:15 - 0:17
    en muhteşem bilim adamlarından
  • 0:17 - 0:18
    biri ile tanıştırmak istiyorum.
  • 0:18 - 0:20
    O kadar meşhur ki dünya üzerinde
  • 0:20 - 0:23
    herkesten daha fazla yere ismi verilmiş.
  • 0:23 - 0:25
    Öyle meşhur ki ABD Başkanı
    Thomas Jefferson onun,
  • 0:25 - 0:28
    tanıdığı en önemli
    bilim adamı olduğunu söylemiş
  • 0:28 - 0:32
    ve Simon Bolivar onu Güney Amerika'nın
    asıl kâşifi olarak göstermiştir.
  • 0:32 - 0:34
    100. doğum gününde,
  • 0:34 - 0:36
    New York Times gazetesinin
    birinci sayfasına yazılan
  • 0:36 - 0:38
    her makale onunla ilgiliydi.
  • 0:38 - 0:39
    Kim bu bilim adamı
  • 0:39 - 0:42
    ve bu kadar olağan dışı olan ne yaptı?
  • 0:42 - 0:45
    İsmi Alexander Von Humboldt.
  • 0:45 - 0:46
    İsmini hiç duydunuz mu?
  • 0:46 - 0:47
    Birçok insan duymadı.
  • 0:47 - 0:49
    İsmi tarihte kayboldu
  • 0:49 - 0:51
    ama işte onun yapmış oldukları.
  • 0:51 - 0:54
    Alexander Von Humboldt başta
    pratisyen bir jeologdu
  • 0:54 - 0:58
    ancak ona kalan miras sayesinde
    kazandığı seyahat etme özgürlüğü ile
  • 0:58 - 1:00
    Güney Amerika, Meksika ve Küba boyunca
  • 1:00 - 1:02
    beş yıllık harika bir
  • 1:02 - 1:02
    bilimsel yolculuğa
  • 1:02 - 1:04
    başladı.
  • 1:04 - 1:06
    1799 - 1804 yılları arasında,
  • 1:06 - 1:09
    Von Humboldt ve onun bitki bilimci
    partneri Aime Bonpland,
  • 1:09 - 1:12
    Venezuela'nın ormanlarında yol aldılar,
  • 1:12 - 1:13
    Peru'nun dağlarını keşfederken
  • 1:13 - 1:16
    İnka harabelerinin
    detaylı çizimlerini yaptılar
  • 1:16 - 1:18
    ve Meksika ve Küba etrafında dolaştılar.
  • 1:18 - 1:22
    Von Humboldt Venezuela'daki
    Orinoco nehrinin uzunluğunu keşfetti.
  • 1:22 - 1:24
    Yolculuğun 1700 millik bu kısmı
  • 1:24 - 1:28
    tehlike, hastalık ve
    yeni fantastik keşiflerle doluydu.
  • 1:28 - 1:30
    Örneğin, Von Humboldt zehirli oklar için
  • 1:30 - 1:34
    kürar bitkisinin hazırlanmasına
    tanık olan ilk kâşifti.
  • 1:34 - 1:37
    Kabuğunda, bir sıtma ilacı
    olan kinin bulunan
  • 1:37 - 1:38
    kınakına ağacının öneminin
  • 1:38 - 1:40
    farkına vardı
  • 1:40 - 1:43
    ve sonradan Humboldt akıntısı
    olarak adlandırılan,
  • 1:43 - 1:45
    Peru kıyılarında
    yağış miktarını sınırlayan
  • 1:45 - 1:46
    okyanus akıntısını keşfetti.
  • 1:46 - 1:50
    Elektrikli yılan balığı dâhil, birçok yeni
    bitki ve hayvan türünü
  • 1:50 - 1:51
    keşfetti ve tanımladı.
  • 1:51 - 1:55
    Ekvador'da, en yüksek yanardağlardan
    birine, Chimborazo'ya tırmandı
  • 1:55 - 1:57
    ve böylece daha önce bu yükseklikte
  • 1:57 - 2:00
    kimsenin yapmadığını yaparak
    hava basıncını ölçtü.
  • 2:00 - 2:03
    Yolculuğun tamamı
    24.000 milden fazla sürdü
  • 2:03 - 2:07
    ki bu dünyanın çevresinin
    uzunluğuna eşdeğer.
  • 2:07 - 2:09
    Yol boyunca, arazinin şekli, sıcaklığı,
  • 2:09 - 2:10
    hava basıncı
  • 2:10 - 2:11
    ve manyetik alanların
  • 2:11 - 2:12
    kuvveti üzerine
  • 2:12 - 2:14
    ölçümler yaptı.
  • 2:14 - 2:17
    Aynı ısıya sahip yerler
    arasında ilişki kurarak,
  • 2:17 - 2:20
    "izoterm" dediği benzer
    sıcaklık eğrileri ile
  • 2:20 - 2:22
    çevre eğrisi haritaları oluşturdu.
  • 2:22 - 2:24
    Humboldt'un bu haritaları
    icat etmesi sonucu,
  • 2:24 - 2:26
    bilim adamları hayattaki örüntüleri
