Câu chuyện kì lạ về gấu teddy, những hé lộ về mối quan hệ của chúng ta với các loài động vật

Năm 1902, Tổng thống Theodore Roosevelt đã tha sống cho một con gấu đen - gây ra một làn sóng đồ chơi gọi là "gấu teddy". Jon Mooallem phân tích câu chuyện và chỉ ra rằng cách chúng ta kể chuyện về các loài hoang dã có ảnh hưởng như thế nào đến cơ hội tồn tại của loài đó và thế giới động vật nói chung.

Mùa thu năm 1902,

Tổng thống Theodore Roosevelt

muốn rời khỏi Nhà Trắng
một thời gian,

ông lên tàu đến Mississippi

để săn gấu đen
bên ngoài một thị trấn

tên là Smedes.

Ngày đầu tiên,
họ không thấy một con gấu nào,

mọi người thấy
thật vô ích,

nhưng ngày hôm sau, đàn chó
dồn được một con

sau một hồi rượt đuổi, nhưng đúng lúc đó,

tổng thống dừng lại

và về trại ăn trưa,

người dẫn đường của ông
đánh con thú

vào đầu với chiếc đuôi súng

và sau đó buộc nó vào một cái cây

và bắt đầu thổi cái kèn

gọi Roosevelt về để ông
có vinh dự

bắn nó,

Con gấu là một con cái.

Nó bị choáng, bị thương,

thiếu cân trầm trọng, trông hơi bẩn thỉu,

và khi Roosevelt thấy con vật này

bị cột vào cái cây

ông ấy thực sự không thể tự thân
tiến đến bắn nó.

Ông ấy cảm thấy nó như đi ngược
những quy tắc của riêng mình,

một người có tinh thần thượng võ.

Vài ngày sau, cảnh tượng đó
được tái hiện

trong một phim hoạt hình chính trị
ở Washington.

Nó có tên "Drawing a Line in Mississippi,"

và nó cho thấy Roosevelt với cây súng
gục xuống và với cánh tay giơ ra,

để con gấu được sống,

và con gấu ngồi trên hai chân sau

với đôi mắt to và sợ sệt

và đôi tai nhỏ vểnh lên trên đầu.

Nó nhìn như bất lực, nhìn như
chỉ muốn

được ôm vào lòng

và được trấn an.

Nhìn nó lúc đấy không như vậy,

nhưng nếu bạn thấy đoạn phim hoạt hình,

bạn nhận ra con vật ngay lập tức:

Nó là gấu teddy.

Và đây là cách mà gấu teddy
được sinh ra.

Về cơ bản, các nhà làm đồ chơi lấy
con gấu từ trong phim hoạt hình,

và biến nó thành một thứ đồ chơi vải,
và đặt tên cho nó

theo tên của Roosevelt -- Gấu của Teddy.

Và tôi thấy hơi buồn cười

khi tôi trên sân khấu này

dùng thời gian của mình,

kể cho bạn nghe câu chuyện đã
100 tuổi

về sáng chế đồ chơi
của trẻ con mít ướt,

nhưng xin thưa rằng
ý tưởng về gấu teddy

trong câu chuyện đó
là một câu chuyện quan trọng hơn,

một câu chuyện về việc
ý tưởng của chúng ta

về tự nhiên đã thay đổi nhanh
như thế nào,

và còn về cái cách, trên hành tinh này,

những câu chuyện mà chúng ta kể

đang thay đổi tự nhiên rõ rệt
như thế nào.

Vì khi nghĩ về gấu teddy.

chúng ta đều thấy hợp lý

vì những con gấu đều đáng yêu
và đầy âu yếm,

và ai mà không muốn tặng một con
để con mình chơi cùng chứ,

nhưng sự thật đó là vào năm 1902,

những con gấu đều không dễ thương
và đáng yêu.

Ý tôi là, chúng trông giống nhau,

nhưng chẳng ai nghĩ chúng như vậy.

Năm 1902, gấu là những con quái vật.

Gấu là cái gì đó khiến trẻ em hoảng sợ

Với nhiều thế hệ lúc đó,

gấu là hiện thân cho sự nguy hiểm

mà con nguời ta đang đối đầu trên chiến tuyến

và chính phủ các bang thực sự

tiêu diệt chúng một cách có hệ thống

và nhiều loài thú săn mồi khác
cũng trong tình trạng tuơng tự,

như chó sói Bắc Mỹ và các loại sói khác.

