Merak bilim ve tıp için neden önemlidir

Bilim, deney yapma, yanılma ve revizyonu içeren bir öğrenme sürecidir ve tıp bilimi bunun bir istisnası değildir. Kanser araştırmacısı Kevin B. Jones cerrahi ve tıbbi bakım konusundaki derin bilinmezlikleri basit bir cevapla karşılıyor: Dürüstlük. Jones, bilginin doğasına dair özenli konuşmasında, bilim insanlarının bazı şeyleri henüz anlamadıklarını alçakgönüllülükle kabullendiklerinde bilimin nasıl parıldadığını anlatıyor.

Bilim.

Lisedeki biyoloji veya fizik
derslerinde yaşadığımız

sıkıcı mutsuz anılarımızı
canlandıran ilk kelime.

Ama size garanti ederim,
orada yapılan şeyin

bilimle çok az ilgisi vardı.

O aslında bilimin "Ne" olduğuydu,

birilerinin icat ettiği
şeylerin tarihiydi.

Bir bilim insanı olarak
en çok merak ettiğim şey

bilimin "nasıl" olduğudur.

Çünkü bilim, işletilen bilgidir.

Bir gözlem yaparız, o gözleme
bir açıklama tahmin ederiz

ve sonra diğer gözlem ve
deneyleri yaparak

test edebileceğimiz
bir öngörüde bulunuruz.

Birkaç örnek.

Başlangıçta insanlar Yer'in aşağıda
göğün ise yukarıda olduğunu fark etti

ve hem Güneş hem Ay, Dünya'nın
etrafında dönüyor gibiydi.

Tahmin ettikleri açıklama

"Evrenin merkezi Dünya olmalı." idi.

Öngörü: Her şey Dünya'nın
etrafında dönmelidir.

Bu öngörü sonunda test edildi.

Galileo ilk teleskoplardan
birini eline alıp

gece gökyüzüne baktığında,

gördüğü şey etrafında dönen,

dört uydusuyla Jüpiter gezegeniydi.

Sonra, Jüpiter'in yörüngesini takip
etmek için o uyduları kullandı

ve Jüpiter'in de,
Dünya değil, Güneş'in etrafında

döndüğünü anladı.

Yani, öngörü testi geçememişti.

Bu da Dünya'nın evrenin
merkezinde olduğu

kuramını boşa çıkarmış oldu.

Başka bir örnek: Sir Isaac Newton

nesnelerin yeryüzüne
düştüğünü fark etmişti.

Tahmini açıklama yer çekimiydi.

Öngörü her nesnenin
dünyaya düşmesi gerektiği idi.

Fakat tabii ki, her şey
yeryüzüne düşmüyordu.

Öyleyse yer çekimini ret mi ettik?

Hayır. Teoriyi revize ettik ve başka
yönde eşit ve zıt bir kuvvet olmadıkça,

yer çekiminin nesneleri
Dünya'ya çekeceğini söyledik.

Bu, bizim yeni bir şey
öğrenmemizi sağladı.

Kuşlara ve kanatlarına daha dikkatli
bakmaya başladık

ve bu düşünce
silsilesininden türemiş

uçabilen icatlara bir bakın.

Yani başarısız testler,
istisnalar, aykırılıklar

bize bilmediğimiz şeyleri öğretir
ve bizi yeni bir yere götürür.

Bilim bu şekilde ilerler.
Bilim bu şekilde öğrenir.

Bazen medyada ve
bazen daha da nadiren,

ama bazen bilim insanları bile

şu veya bu şeyin bilimsel olarak
kanıtlandığını söylüyor.

Ama umarım, bilimin hiç bir zaman
bir şeyi kesin olarak sonsuza kadar

kanıtlamadığını anlıyorsunuzdur.

Neyse ki bilim, aramaya devam edecek ve

aykırılıkları ve

Jüpiter'in uyduları gibi

bir sonraki istisnayı

tanımlayacak ve bize

bilmediğimiz şeyleri

öğretmeye devam edecek kadar

meraklı ve alçakgönüllüdür.

