İstatistikleri neden sevmelisiniz?

İstatistikler konusundaki tahminlerinize güveniyor musunuz? Bir daha düşünün. Veri görselleştirme uzmanı Alan Smith şöyle diyor; “Kendimizi matematiğe yakın hissedelim veya hissetmeyelim, sayıları anlama ve onlarla çalışma konusundaki yeteneklerimiz çok sınırlı.” Bu keyifli konuşmada Smith, bildiklerimiz ile biliyor zannettiklerimiz arasındaki uyumsuzluğu açıklıyor.

2003 yılında,

İngiliz hükumeti bir anket gerçekleştirdi.

Toplumun sayısal becerilerini
ölçen bir anketti bu.

Ve sonuç oldukça şaşırtıcıydı.

Buna göre, ülkede çalışma yaşındaki
her 100 kişiden 47’si

temel seviye sayısal
bilgilerden yoksundu.

Düşük bir GCSE puanına karşılık
gelen bu seviye,

kesirler, yüzdeler ve ondalık sayıları
içeren bir eksikliğin göstergesiydi.

Ve bu kötü sonuç hükümette
ciddi endişelere yol açtı.

Politikalar değişti,

yatırımlar yapıldı.

Ve sonra, 2011 yılında anket tekrarlandı.

Peki tahmin edin sonuç ne oldu?

49’a çıktı.

(Gülüşmeler)

Doğrusu bu raporu Financial
Times’a sunduğumda,

okuyuculardan biri espiriyle şöyle dedi;

“Anlaşılan bu durum, ülkenin
sadece yüzde 51'ini şaşırtıyor.”

(Gülüşmeler)

Ama en dikkat çeken yanıt ise
aslında bir öğrenciden gelmişti.

Yaptığım bir sunum esnasında
elini kaldırdı ve şöyle dedi;

“Bu sonuca ulaşan kişinin de yüzde
49’dan biri olmadığına emin miyiz?"

(Gülüşmeler)

Yani bu konuda bazı sıkıntılar
yaşadığımız ortada.

Çünkü bunların yaşantımıza
etkileri oldukça fazla ve

çağımıza kazandırdığımız çoğu değişime

sayılarla olan bağımızı
ilerleterek ortak oluyoruz.

Bu sorun sadece
İngiltere'ye özgü değil.

OECD bu yıl,

gençlerin sayısal yeteneklerini gösteren
bazı sonuçlar yayınladı.

Buna göre, ilk sırada Amerika var ve
buradaki gençlerin yaklaşık yüzde 40'ı

sayısal yönden düşük seviyede.

İngiltere de aynı durumda,

hatta bu tabloda, yüzde 20’nin üzerinde
bir kitlenin düşük seviyede olduğu

7 OECD ülkesi var.

Bu bir sorun, çünkü bu şekilde
olmaması gerekiyor.

Grafiğin sonuna baktığınızda,

bu oranı sadece Hollanda ve Kore için
tek haneli seviyelerde görürsünüz.

Bunları bir takım sayısal sıkıntılara
dikkat çekmek için anlattım.

Aslında bu çalışmalar faydalı
olmalarının yanı sıra,

bence istemeden de olsa insanları iki
gruba ayırarak, bir anlamda risk taşıyor.

Yani ortaya iki grup insan çıkıyor.

Sayılarla arası iyi olup,
bu alanda yeteneği olanlar

ve olmayanlar.

Bugün söylemeye çalıştığım şey,

ben bu ayrımın yanlış olduğuna inanıyorum.

Yani bir sınıflandırma şart değil.

Bana göre sayılarla harikalar
yaratacak düzeyde bir

sayısal yeteneğiniz olmak
zorunda değil.

Ve şimdi anlatacaklarımın çıkış
noktası da aslında bu konu.

Bunu biraz daha açmak istersek,

bence istatistiklere göz
atmamız gerekir.

Öncelikle şunu kabul ediyorum,

istatistikler zihninizde canlanmakta
biraz direniyor olabilir.