Những loài động vật đó bị phỉ báng.

Chúng bị gọi là những kẻ sát nhân

bởi chúng giết gia súc của con người.

Một nhà sinh vật học của chính phủ,
đã giải thích

các mâu thuẫn với thú vật như với loài gấu như sau

chúng không có chỗ

trong nền văn minh hiện đại
của chúng ta,

và do đó, chúng ta phải dẹp hết chúng đi.

Trong vòng 10 năm, gần nửa triệu con sói

đã bị giết hại.

Những đốm xám sẽ sớm biến mất

từ 95% lãnh thổ ban đầu

và trong khi đó, đã một thời
30 triệu con bò rừng

đi qua những đồng bằng, và bạn có nghe

những câu chuyện về những
chuyến tàu, buộc phải dừng

trong vòng 4-5h để cả tập đoàn rồng rắn động vật

có thể qua đường ray,

hiện nay, truớc năm 1902, có khoảng
chưa đầy 100 con còn lại trong tự nhiên.

Do đó tôi cho rằng,
gấu teddy đuợc sinh ra

khi mà việc giết hại đạt đỉnh điểm,

và bạn có thể thấy, nó như
một dấu hiệu rằng

rất có thể một vài người, từ đáy lòng

đang bắt đầu cảm thấy mâu thuẫn
về việc giết chóc đó.

Nuớc Mĩ đã luôn ghét gấu và sợ gấu,

nhưng đột nhiên, nuớc Mĩ cũng muốn

ôm con gấu thật nhiều.

Và đây là những gì tôi đã rất
tò mò trong vài năm về truớc.

Chúng ta tuởng tuợng những
con vật ra sao,

chúng ta nghĩ và cảm nhận chúng
như thế nào,

và niềm tin về chúng
đuợc ghi dấu thế nào

và đuợc củng cố thế nào trong chúng ta?

Tất cả chúng ta đang sống
trong mắt một cơn bão lớn

của sự tuyệt chủng với một nửa các loài
trên hành tinh

có thể biến mất trước thế kỉ này,

vậy thì tại sao chúng ta chỉ quan tâm

đến một số loài nhất định,
mà không phải các loài khác?

Vâng, có một lĩnh vực mới,
một lĩnh vực khá mới

của khoa học xã hội đã bắt đầu nghiên cứu

những câu hỏi đó và cố gắng
tháo gỡ những mối quan hệ

sâu sắc và đôi khi là kì cục

của chúng ta đối với động vật,

và tôi đã dành nhiều thời gian
nghiên cứu

những ấn phẩm học thuật

và những gì tôi có thể nói chỉ có thể là
những nghiên cứu của họ

đều mang tầm vóc một cách ngạc nhiên

Và có vài điều tôi thích như

khi một người xem TV ở Upstate New York
càng nhiều,

anh ta/cô ta càng sợ

việc bị tấn công bởi một con gấu

Nếu bạn đưa một con hổ cho một người Mĩ,

họ sẽ phần lớn cho rằng đó là con cái

chứ không phải con đực.

Trong một nghiên cứu với một con rắn giả

và một con rùa giả được đặt ở bên vệ đường

các lái xe thường đâm con rắn hơn là đâm con rùa

và chỉ khoảng 3% các lái xe đã đâm các con vật giả

có vẻ như đã cố tình đâm chúng.

So với nam giới, phụ nữ thường hay gặp hơn

cái "cảm giác kì diệu" khi họ nhìn thấy cá heo trên những con sóng.

68% các bà mẹ

có "ý thức cao về tự chủ và tự trọng"

đã được xác định cùng với các con mèo nhảy múa

trong một chương trình quảng cáo của Purina

Những người Mỹ cho rằng tôm hùm

quan trọng hơn là chim bồ câu

nhưng cũng kém thông minh hơn rất nhiều.

Gà tây hoang dại được xem là chỉ
hơi nguy hiểm hơn rái cá biển một chút.

và gấu trúc thì đáng yêu gấp đôi bọ rùa.

Dường như có vài thứ tự nhiên, phải không?