Burada birkaç saniyeliğine
vites değiştirelim.

Caduceus ya da tıbbın sembolü,

farklı insanlar için
farklı anlamlar taşır

ancak tıp konusundaki genel
söylemlerimizin çoğu

gerçekten bir mühendislik
problemine dönüşüyor.

Kongre salonlarında
ve sigorta şirketlerinin

yönetim kurulu odalarında
ödemenin nasıl yapılacağı düşünülüyor.

Ahlak bilimciler ve Epidemiyolojistler

tıp hizmeti sağlamanın en iyi
yöntemlerini arıyor,

hastane ve hekimler ise
protokoller ve kontrol listelerine

kafayı takmış durumdalar ki

tıbbı güvenli bir şekilde uygulamanın
en iyi yöntemlerini arıyorlar.

Bunlar iyi şeyler.

Bununla birlikte herkes az ya da çok

tıp kitabının,

kapanmış olduğunu varsayıyor.

Sağlık hizmetinin kalitesini
ona ulaşma hızımızla

ölçmeye başladık.

Böyle bir iklimde, sağlık hizmeti veren

kuruluşların çoğunun gerçekten
hızlı yağlama dükkânı gibi

görünmeye başlaması beni şaşırtmıyor.

(Gülüşmeler)

Ben tıp fakültesinden mezun
olduğumda tek sorun

tamircinizin arabanıza takıp

sonra da arızayı tam olarak bulduğu

şu küçük zımbırtılardan birine
sahip olmamamdı,

çünkü tıp kitabı

kapanmamıştı.

Tıp bir bilimdir.

Tıp işleyen bilgidir.

Bir gözlem yaparız,

bu gözleme dayanan
bir açıklama tahmin ederiz,

sonra test edebileceğimiz
bir öngörüde bulunuruz.

Tıptaki çoğu öngörünün
test edilebileceği alan

insan nüfusudur.

Sıkıcı biyoloji derslerinden
belki hatırlarsınız,

popülasyonlar, bir ortalama

etrafında bir Gaus veya

normal eğri dağılımı gösterir.

Bu nedenle tıpta

tahmini bir açıklamadan yola
çıkıp bir öngörü yaptıktan sonra

bunu nüfus üzerinde test ederiz.

Bunun anlamı, tıp konusunda bildiklerimiz

bilgi birikimimiz ve teknik bilgilerimiz

nüfustan gelir

ancak bunun sınırı

bir sonraki aykırılık

ve Jüpiter'in uyduları gibi

bize bilmediğimiz bir şeyi öğreten

bir sonraki istisnaya kadardır.

Şimdi, ben bir cerrahım

ve sarkomlu hastalara bakıyorum.

Sarkom çok nadir bir kanser türüdür,

kemik ve et dokusunda görülür.

Size şunu söyleyeyim, benim
hastalarımın her biri bir aykırılıktır,

bir istisnadır.

Şimdiye kadar hiç bir sarkom hastasına
tıpta popülasyona dayalı

bilginin en iyi türü olduğunu
düşündüğümüz, rastgele bazlı

klinik deneylere göre biçimlenen
tekniklerle (bulgu) operasyon yapmadım.

İnsanlar kalıpların dışında
düşünmekten bahsediyor,

sarkom için bir kalıbımız bile yok.

Sarkom konusunda elimizde olanlar;

bir belirsizlik bulutu bilinmezlikler
ve isitisnalar ve aykırıklıklar.

Ne hissettiğimi tahmin etmeniz kolay.
Bunlar her bilim dalının

en önemli iki kuralı;

alçakgönüllülük ve merak.

Alçakgönüllü ve meraklı olduğum için,

hasta bana bir soru sorduğunda,

cevabı bilmiyorsam,

sarkomalı bir hastası

olma ihtimali düşük de olsa
bir meslakdaşıma danışırım.

Hatta uluslararası bir işbirliği
bile başlattık.

