< Return to Video

Fenoloji ve doğanın değişen ritimleri - Regina Brinker

  • 0:14 - 0:16
    Pencereden dışarı bir bakın.
  • 0:16 - 0:18
    Bulunduğunuz yerde mevsim ne?
  • 0:18 - 0:19
    Nerden anladınız?
  • 0:19 - 0:22
    Büyük ihtimalle, ya bir ağaca
    ya da bitkiye baktınız
  • 0:22 - 0:24
    ve yapraklarındaki detayları farkettiniz
  • 0:24 - 0:28
    ve böylelikle dışarıdaki
    güneş ışığının niteliğini belirlediniz.
  • 0:28 - 0:30
    Mevsim ve iklimdeki değişikliklere bağlı
  • 0:30 - 0:33
    biyolojik olayların zamanlamasını
    gözlemlemeye
  • 0:33 - 0:35
    'fenoloji' denir.
  • 0:35 - 0:38
    Karların altından çıkan nergis
    tomurcuklarını farkedip,
  • 0:38 - 0:39
    baharın yaklaştığını düşündüğünüzde
  • 0:39 - 0:42
    fenolojiyi kullanmış olursunuz.
  • 0:42 - 0:44
    Yaprakların yeşilden kırmızıya döndüğünü
  • 0:44 - 0:46
    ve göçmen kuşların uçup gittiğini görüp
  • 0:46 - 0:49
    yazın bittiğini ve sonbaharın geldiğini
    farkettiğinizde
  • 0:49 - 0:52
    fenolojiyi kullanmış olursunuz.
  • 0:52 - 0:54
    Kelime anlamıyla 'görünme bilimi'
    olan
  • 0:54 - 0:56
    fenoloji, Yunanca iki kelimeden gelir;
  • 0:56 - 0:58
    'pheno', göstermek veya görünmek
  • 0:58 - 1:01
    ve 'logos', bilimi.
  • 1:01 - 1:03
    İnsanoğlu, avcı ve toplayıcı
  • 1:03 - 1:05
    olduğu zamandan beri fenolojiyi
    kullanıyor.
  • 1:05 - 1:07
    Yiyecek ekimi ve hasatı ve göçmen
  • 1:07 - 1:09
    hayvanları takip etmek için uygun zamanı
  • 1:09 - 1:12
    mevsim değişikliklerine göre anlıyorduk.
  • 1:12 - 1:15
    Bilimadamları doğadaki mevsimsel
    değişiklikleri gözleyip belgeliyor
  • 1:15 - 1:19
    ve mevsimsel olayların
    zamanlamasında örüntüler arıyorlar.
  • 1:19 - 1:23
    Bu doğal işaretlerin zamanlaması
    yakın zamana kadar tutarlıydı.
  • 1:23 - 1:27
    Artan küresel sıcaklık doğada ritim
    değişimlerine sebep oluyor.
  • 1:28 - 1:32
    Tomurcuklanma, yani bir ağacın yaprak
    veya çiçek tomurcuğu vermesi,
  • 1:32 - 1:36
    bazı türler için artık daha erken
    gerçekleşiyor.
  • 1:36 - 1:39
    Artan her bir derece sıcaklıkla,
    tomurcuklanma
  • 1:39 - 1:43
    normalden beş gün daha erken oluyor.
  • 1:43 - 1:45
    Zamanlamadaki farklar sadece
    bitkileri etkilemiyor
  • 1:45 - 1:49
    bitkilerle beslenen böcek ve kuşlar da
    bundan etkileniyorlar.
  • 1:49 - 1:53
    Mesela, Hollanda'da, Arnhem Ormanı'ndaki
    meşe ağaçları
  • 1:53 - 1:55
    şu an, yirmi yıl öncesine kıyasla on gün
  • 1:55 - 1:58
    daha erken tomurcuklanmaya başlıyor.
  • 1:58 - 2:02
    Taze meşe yaprakları, kış güvesi
    tırtıllarının favori yiyeceklerindendir.
  • 2:02 - 2:04
    Hayatta kalabilmek için tırtıllar,
    ağaçların
  • 2:04 - 2:06
    zamanlamasındaki değişikliğe uyum sağladı