(Gülüşmeler)

İstatistik matematiğin bir parçası olsa da
matematikçiler tam anlamıyla sevmezler.

Çünkü matematiğin kalanı tamamen
hassasiyet ve kesinlik üzerinedir.

İstatistik ise çoğunlukla buna terstir.

Buna rağmen aslında ben istatistik
dünyasına biraz geç katıldım.

Eğer lisans hocalarıma okuldan sonra hangi
iki konuda ilerleyeceğimi sorsaydınız

istatistik ve bilgisayar programcılığını
size muhtemelen en son sayacaklardı.

Ama birazdan size kendi programladığım
bazı istatistiksel verileri göstereceğim.

Peki beni bu değişime sürükleyen neydi?

İstatistiğin aslında ilginç bir şey
olduğunu bana ne düşündürdü?

Aslında nedeni istatistiğin
bizi konu almasıydı.

İstatistiğin kökenine bakarsak,

yaşadığımız ülkenin veya
toplumun verileriyle ilgilenen

ve onları konu alan bir
bilim olduğunu görürüz.

Yani istatistik bizi bir
grup olarak ele alır,

kişisel değil.

Ve sosyal varlıklar olarak,

bireysellikten toplum hayatına uzanan bu
ilişkinin büyüsünü beraber yaşıyoruz.

Bu anlamda istatistik bilimi,

asıl gücünü bizi şaşırttığı
anda göstermiş oluyor.

Ipsos MORI organizasyonu, son birkaç yılda
gerçekten harika anketler gerçekleştirdi.

Britanya’da 1000'den fazla
katılımcıyla bir anket yaptılar

ve bu kişilere İngiltere ve Galler’de
yaşayan her 100 kişiden kaçı

müslümandır diye sordular.

Buradan çıkacak sonucun da,

toplumun bu konudaki düşüncesini
yansıtması bekleniyordu.

Ve sonuç 24 çıktı.

İnsanlar böyle düşünüyordu.

Yani İngilizlere göre, ülkelerindeki
her 100 kişiden 24’ü Müslümandı.

Ama resmi sonuçlar,

bu rakamın yüzde 5 olduğunu gösteriyor.

Bu da gösteriyor ki, algılarımız
sonucu oluşan düşünce ile

istatistiklerin ortaya koyduğu gerçekler
arasında büyük farklılıklar var.

Ve bu çok ilginç.

Peki bizdeki bu yanlış algıya
sebep olan şey ne olabilir?

Bu beni oldukça heyecanlandırmıştı.

Bu sebeple sunumlarda bazı sorulara
cevaplar aramaya başladım.

Hammersmith’te bulunan St.Paul
kız lisesinde bir sunum yaptım.

Buna benzer bir izleyici grubu vardı fakat
tamamıyla kız öğrencilerden oluşuyordu.

Ve kızlara şöyle dedim,

"Sizce İngiliz Toplumu, her yıl kaç genç
kızın hamile kaldığını düşünüyordur? "

Cevabı duyan kızların suratı asıldı.

İngilizler her yıl bu kızların yaklaşık
%15'inin hamile kaldığını düşünüyordu.

Kızlar bu duruma kızmakta
sonuna kadar haklıydılar.

Çünkü resmi sonuçlara göre
bu rakam yalnızca yüzde 0.6.

Yani tek bir nokta bile tam
dolu olmuyor bu sonuca göre.

Sayısal sıkıntılarda olduğu gibi,
bu da yine İngilizlere özgü değildi.

Ipsos MORI son yıllarda bu anketlerini
dünya çapında genişletti.

Böylece Suudi Arabistanlılara
şunu sordular;

Ülkenizdeki her 100 kişiden

kaçı aşırı kilolu veya obezdir?

Bu soruya karşılık, Suudilerden
gelen cevap

yüzde 25’in biraz üstüydü.

Öyle sanıyorlardı.

Yani obeziteyi yüzde 25
seviyesinde görüyorlardı.