Hastalar sohbet odaları aracılığı
ile birbirleri ve destek

gruplarıyla konuşuyor.

Bu alçakgönüllü
ve meraklı iletişim sayesinde

yeni şeyler öğrenmeye çalışıyoruz.

Örnek olarak , bu benim bir hastam,

dizine yakın yerde kanser vardı.

Uluslararası işbirliğinin alçakgönüllü

ve meraklı iletişimi sayesinde

kanserli diz alındıktan sonra
hastanın ayak bileğini diz olarak

yeniden tasarlayabileceğimizi öğrendik.

O zaman bir protez takabilir,
koşar, sıçrar ve oynayabilirdi.

O bu fırsatı uluslararası işbirliği

sayesinde kullanabildi.

Bunu istiyordu,

çünkü bunu yaptıran diğer
hastalarla temasa geçmişti.

Yani, tıptaki istisna ve aykırılıklar

bize bilmediğimiz bir şey öğretir
ve ayrıca bizi yeni bir düşünceye götürür.

Şimdi, şu çok önemli;

tıptaki aykırılık ve istisnaların
bizi götürdüğü yeni düşünceler

sadece aykırılık ve
istisnalara uygulanmıyor.

Sarkom hastalarından sadece
sarkom tedavi etme

yöntemleri öğrenmiyoruz.

Bazen, aykırılıklar

ve istisnalar

bize genel nüfus için çok
önemli şeyler öğretir.

Bu ormanın dışındaki bir ağaç gibidir,

aykırılık ve istisnalar dikkatimizi çeker

ve belki de, bizi bir ağacın ne olduğunu
daha iyi anlamaya götürür.

Sık sık ağaçlara bakıp ormanı
görmüyoruz deriz

ama ormanın içindeki

bir ağacı da görmeyiz.

Ancak bu ağaç tek başına durduğunda

bir ağacı oluşturan bağlantıları

gövde, kök ve dalların ilişkilerini

çok daha net anlatır.

Bu ağaç eğri büğrü bile olsa

bu ağacın kendi gövdesi, kökleri
ve dallarıyla çok anormal

ilişkileri bile olsa

her şeye rağmen dikkatimizi çeker

ve gözlem yapmamızı mümkün kılar

ve sonra gözlemi genel
nüfusta test edebilmeyi.

Sarkom'un nadir görüldüğünü söyledim.

Bütün kanser vakalarının %1'idir.

Muhtemelen siz de bilirsiniz,
kanserin genetik olduğu düşünülüyor.

Genetik olmasından kastettiğimiz;
kanser, kansere dönüşen

onkojenler ve tümör baskılayıcı

genlerin devre dışı kalmasından
kaynaklanır.

Onkojenler ve tümör baskılayıcı
genler hakkındaki bilgileri

meme kanseri, prostat kanseri
ve akciğer kanseri gibi

yaygın kanser türlerinden öğrendiğimizi

düşünebilirsiniz

ama yanılıyorsunuz.

Onkojenler ve tümör baskılayıcı
genler hakkındaki bilgileri

ilk kez

bu minicik %1'lik, sarkom denen
kanser sayesinde öğrendik.

Peyton Rous, tavukların geçirilebilen

bir sarkom formuna sahip

olduklarını fark etti ve
1966'da Nobel Ödülü aldı.

30 yıl sonra Harold Varmus ve Mike Bishop

bu aktarılabilen ögenin ne olduğunu buldu.

Bu bir virüstü,

bir gen taşıyordu:

src onkojen.

Şimdi size src'nin en önemli
onkojen olduğunu söylemeyeceğim.

Size src'nin

bütün kanserlerde en sık onkojen
başlatan olduğunu söylemeyeceğim.

Ancak bu ilk onkojendir.

Bir aykırılıktı, bir istisnaydı,

dikkatimizi çekti ve bizi biyolojinin

geri kalanına dair çok önemli
şeyler öğreten bir şeye yöneltti.

En önemli tümör
baskılayıcı gen TP53'dür.

