< Return to Video

هێزی شاراوەی زەردەخەنە

  • 0:01 - 0:03
    کاتێک منداڵ بووم ،هەیشە
    دەمویست ببمە پاڵەوان.
  • 0:03 - 0:07
    ویستم جیهان بپاریزم و
    هەموو کەس دڵخۆش بکەم.
  • 0:07 - 0:10
    بەڵام دەمزانی من پێویستم بە هێزی زۆر هەیە
    بۆ ئەوەی خەونەکانم بێتە دی.
  • 0:10 - 0:14
    سواری کەشتیەکە بوومە لەم گەشتە خەیاڵیانەدا
  • 0:14 - 0:16
    بۆ دۆزینەوەی بابەتی پەیوەست بە ئەستێرەکان
    ‎لە هەسارەی کریپتۆن،
  • 0:17 - 0:19
    کە زۆر خۆش بوو،
    بەڵام ئەنجامێکی زۆری نەبوو،
  • 0:20 - 0:22
    کاتێک گەورە بووم و زانیم
  • 0:22 - 0:25
    کە خەیاڵی زانستی
    سەرچاوەیەکی باش بۆ هێزەکان نەبوو،
  • 0:25 - 0:28
    بڕیارمدا لە بری گەشتی
    خەیاڵی گەشتێکی زانستی ڕاستەقینە بکەم،
  • 0:28 - 0:30
    بۆ دۆزینەوەی ڕاستییەکی بەسوود تر.
  • 0:31 - 0:33
    گەشتەکەم لە کالیفۆرنیا دەستپێکرد،
  • 0:33 - 0:36
    لەگەڵ یو سی بێرکلی
    خوێندنی ۳٠ ساڵ درێژ
  • 0:36 - 0:40
    کە وێنەکانی تاقیکردەوە
    قوتابیەکان لە کتێبی ساڵی کۆندا،
  • 0:40 - 0:45
    و هەوڵیاندا سەرکەوتنیان پێبپێون
    لە ژیان و گوزەرانیان.
  • 0:45 - 0:47
    بە پێوانەی پێکەنینی قوتابیەکان،
  • 0:47 - 0:48
    توێژەرەوەکان توانییان پێشبینی بکەن
  • 0:48 - 0:53
    چۆن بابەتی هاوسەرگیری درێژخایەن دەبێت،
  • 0:53 - 0:54
    (پێکەنین)
  • 0:54 - 0:58
    چەند باش دەبێت
    لەسەر تاقیکردنەوەی ستانداردی باشی،
  • 0:58 - 1:00
    وە چەند ئیلهام بەخش دەبێت بۆ ئەوانی تر
  • 1:01 - 1:04
    لە کتێبێکی تری ساڵدا، کاریگەربووم بە
    وێنەی باری ئۆباما.
  • 1:05 - 1:06
    کاتێک یەکەمجار وێنەکەیم بینی،
  • 1:06 - 1:10
    پێم وابوو کە هێزە زۆرەکەی لە
    یەخە نایابەکەی هاتوە یان سەرچاوەی گرتووە.
  • 1:10 - 1:11
    (پێکەنین)
  • 1:11 - 1:13
    بەڵام ئێستا دەزانم
    هەمووی لە پێکەنینەکەیەوە بوو.
  • 1:14 - 1:19
    ئەها! لە ساڵی۲٠۱٠ ەوە
    پڕۆژەی توێژینەوەی زانکۆی واین ستەیت
  • 1:19 - 1:23
    دەڕوانێت بۆ پێش ۱۹٥کانی
    ‎کارتی بەیسبۆڵ لە یاریزانانی خولی سەرەکی.
  • 1:24 - 1:27
    توێژەران دۆزیویانەتەوە
    کە ماوەی پێکەنینی یاریزانێک
  • 1:27 - 1:30
    دەتوانێت ژیانی ڕاستەقینەی ئەوان دەربخات.
  • 1:31 - 1:33
    ئەو یاریزانانەی لە وێنەکاندا پێناکەنن
  • 1:33 - 1:36
    تێکڕای تەمەنیان نزیک۷۲.۹ساڵە،
  • 1:36 - 1:39
    ئەوانەیزەردەخەنەیان کردوە
  • 1:39 - 1:41
    بەلایەنی کەم۸٠ساڵ ژیاون.
  • 1:41 - 1:43
    (پێکەنین)
  • 1:43 - 1:46
    هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە
    ئێمە بە پێکەنینەوە لەدایک بووین.