Chúng ta thường có cảm giác đồng cảm hơn
với các loài động vật nhìn giống chúng ta

Và đặc biệt là các loài gợi đến hình ảnh
trẻ em

sẽ là đôi mắt to, hướng thẳng về phía trước

và khuôn mặt tròn trĩnh

dáng thấp và lùn

của một chú chim cánh cụt nhỏ xù lông.

Do đó nếu bạn nhận được thiệp Giáng sinh từ

bà dì của bạn in Minnesota

Thường có một con chim cánh cụt con trên đó

chứ không phải là một con vật gì đó như kiểu nhện sói vịnh Glacier

Tuy nhiên, bạn có nhận thấy cũng không phải tất cả
các cảm giác trên đều có lý.

Lăng kính văn hóa có ảnh hưởng đến
cái nhìn của chúng ta đối với động vật

và chúng ta vẫn kể các câu truyện của các loài vật

giống như tính cách của chúng mà chúng ta kể
trong mọi câu chuyện khác

chúng được định hình từ lần này qua lần khác,
từ nơi này qua nơi khác

khi chúng ta kể chuyện

Nhớ lại thời điểm của câu chuyện ban nãy

năm 1902, khi một con gấu hung ác

trở thành một chú gấu teddy

Bối cảnh là gì?
Thực ra lúc đó là thời kì đô thị hóa nước Mỹ

Lần đầu tiên trong lịch sử, gần như đại đa số
cư dân sống ở thành thị

nên bắt đầu giãn rộng khoảng cách
giữa chúng ta và thiên nhiên

đã có một không gian an toàn để chúng ta

có thể nhìn nhận lại loài gấu và lãng mạn hóa chúng.

Thiên nhiên chỉ có thể bắt đầu có vẻ
trong sáng và đáng yêu đến thế

khi chúng ta không còn phải sợ nó nữa.

Các bạn có thể thấy tình huống này

tái diễn ở tất cả các loài động vật

Có vẻ như chúng ta luôn kẹt giữa việc

sợ sệt một loài và muốn loại bỏ chúng

và việc cảm thấy đồng cảm với chúng như một kẻ thua cuộc

rồi tỏ lòng trắc ẩn

khi chúng ta sắp đạt được mục tiêu ban đầu

Tức là chúng ta thể hiện sức mạnh

rồi lại bối rối

vì chính sức mạnh chúng ta có

Ví dụ, đây là một trong số

hàng ngàn lá thư và bức vẽ

trẻ em đã gửi tới chính quyền Bush

cầu xin chính quyền bảo vệ gấu bắc cực

trong Chính sách bảo vệ các loại vật có nguy cơ tuyệt chủng

các lá thư này được gửi giữa những năm 2000

khi sự nhận thức về thay đổi khí hậu đột nhiên trỗi dậy

Chúng ta cứ thấy mãi hình ảnh này, về một con gấu bắt cực

mắc kẹt trên một mảnh băng nhỏ

trông vô cùng rầu rĩ

Tôi đã xem các tài liệu này trong nhiều ngày

Tôi thực sự thích chúng, đây là cái tôi thích nhất.

Nếu bạn có thể thấy, đây là một con gấu bắc cực đang chìm

và nó đang bị ăn thịt.

bởi cả một con tôm hùm và một con cá sấu.

Đây là bức vẽ của một cậu bé tên là Fritz

Cậu bé thậm chí còn có một cách giải quyết tình trạng biến đổi khí hậu.

cách giải quyết dựa trên ethanol

Cậu ấy viết rằng: "em cảm thấy lo lắng cho những con gấu bắc cực

Em thích gấu bắc cực.

Mọi người có thể dùng nước ngô để làm xăng cho xe. Từ Fritz.

Nếu là 200 năm trước, bạn sẽ chỉ gặp các nhà thám hiểm Bắc cực

viết viết về việc gấu Bắc cực nhảy lên thuyền của họ

cố gắng xực họ

kể cả khi họ có đốt chúng,

nhưng những đứa trẻ này không nhìn gấu bắc cực theo cách đó,

mà thậm chí cũng không giống cách

mà tôi nhìn gấu bắc cực vào những năm 80.