  • 2:26 - 2:28
    ve belirli yerlerde var olan
  • 2:28 - 2:29
    yaşam türlerini
  • 2:29 - 2:30
    görmeye başladılar
  • 2:30 - 2:32
    ve Humboldt bilimsel verinin
  • 2:32 - 2:35
    görsel sunumunda bir öncü oldu.
  • 2:35 - 2:36
    Bu buluşlar ve ölçümler
  • 2:36 - 2:40
    onun bu kadar önemli bir bilim adamı
    olmasında kritik öneme sahipti.
  • 2:40 - 2:43
    Humboldt'a kadar, yeni bitki ve
    hayvanları tanımlayan bilim adamları
  • 2:43 - 2:46
    canlılar ve habitat denen,
  • 2:46 - 2:47
    bu canlıların yaşadığı yerler
  • 2:47 - 2:49
    arasındaki kritik ilişkiyi
  • 2:49 - 2:50
    net olarak göremediler.
  • 2:50 - 2:52
    Çevrenin, yaşamsal çeşitlilik
    üzerindeki rolünü
  • 2:52 - 2:55
    anlamadılar.
  • 2:55 - 2:57
    Humboldt bu ilişkilerin önemini
  • 2:57 - 2:58
    keşfetti ve kavradı.
  • 2:58 - 2:59
    Bu sebeple,
  • 2:59 - 3:02
    kendisi biyocoğrafyanın kurucusu
    olarak kabul ediliyor.
  • 3:02 - 3:04
    Aynı zamanda tüm tabiatın
    birbirine bağlantılılığını gösteren
  • 3:04 - 3:07
    "Doğanın Birliği" adında
    bir teori geliştirdi.
  • 3:07 - 3:09
    Bu bilgi birikimi, habitatımızın
  • 3:09 - 3:12
    muhafaza edilmesi ve korunmasında
    çok önemli bir role sahip.
  • 3:12 - 3:14
    Bu teorisini tarif ettiği
    "Cosmos" adlı kitabı,
  • 3:14 - 3:16
    bugün hâlâ basılmakta.
  • 3:16 - 3:19
    Von Humboldt şöhretli bir
    bilim adamı olduğu kadar
  • 3:19 - 3:21
    cömertti de ve bu sayede
  • 3:21 - 3:23
    dünyada diğer bir rol daha oynadı.
  • 3:23 - 3:26
    Kendinden genç bilim adamlarına
    öğretmenlik ve akıl hocalığı yapıyordu.
  • 3:26 - 3:27
    Öyle ki, Humboldt'un
  • 3:27 - 3:30
    en meşhur mektup arkadaşı
    Charles Darwin'in eserleri
  • 3:30 - 3:32
    üzerindeki can alıcı etkisi
  • 3:32 - 3:33
    yakın geçmişte keşfedildi.
  • 3:33 - 3:36
    Genç Darwin, Humboldt'u
    kapsamlı bir şekilde okuyordu
  • 3:36 - 3:38
    ve bir gün Beagle'dayken günlüğüne,
  • 3:38 - 3:41
    "Şu sıralar sadece Humboldt'u
    okuyacak hâldeyim.
  • 3:41 - 3:44
    O, adeta başka bir güneş gibi, baktığım
    her şeyi aydınlatıyor.", yazmıştı.
  • 3:44 - 3:47
    Bugün, Humboldt her ne kadar
    bir grup bilim adamı tarafından
  • 3:47 - 3:49
    tanınsa ve büyük saygı görse de,
  • 3:49 - 3:52
    birçoğumuz tarafından neredeyse
    tamamen unutulmuş durumda.
  • 3:52 - 3:54
    Alexander Von Humboldt'un etkisi
  • 3:54 - 3:56
    her yerde ve her
    bilimsel disiplinde aşikâr.
  • 3:56 - 4:00
    Belki de bilim tarihinin unutulan
    en önemli insanı.
  • 4:00 - 4:02
    Ama böyle olmak zorunda değil,
  • 4:02 - 4:03
    çünkü belki siz onu hatırlarsanız
  • 4:03 - 4:06
    onun etkisi de övülecektir.
Title:
Alexander von Humboldt kimdir? - George Mehler
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/who-is-alexander-von-humboldt-george-mehler

Alexander von Humboldt'u duymuş muydunuz? Muhtemelen hayır. Doğa ve habitat arasındaki ilişkiyi anlamak için 24.000 mil boyunca seyahat ederek Güney Amerika'nın kâşifi olan jeolojist 18. yüzyılın süper bilim adamıydı. George Mehler Humboldt'un başlıca başarılarını ve bugün onun neden önemsenmesi gerektiğini anlatıyor.

Ders: George Mehler
Animasyon: Flaming Medusa Studios Inc.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:22

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.