  • 1:47 - 1:49
    بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای 3D،
  • 1:49 - 1:52
    دەتوانین منداڵەکان ببینین
    کەوابەرەوپێش چوونەو زەدەخەن دەکەن،
  • 1:52 - 1:54
    تەنانەت لەناوسکی دایکیشیاندا.
  • 1:54 - 1:57
    کاتێک لەدایک ،دەبن،پێدەکەن ـ ـ
  • 1:57 - 1:59
    لەسەرەتادا ،بەزۆری لە خەودا.
  • 1:59 - 2:01
    تەنانەت منداڵانی کوێریش زەردەخەنە دەکەن
  • 2:01 - 2:03
    بۆ دەنگی مرۆڤ.
  • 2:04 - 2:07
    ‎زەردەخەنە یەکێکە لە بنەڕەتیترین
    ‎،شێوەکانی زیندەوەران
  • 2:07 - 2:09
    گوزارشتی هەموو مرۆڤەکان.
  • 2:09 - 2:12
    لەو توێژینەوەیەی لە پاپوا گینێی نوێ کراوە،
  • 2:12 - 2:16
    پۆل ئێکمان، بەناوبانگترین
    توێژەرێک لەسەر دەربڕینی دەم و چاوی،
  • 2:16 - 2:19
    ‎کە ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە تەنانەت
    ئەندامەکانی پێشووتری هۆزەکان،
  • 2:19 - 2:22
    کە بەتەواوی پچرابوون
    لە کلتوری ڕۆژئاواوە،
  • 2:22 - 2:25
    وهەروەها کە ناسراون
    بەوانەی گۆشتی مرۆڤ دەخۆن،
  • 2:25 - 2:27
    (پێکەنین)
  • 2:27 - 2:29
    زەردەخەنەی بەسیوکراو
    بۆ وەسفی بارودۆخەکان
  • 2:29 - 2:31
    بە هەمان شێوەی من و تۆ.
  • 2:32 - 2:34
    کەواتە لە پاپوا گینێی نوێ
  • 2:34 - 2:37
    بۆ هۆڵیوود
  • 2:37 - 2:40
    هەموو ڕێگاکان بۆ هونەری هاوچەرخ لە پەکین،
  • 2:40 - 2:42
    ئێمە زۆرجار پێدەکەنین،
  • 2:42 - 2:45
    و زەردەخەنە بەکار بێنە بۆ دەربڕین
    خۆشی و شادی.
  • 2:46 - 2:49
    چەند کەس لێرە لەم ژوورە لە ڕۆژێکدا زیاتر
    لە 20 جار زەردەخەنە بکەیت؟
  • 2:49 - 2:51
    دەست بەرزبکەوە گەردەیکەن،
  • 2:51 - 2:53
    ئۆه، واو.
  • 2:53 - 2:54
    لەدەرەوەی ئەم ژورەدا،
  • 2:54 - 2:58
    زیاتر لە سێیەکی ئێمە زەردەخەنە دەکات
    زیاتر لە ۲٠جار لە ڕۆژێکدا،
  • 2:58 - 3:02
    لە کاتێکدا کەمتر لە سەدا ۱٤ ی ئێمە
    پێکەنینی کەمترە لە پێنج جار.
  • 3:02 - 3:08
    لە ڕاستیدا ئەوانەی کە سەرسوڕهێنەرترینیان
    لە ڕاستیدا زلهێزەکان منداڵن،
  • 3:08 - 3:11
    کە لە ڕۆژێکدا ٤٠٠جار زەردەخەنە دەکەن.
  • 3:12 - 3:14
    هەرگیز سەرسام بووی
    بۆچی لە دەوری منداڵاندا بن،
  • 3:14 - 3:17
    کە زۆر پێدەکەنن،
    وات لێ ئەکات زۆر جار پێبکەنی؟
  • 3:17 - 3:22
    توێژینەوەیەکی ئەم دواییە
    لە زانکۆی ئۆپسالا لە سوید
  • 3:22 - 3:27
    دۆزیەوە کە زۆرقورسە کە سەیری
    کەسێک بکەیت کە زەردەخەنەدەکات.
  • 3:27 - 3:28
    دەپرسیت بۆچی؟
  • 3:28 - 3:31
    چونکە زەردەخەنە
    بەشێوەیەکی گەشەکردو یی ونبوو،
  • 3:31 - 3:36
    و کۆنترۆلەکە کپ دەکات ئێمە بە زۆری
    لەسەر ماسولکەکانی دەموچاوهەیە.