Hồi đó chúng ta đã nghĩ những con vật đó

như là những chúa tể thần bí và kinh hoàng ở Bắc cực

Nhưng hãy xem việc biến đổi khí hậu nhanh chóng

đã đảo ngược hình ảnh của động vật trong tâm trí của chúng ta như thế nào.

Từ một loài khát máu người

thành một nạn nhân chết chìm mong manh,

suy nghĩ một chút, bạn sẽ thấy

câu chuyện này có cùng một cái kết

với câu chuyện gấu teddy năm 1902

vì vào thời điểm đó, nước Mỹ

đã và đang chế ngự phần lục địa của mình.

và chúng ta chỉ đang

quét nốt vài con thú săn mồi còn sót lại

Giờ thì con người

đã lan ra toàn thế giới

Khiến ngay cả những con gấu

xa xôi nhất, quyền lực nhất trên trái đất

biến thành những nạn nhân đáng yêu và vô tội trong mắt chúng ta.

Tuy nhiên, còn có một bài báo cáo khác về câu chuyện gấu teddy

được nhiều người nhắc đến.

Giờ chúng ta sẽ xem xét ở đây

mặc dù chỉ sau cuộc đi săn năm 1902 của Roosevelt

một thời gian ngắn

gấu teddy trở thành một đồ chơi hot

hầu hết mội người vẫn cho rằng điều đó thật điên rồ

một câu chuyện chính trị ngu xuẩn và lạ lùng

sẽ biến mất khi Roosevelt rời ghế tổng thống

và thế là, vào năm 1909, khi người kế nhiệm của Roosevelt

Wiliam Howard Taft

chuẩn bị nhậm chức.

ngành công nghiệp đồ chơi bắt đầu săn lùng

thú tiêu khiển mới.

Họ đã không thành công.

Tháng một năm đó, Taft là khách mời danh dự

ở một bữa tiệc lớn ở Atlanta,

và trước đó vài ngày,

có một tin lớn về menu

mà họ sẽ chiêu đãi ông

một đặc sản miền Nam rất ngon

là món gấu túi possum

và salad taters

Người ta sẽ nướng nguyên con gấu túi

trong khoai lang

đôi khi người ta đặt lên đó chiếc đuôi to

trông như một sợi mì lớn bằng thịt

Món đó được mang đến bàn của Taft.

nặng đến 18 pound.

Sau bữa tối, ban nhạc bắt đầu chơi nhạc

và những vị khách hát vang

đột nhiên, Taft nhận được

một món quà đặc biệt

từ một nhóm người ủng hộ ông ta ở địa phương,

đó là một con gấu túi nhồi bông.

với đôi mắt sáng và cái đuôi trụi lông,

và đó là sản phẩm mới họ định dùng để

đại diện cho câu trả lời của tổng thống William Taft

trước gấu teddy của Teddy Roosevelt.

Họ gọi nó là "gấu túi billy"

Trong vòng 24 giờ, công ty Gấu túi Billy Georgia

đã hoạt động liên tục, môi giới các hợp đồng

cho món đồ chơi này trên toàn nước Mĩ,

và tờ Los Angeles Times đã thông báo

rất tự tin: "Gấu teddy

sẽ bị xếp xó

và trong 4 năm, có thể là 8 năm,

trẻ em ở Mỹ

sẽ chơi gấu túi billy.

Vào thời điểm đó, có một cơn sốt gấu túi billy.

bài gấu túi billy, gim gấu túi billy,

cốc có nắp hình gấu billy để đựng kem cho giờ giải lao.

hình gấu billy gắn trên đầu cây gậy

để trẻ em có thể vẫy vẫy như cờ.

Mặc cho tất cả các chiêu marketing đó

thời gian của gấu túi billy

ngắn đến thảm hại.

Các đồ chơi hoàn toàn bị quẳng sang một bên

và gần như bị quên lãng

vào cuối năm.

Nghĩa là thậm chí gấu túi billy

không chờ được đến Giáng sinh

là thời điểm đặc biệt

cho một món đồ chơi.

Do đó chúng ta có thể giải thích điều này theo 2 cách

Thứ nhất, khá là rõ ràng,

tôi sẽ nói thẳng ngay đây:

Gấu túi không xinh xắn cho lắm.