Ama resmi rakamlar gerçek sonucun aslında,

tahminlerinin yaklaşık 3 katı
olduğunu gösteriyor.

(Gülüşmeler)

Yani yine büyük bir fark var.

Şu da ilginç bir örnek.

Japonya’da soruluyor bu kez,

Japonlara ülkelerindeki kırsal kesim
nüfusu yüzde kaçtır diye sorulmuş.

Ve bu soruya verdikleri cevap
yüzde 50’nin biraz üzerinde.

Yani Japonlar yüzde 56’lık bir kesimin
kırsal bölgede yaşadığını düşünüyordu.

Oysaki resmi sonuç yüzde 7.

Aradaki beklenmeyen bu fark,

bazıları için şaşırtıcı olurken,
bazıları için değildir.

Daniel Kahneman’ın çalışmasını okuyanlar
bunu normal karşılıyor.

Kendisi Nobel Ödüllü bir ekonomist.

Kahneman ve arkadaşı Amos Tversky,

uzun yıllarını algılarımız ve gerçekler
arasındaki bu farkı araştırmakla harcadı.

Ve gerçek şu ki, aslında istatistiksel
konulardaki sezgilerimiz oldukça zayıf.

Bunun bir çok sebebi var.

Kişisel deneyimler şüphesiz ki gerçekler
üzerindeki algılarımızı etkileyebiliyor,

hatta bazı durumlarda bunu,
medya üzerinde bile görebiliyoruz.

Kahneman bu durumu,
şöyle açıklıyor;

“Gerçeği göremediğimizden yanlış
sonuçlara ulaşabiliriz.

Ama aynı zamanda bunun
farkında da değiliz."

Ve bu durum kararlarımız üzerinde
büyük sonuçlar doğuruyor.

İstatistik ofisinde oturup
tüm bunları düşünürken,

aklıma ilginç bir şey geldi.

Bunun dünya çapında bir
problem olduğu kesindi,

ama belki de sorun yaşadığımız
coğrafyadaydı.

Tüm bunlar akıllara şunu getiriyor;
Ülkenizi ne kadar iyi tanıyorsunuz?

Peki bu durumda, 64 milyon insanı
ne kadar tanıyabilirsiniz?

Çok fazla değildi elbette.

Ben yapamazdım.

Ve sonra aklıma bu yaklaşım tarzını daha
yerel bir biçimde düşünme fikri geldi.

Şunu yapsak peki?

Soruyu düzenleyip şöyle soralım;

Bulunduğunuz çevreyi
ne kadar tanıyorsunuz?

Bu şekilde cevabınız daha
gerçekçi olur muydu?

Bunun için bir test hazırladım.

Çevrenizi ne kadar tanıyorsunuz?

Basit bir web uygulaması.

Posta kodununuzu girdikten sonra
size bulunduğunuz yer hakkında,

nüfus verilerini baz
alarak sorular soruyor.

Bu testi çok dikkatle hazırladım.

Çünkü mümkün olan en geniş insan
kitlesine ulaşmasını istiyordum.

Yani sadece yüzde 49'un değil,
herkesin uğraşmasını istedim.

Ve bu testi tasarlarken,

Şunu kullandım.

1920’lerden 1930’lara Otto Neurath’ın
izotiplerinden esinlendim.

Bu yönteme göre sayılar, ard arda gelen
tekrarlı şekillerle temsil ediliyordu.

Böylece sayılar işlevlerini geri
planda kalarak sürdürecekti.

Yani miktar göstermeniz gerektiğinde yüzde
kesir veya oran kavramına ihtiyaç duymayan

harika bir yöntem kullanmış olacaktınız.

Ve işte test.

Ana hatlarıyla ele alırsak,

sol tarafınızda tekrar eden
şekiller bulunuyor.

Sağ tarafınızda ise bir harita var ve
size soru sorulan bölgeyi gösteriyor.

7 soru var.

Her soru için 0-100 aralığında
tek bir cevap var.

Testin sonunda ise toplamda 0-100
aralığında bir puan kazanıyorsunuz.