  • 3:36 - 3:39
    لاسایی کردنەوەی زەردەخەنە
    و بەشێوەیەکی جەستەیی ئەزموون دەکات
  • 3:39 - 3:43
    یارمەتیمان دەدات بۆ تێگەیشتن
    زەردەخەنەکەمان ساختەیە یان ڕاستەقینەیە،
  • 3:43 - 3:46
    تا تێبگەین
    باری سۆزداری ی پێکەنین.
  • 3:47 - 3:49
    لە خوێندنی لاساییکردنەوەی ئەم دواییەدا
  • 3:49 - 3:52
    لە زانکۆی کلێرمۆنت-فێراند لە فەڕەنسا،
  • 3:52 - 3:56
    لەبابەتەکە داوای دیاریکردنی
    ئەگەر زەردەخەنەڕاستەقینە بێت یان ساختە
  • 3:56 - 4:00
    لە کاتی گرتنی قەڵەمێک لە دەمیاندا
    بۆ ئەوەی ماسولکەکانی دەمبەخەندە ببەستنەوە.
  • 4:01 - 4:04
    بەبێ قەڵەم،
    بابەتەکان دادوەرێکی باش بوون،
  • 4:04 - 4:06
    بەڵام بە قەڵەمەکەی ناو دەمیان ـ ـ
  • 4:06 - 4:08
    کاتێک نەیانتوانی لاسایی
    ئەو پێکەنینەی کە بینیویان ـ ـ
  • 4:08 - 4:10
    حوکمەکەیان کەم بوو.
  • 4:10 - 4:12
    (پێکەنین)
  • 4:12 - 4:15
    سەرەڕای تیۆریکردنی پەرەسەندن
    لە "بنەڕەتەوەی جۆرەکانی،"
  • 4:15 - 4:20
    چارلز داروین ئەوەشی نووسیوە
    بیردۆزی وەڵامی کاردانەوە.
  • 4:20 - 4:25
    دەڵێت کاری پێکەنین لە ڕاستیدا
    وامان لێدەکات هەست بە باشتر یی بکەین،
  • 4:25 - 4:29
    نەک زەردەخەنەکردن
    تەنها لە ئەنجامی هەستکردن بە باشی.
  • 4:29 - 4:34
    لە خوێندنەکەیدا، داروین لە ڕاستیدا باسی
    دکتۆرێکی دەماری فەڕەنسی، گیولەم دوچین،
  • 4:34 - 4:39
    لەرینە کارەباییەکان بۆ ماسولکەکانی دەم
    وچاو دەنێرێت بۆ ئەوەی زەردەخەنەکان بکات.
  • 4:39 - 4:41
    تکایە، ئەمە لە ماڵەوە تاقی مەکەەوە.
  • 4:41 - 4:43
    (پێکەنین)
  • 4:44 - 4:45
    لە لێکۆڵینەوەیەکی ئەڵمانی دا،
  • 4:45 - 4:49
    توێژەرەوەکان( ئێف ئێم ئاڕ ئای )یان
    بەکارهێناوە بۆ پێوانەکردنی چالاکی مێشک
  • 4:49 - 4:54
    پێش و دوای لێدانی بۆتۆکس
    بۆ کپکردنەوەی ماسولکەکانی پێکەنین.
  • 4:55 - 4:57
    کە پشتگیری تیۆرییەکەی داروین دەکات،
  • 4:57 - 4:59
    بە نیشاندانی ئەو کاردانەوە و رووانەی
  • 4:59 - 5:03
    چارەسەری کردنی دەمار
    لە ناوەڕۆکی هەستوسۆزی مێشکدا،
  • 5:03 - 5:07
    بە شێوەیەک یارمەتیمان بدات کاتێک
    زەردەخەنە دەکەین هەست بە باشتری دەکەین.
  • 5:08 - 5:10
    زەردەخەنە میکانیزمی مێشک دەئاوسێنێ
  • 5:10 - 5:11
    بە شێوەیەک تەنانەت شوکولاتەش ـ ـ
  • 5:12 - 5:14
    کە چێژێکی ـ باشی لێ دەبینیت ـ ـ
  • 5:14 - 5:16
    ناتوانێت هاوتا بێت.
  • 5:16 - 5:19
    توێژەرە بەریتانیەکان بۆیان
    دەرکەوت کە یەک زەردەخەنە
  • 5:19 - 5:22
    دەتوانێت هەمان ئاست دروست بکات
    لە هاندەری مێشک
  • 5:22 - 5:25
    تا۲٠٠٠شوکلێت.
  • 5:25 - 5:28
    (پێکەنین)
  • 5:28 - 5:29
    چاوەڕێکەـ ـ
  • 5:29 - 5:33
    هه مان توێژینەوە ش دۆزییه وە
    ئەو زەردەخەنەیە وەک هاندەر
  • 5:33 - 5:37
    بەوەی تاکو زیاتر لە۱٦٠٠٠
    پاوەند وەرگرێ بە کاش.