  • 2:06 - 2:10
    ve şimdi 15 gün daha erken
    yumurtadan çıkıyorlar.
  • 2:10 - 2:12
    Göçmen kara sinekkapanlar için ise
  • 2:12 - 2:13
    işler o kadar iyi değil.
  • 2:13 - 2:17
    Bu kuşlar, yavrularını
    kış güvesi tırtılları ile besler.
  • 2:17 - 2:20
    Şimdi tırtıllar 15 gün önce
    yumurtadan çıkıyor
  • 2:20 - 2:22
    ama yavru kuşlar yumurtadan
    çıkmış olmuyor.
  • 2:22 - 2:25
    Bu gecikme, bu kuşlar için bir
    besin kaynağına mal oluyor.
  • 2:25 - 2:27
    Sonuç olarak kara sinekkapan popülasyonu,
  • 2:27 - 2:30
    bazı bölgelerde %90'a varan
    oranda düşmüş durumda.
  • 2:30 - 2:32
    Çok basit görünen bir olaydaki değişim
  • 2:32 - 2:33
    yaprakların açılması,
  • 2:33 - 2:36
    bütün besin ağında dalgalanmaya
    neden olmuş oluyor.
  • 2:36 - 2:40
    Erken çiçeklenmenin
    ekonomik etkileri de var.
  • 2:40 - 2:43
    Washington'ın ünlü kiraz çiçekleri,
  • 2:43 - 2:46
    artık beş gün önceden çiçek açıyor.
  • 2:46 - 2:48
    Tabi, kiraz ağaçları erken çiçek açınca,
  • 2:48 - 2:50
    çiçekleri de daha erken geçiyor
  • 2:50 - 2:52
    bu da Kiraz Çiçeği Festivali için gelmiş
  • 2:52 - 2:54
    binlerce turisti kızdırıyor.
  • 2:54 - 2:56
    Lise bandoları bütün yıl o görkemli
  • 2:56 - 2:57
    beyaz ağaç taçları altında
  • 2:57 - 3:00
    geçit törenine katılmak için çalışıyorlar.
  • 3:00 - 3:03
    Ünlü kiraz çiçekleri yerine,
    sadece 'ağaç' bulmak,
  • 3:03 - 3:05
    onlar için nasıl bir hayal kırıklığıdır
    kim bilir!
  • 3:06 - 3:10
    Bitki ve hayvanlar ışık ve sıcaklıktaki
    değişimlere tepki verir.
  • 3:10 - 3:14
    Artan sıcaklık, ağaçların daha erken
    çiçeklenmesine,
  • 3:14 - 3:17
    ve besin ağındaki böcek ve kuşlarla
    uyumlarının bozulmasına sebep olur.
  • 3:17 - 3:20
    Yani, bir daha, pencereden baktığınızda
  • 3:20 - 3:21
    ve hangi mevsim olduğunu anladığınızda
  • 3:21 - 3:24
    ağaçlar tarafından kandırılıyor
    olabilirsiniz.
  • 3:24 - 3:25
    Fenolojiyi bir düşünün, sonra da
  • 3:25 - 3:30
    iklim değişikliğini durdurmak
    için ne yapabileceğinizi.
Title:
Fenoloji ve doğanın değişen ritimleri - Regina Brinker
Description:

Dersin tamamı için: View full lesson: http://ed.ted.com/lessons/phenology-and-nature-s-shifting-rhythms-regina-brinker

Hızla yükselen küresel sıcaklıklar mevsimsel değişiklikleri de beraberinde getiriyor. Bahar daha erken geldiğinde, bütün besin ağında bir dalgalanmaya sebep oluyor. Regina Brinker, fenolojinin, yani bitki ve hayvanların doğal yaşam döngülerinin bu değişimlerden nasıl etkilendiğini anlatıyor.

Ders: Regina Brinker, Animasyonlar: The Leading Sheep Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:42

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.