Neredeyse bütün kanser
türlerinde en sıklıkla

devre dışı kalan baskılayıcı gendir

ama biz bunu yaygın kanser
türlerinden öğrenmedik.

Biz bunu Doktor Li ve Fraumeni'nin

ailelere bakıp bu ailelerde

çok fazla sarkom görüldüğünü

fark etmeleriyle öğrendik.

Söylemiştim, sarkom nadirdir.

Unutmayalım, milyonda bir tanıdır,

eğer bu bir ailede iki kez çıkmışsa

o ailede çok yaygın demektir.

Bunların nadir olması gerçeği

dikkatimizi çeker

ve bizi yeni bir düşünme biçimine götürür.

Şimdi pek çoğunuz şöyle diyebilir

veya haklı olarak der:

"Tamam Kevin bu güzel ama

anlattığın şey kuşların
kanatları değil ki,

Jüpiter denen bir gezegenin etrafında
süzülen uydulardan bahsetmiyorsun.

Bu bir insan.

Bu aykırılık, bu istisna bilimde
bir ilerlemeye yol açabilir,

ama bu bir insan."

Tek söyleyebileceğim

bunu çok iyi biliyor olduğum.

Nadir ve ölümcül hastalıkları olan
hastalarla konuşuyorum.

Bu konuşmalar hakkında yazıyorum.

Bu konuşmalar korkunç şekilde yüklü.

Bu konuşmalar, "Size kötü bir haberim var"

veya "Artık yapabileceğimiz bir şey yok"
gibi iğrenç sözlerle yüklü.

Bazen bu konuşmalar
tek bir kelimeye iniyor:

"Ölümcül."

Sessizlik de oldukça
rahatsız edici olabiliyor.

Tıptaki boşluklar, bizim bu

konuşmalarda kullandığımız

kelimeler kadar önemli olabilir.

Bilinmeyenler neler?

Yapılmakta olan deneyler neler?

Birlikte küçük bir alıştırma yapalım.

Yukarıda ekranda bir söz
görüyorsunuz: "hiçbir yerde"

Boşluğun yerine dikkat edin.

Eğer bu boşluğu bir tık kaydırırsak,

"hiçbir yerde"

"şimdi burada" olur,

tam ters bir anlama dönüşür.

Boşluğu sadece bir yana kaydırdık.

Asla unutmayacağım;

bir gece hastalarımdan
birinin odasına gittim,

o gün çok uzun
ameliyatlar yapmıştım

ama yine de gidip bir görmek istedim.

Birkaç gün önce kemik kanseri
tanısı konmuş bir oğlandı.

O gün sabah, annesiyle birlikte
kemoterapi

uzmanlarıyla görüşmüştü

ve kemoterapi için hastaneye yatmıştı.

Odasına gittiğimde
neredeyse gece yarısıydı.

Uyuyordu ama annesi oradaydı,

yatağın kenarında el feneriyle

kitap okuyordu.

Benimle bir iki dakika
konuşmak için koridora çıktı.

Okuduğu şey kemoterapi doktorlarının

ona o gün verdikleri

protokoldü.

Onu ezberlemişti.

Dedi ki: "Doktor Jones, bize

bu tür bir kanserde, her zaman

kazanamayız dediniz,

ama ben bu protokolü inceledim
ve sanıyorum bunu yapabilirim.

Bu çok zor bir tedavi ama
sanırım buna izin verebilirim.

İşten ayrılacağım,
annemlere taşınacağım

ve bebeğime bakacağım."

Ona söylemedim.

Düzeltmek için sözünü kesmedim.

Protokole güveniyordu,

ben bile razı olsam,

bu oğlunu kurtarmayabilirdi.

Ona söylemedim.

O boşluğu doldurmadım.

Bir buçuk yıl sonra

oğlu yine de kanserden öldü.

Ona söylemeli miydim?

Şimdi çoğunuz şunu diyebilir:
"Ne olmuş yani?"

Bende sarkom yok.