  • 5:37 - 5:38
    (پێکەنین)
  • 5:38 - 5:40
    وەک ئەوەیە هەر زەردەخەنەیەک ۲٥ گراند بێ.
  • 5:40 - 5:41
    خراپ نیە.
  • 5:41 - 5:43
    و بیر لەوڕێگایە بکەوە.
  • 5:43 - 5:46
    ۲٥٠٠٠ جار٤٠٠ ـ ـ
  • 5:46 - 5:49
    هەندێک منداڵ لەدەرەوە هەست دەکەن
    وەک مارک بێرگبێرگ هەموو ڕۆژێک.
  • 5:49 - 5:51
    (پێکەنین)
  • 5:51 - 5:52
    و پێچەوانەی شوکڵاتەی زۆر،
  • 5:52 - 5:55
    زۆر لە پێکەنینەکان دەتوانن
    تەندروستترت دەکەن.
  • 5:55 - 5:59
    زەردەخەنە دەتوانێت ئاستی
    هۆڕمۆنی سترێس کەمبکاتەوە
  • 5:59 - 6:02
    وەک کۆرتیسۆل، ئەدرنالین و دۆپامین،
  • 6:02 - 6:06
    ئاستی بەرزکردنەوەی میزاج بەرزبکەرەوە
    هۆرمۆنەکانی وەک ئێندۆریفن،
  • 6:06 - 6:09
    وپەستانی خوێن بە گشتی کەم بکاتەوە.
  • 6:09 - 6:11
    ئەگەر ئەوە بەس نەبێت،
  • 6:11 - 6:14
    پێکەنین دەتوانێت تۆ وا نیشاندات
    لە چاوی کەسانی ترەوە باش دەرکەوی.
  • 6:14 - 6:18
    توێژینەوەیەکی ئەم دواییانە لە زانکۆی
    پێن ستەیت کاتێک پێدەکەنیت ئەوەت دۆزیەوە،
  • 6:18 - 6:22
    تۆ تەنها وا دەرناکەویت کە
    زیاتر خۆشەویست و بەئەمەک،
  • 6:22 - 6:25
    بەڵام تۆ لە ڕاستیدا دەرئەکەویت
    کە بەتواناتر بێت.
  • 6:25 - 6:28
    بۆیە هەر کاتێک ویستت بۆ
    ئەوەی باش و لێهاتوو دەرکەوی،
  • 6:28 - 6:31
    فشارەکانت کەم بکەوە
    یان هاوسەرگیریەکەت باشتر بکەین،
  • 6:31 - 6:35
    یان وا هەست دەکەیت کە تۆ تەنها کۆکەیەکی
    تەواوت هەیە لە شوکولاتەی کوالیتی بەرز
  • 6:35 - 6:36
    بێ ئەوەی تێچوونی کالوری تێبکۆشیت،
  • 6:36 - 6:44
    یان ۲٥هەزارت لە گیرفاندا دۆزیبێتەوە
    چاکەتە کۆنەکەچەند ساڵێک لەبەرت نەکردبوو،
  • 6:44 - 6:46
    یان هەر کاتێک کە ویستت
    بۆ لێدانی هێزی زۆر
  • 6:46 - 6:49
    کە یارمەتی تۆ و هەموو
    کەسێکی دەوروبەرت دەدات
  • 6:49 - 6:53
    ژیان درێژتر ،تەندروستتر،ژیانێکی دڵخۆشانە،
  • 6:53 - 6:55
    زەردەخەنە.
  • 6:55 - 6:59
    (چەپڵە لێدان)
Title:
هێزی شاراوەی زەردەخەنە
Speaker:
ڕۆن گوتمان
Description:

ڕۆن گوتمان بە چەند کەلەقەیەک لە لێکۆڵینەوەکان دا دەخولێنێ دەربارەی زەردەخەنە، وە هەندێک ئەنجامی سەرسوڕهێنەر ئاشکرا دەکات ئایا زانیت زەردەخەنەکەت دەتوانێت پێشبینیکەر بێت بۆ ماوەی چەند ی ژیانت -- وە زەردەخەنەیەکی سادە کاریگەری پێوانەیی هەیە لەسەر باشی گشتیت؟ ئامادەبە بۆ فلکسکردنی هەندێک ماسولکەی دەم و دەم و دەم کاتێک زیاتر فێرئەبیت دەربارەی ئەم هەڵسوکەوتە بە شێوەیەکی گەشەپێدەر.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
07:06

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.