Nhưng quan trọng hơn là

câu chuyện về gấu túi billy hoàn toàn không được hưởng ứng

đặc biệt khi so sánh với

câu chuyện trước đó của gấu teddy.

Nghĩ một chút nhé, hầu như suốt lịch sử tiến hóa của loài người

những thứ ấn tượng nhất đối với chúng ta

trở nên độc lập với chúng ta

Và chúng sống song song

như những mối đe dọa hoặc những kẻ cạnh tranh.

Khi Roosewelt đi săn ở Missisipi

và con gấu đã bị vào một cái cây

thực ra là biểu tượng của mọi con gấu.

Những con vật sống hay chết

đều phụ thuộc vào lòng trắc ẩn

hay sự vô cảm của con người.

Điều đó nói lên một điều gì đó thật đáng ngại

về tương lai của loài gấu,

nhưng cũng gây ra nỗi lo lắng
về việc chúng ta đang trở thành cái gì.

Khi mà sự tồn tại của một loài, thậm chí nguy hiểm như thế

giờ phụ thuộc vào chúng ta.

Do đó mà giở đây, một thế kỉ sau, nếu bạn

để ý đến những điều xảy ra với môi trường

bạn sẽ thấy sự bất an đó một cách mãnh liệt.

Chúng ta đang sống vào kỉ nguyên mà

các nhà khoa học bắt đầu gọi là "phụ thuộc vào bảo tồn"

thuật ngữ đó có nghĩa là chúng ta đã phá hủy

tự nhiên đến mức chúng không còn tự tồn tại được nữa.

và hầu hết các loài đang bị đe dọa

chỉ có thể tồn tại

nếu chúng ta ở đó

cung cấp cho chúng mọi thứ

do đó chúng ta phải nhúng tay vào

và không thể buông tay ra

đó là cả một đống việc phải làm.

Giờ, chúng ta đang phải huấn luyện kền kền

ngừng đậu trên dây điện.

chúng ta phải dạy sếu di cư về phía nam vào mùa đông

sau những chiếc máy bay siêu sóng,

chúng ta phải tiêm vaccin cho chồn

chúng ta phải theo dõi thỏ lùn và ong mật

Tức là, chúng ta đã chuyển từ tiêu diệt các loài vật

sang kiểm soát chặt chẽ sự tồn tại của một số loài nào đó,

và đó là những loài nào.

Vâng, chính là những loài mà chúng ta đã kể

những câu chuyện hấp dẫn

những loài mà chúng ta đã quyết định sẽ gắn bó

Ranh giới giữa bảo tồn và thuần hóa

đã bị xóa nhòa.

Những gì tôi đã nói có nghĩa là

những câu chuyện chúng ta đã kể về động vật có quá nhiều phần tưởng tượng

và có thể không hợp lý

hoặc đã được lãng mạn hóa, hoặc đã được nhạy cảm hóa.

Đôi khi không có liên quan gì đến thực tại.

nhưng trong một thế giới của sự phụ thuộc vào việc bảo tồn,

những câu chuyện này có những hiệu quả thực tế

bởi vì hiện tại, cách chúng ta cảm nhận về động vật

ảnh hưởng đến sự sinh tồn của chúng

nhiều hơn bất kì thứ gì bạn đã được đọc

trong cách sách giáo khoa vè sinh thái.

Thời đại hiện nay, việc kể chuyện là vấn đề.

cảm xúc là vấn đề

Cảm xúc của chúng ta đã trở thành một động lực sinh thái.

Câu chuyện gấu teddy đã có hiệu quả trước đây

bởi truyền thuyết về Roosevelt

và chú gấu bên bờ Missisipi ngày đó

trở thành một dạng biểu tượng

của trách nhiệm lớn lao mà cộng đồng đó

bắt đầu phải đối mặt khi ấy.

phải mất đến 71 năm nữa

Chính sách về các loài bị đe dọa mới được kí,

nhưng bạn có thể nhận ra đường nét

từ cảnh tượng trong câu chuyện năm xưa

Con gấu là một nạn nhân vô vọng bị trói vào một cái cây,

và tổng thống Mỹ

đã quyết định gia ân với nó

Cảm ơn.

Vỗ tay

[Minh họa bởi Wendy MacNaughton]