Ailede kimsede sarkom yok.

Her şey gayet güzel

ama bu benim hayatımla
bir sorun olmaz."

Muhtemelen haklısınız.

Sarkom hayatınızda çok
önem kazanmaz.

Ama tıptaki boşluklar

hayatınız için önemlidir.

Size küçük pis bir sırrı söylemedim.

Size tıbbın öngörülerini nüfus
üzerinde test ettiğini söyledim,

ama şunu söylemedim

ve tıp bunu genelde söylemez,

bir birey ne zaman tıpla

karşılaşsa

hatta bu birey genel nüfusun
içinde iyice erimiş de olsa

ne bu birey, ne de hekim

bireyin genel nüfus içinde
konumlanacağı yeri bilmez.

Dolayısıyla, tıpla her karşılaşma

bir deneydir.

Deneyde bir

denek olursunuz.

Ve sonuç sizin için
iyi de olabilir, kötü de.

Tıp iyi işlediği sürece,

hızlı hizmettten, kurusıkı atmaktan

ve özgüvenin coştuğu konuşmalardan
şikâyetimiz yok.

Ama işler iyi gitmediğinde

bazen farklı şeyler isteriz.

Bir meslektaşım bir hastanın
bacağından bir tümör aldı.

Bu tümörden endişeleniyordu.

Hekim toplantısında
bu endişesini dile getirdi,

bu tömör aynı bacakta

tekrarlama riski yüksek tipten
bir tümördü.

Fakat hastasıyla konuşması

tam da bir hastanın istediği konuşmaydı,

özgüvenle dolup taşıyordu.

Şöyle demişti:
"Hepsini aldım, rahatça git."

O ve kocası çok mutluydu.

Çıktılar, güzel bir yemekle kutladılar,
şampanya açtılar.

Tek sorun, birkaç hafta sonra

aynı bölgede başka bir nodül
olduğunu fark etmesiydi.

Anlaşıldı ki hepsini almamıştı
ve henüz iş bitmemişti.

Ama o noktada olan şey beni
kesinlikle mest etti.

Meslektaşım bana gelip şunu dedi:

"Kevin, sakıncası yoksa benim için
bu hastaya bakabilir misin?"

Cevaben: "Neden, yapılacak doğru şeyi
sen de benim kadar biliyorsun,

yanlış bir şey yapmadın ki." dedim.

Bana: "Lütfen, hastaya
benim için bak." dedi.

Utanmıştı --

yaptığı şeyden değil,

aşırı güvenle yapmış olduğu

konuşmadan utanmıştı.

Böylece hastaya çok daha
yaygın bir operasyon yaptım

ve daha sonra hastayla çok farklı
bir konuşma yaptım.

Şöyle dedim:
"Büyük ihtimalle hepsini aldım

ve büyük ihtimalle rahatça gidebilirsiniz

ama bu bizim yaptığımız bir deney.

Bu sizin gözleyeceğiniz şey.

Bu benim gözleyeceğim şey.

Operasyonun işe yarayıp yaramadığını
kanserden kurtulup kurtulmadığınızı

görmek için beraber çalışacağız."

Size garanti ederim benimle konuştuktan

sonra kocasıyla bir şampanya
patlatmamıştır.

Şimdi o bir bilim kadınıydı

sadece kendi deneyinde bir denek değildi.

Yani, doktorunuzda

alçakgönüllülük ve merak

arayın.

Yılda neredeyse 20 milyon kişi

bir doktorun odasına giriyor

ve bir hastaya dönüşüyor.

Siz veya sevdiğiniz biri yakın bir
zamanda hasta olacak.

Doktorunuzla nasıl konuşacaksınız?

Onlara ne anlatacaksınız?

Onlar size ne anlatacak?

Size bilmedikleri bir şeyi

anlatamazlar

ama sadece sorduğunuzda, bilmediklerini

size söylerler.

Öyleyse lütfen, sohbete katılın.

Teşekkürler.

(Alkışlar)