Şuanda TEDx Exeter'da olduğumuzdan,

Exeter için, testimizdeki ilk birkaç
soruya hızlıca bakabiliriz diye düşündüm.

İlk soru şöyle, buradaki her 100 kişiden
kaçı 16 yaşın altındadır?

Ben aslında Exeter’i çok bilmiyorum,

ama bir tahminim var.

Tabi bu size test hakkında
fikir verecektir.

Şekilleri aktifleştirmek için
kaydıracı sürüklüyorsunuz.

Cevabınız için ise “Onay” a
basmanız yeterli.

Böylece verdiğiniz yanıt ile gerçek
sonuç arasındaki fark ortaya çıkıyor.

Ve işte sonuç.

Ben baya kötü
tahmin etmişim,

cevap beş.

Sıradakine bakalım.

Bu seferki soru ise yaş ortalaması
kaçtır diye soruyor.

Buna göre nüfusu yarısı genç,
yarısı yaşlı olarak düşündüm

ve 35 gibi geldi bana.

Biraz orta yaş gibi düşünmüşüm.

(Gülüşmeler)

Aslında Exeter'in
nüfusu baya genç,

ben bu bölgede Üniversitenin buna
etkisini yeterince dikkate almamışım.

Devam ettikçe sorular zorlaşıyor.

Bu soru ise ev sahipleri ile ilgili.

Kredi veya Mortgage ile ev sahibi
olanların oranı yüzde kaçtır?

Ama burada iyi düşündüm,

çünkü bu kez sonuçla aramdaki farkın
50'yi geçmesini istemiyordum.

(Gülüşmeler)

Gördüğünüz gibi sorular zorlaşıyor.

Çünkü bir çevrede yaşıyor ve
o toplumun bir parçasıysanız,

bu gibi konularda,

yani bir nüfusun yaşlı veya genç olup
olmadığı konusunda ipuçları vardır.

Sadece çevrenize bakarak
bunu görebilirsiniz.

Ama ev sahiplerinin oranı gibi konularda
tahminde bulunmak daha zor olduğundan,

sezgilerimize ve öngörülerimize
ihtiyaç duyarız.

Yani ev sahibi olabilecek insan sayısı
hakkında zihnimizi yoklarız.

Doğrusu bu testi insanlara sunduğumuzda,
dayandığı veriler birkaç yıl öncesinindi.

Yıllarca bir posta kodu girdiğimizde bize
sadece istatistiksel veriler sunan

internet uygulamaları kullandık.

Aslında bunlar bir bakıma
biraz eskiydi,

ya da pek yeni sayılmazdı.

Ama ben burada şunu istedim,

verileri bu şekilde eğlenceli bir hale
dönüştürüp, animasyonlar kullandığımızda

ve bu şekliyle insanlara sunduğumuzda
toplumun ilgisi nasıl olacaktı.

Şöyle ki,

aslında bu ilgi--

Beklentimin çok üstünde oldu.

Bir istatistik sitesinin yoğun ilgi
nedeniyle çökmesini çok beklemiştim.

(Gülüşmeler)

Üstelik bu URL adresi “İstatistik”, “gov”
ve “UK” kelimelerini içeriyordu

ve bunlar internette en az ilgi
duyulabilecek 3 kelimeydi.

İşin ilginç yanı ise sitemiz
çöktüğünde saat,

gece 9:44 gibiydi.

Çünkü insanlar kendi fikirlerini
ifade edebildikleri bu teste

ancak gece boş zamanlarında
bakabiliyorlardı.

48 saatlik bir zaman dilimi içerisinde,

bu teste katılan çeyrek milyon
insana ulaşmış olmak

beni fazlasıyla heyecanlandırdı.

Ve üstüne bu durum İnternette ve sosyal
medyada büyük ses getirdi.

Yanlış cevaplar üzerine eğlence yaratan
birçok insan büyük bir akım başlattı.

Sanırım benim için de
bundan iyisi olamazdı.

Bir başka eğlenceli yanı ise insanlar bunu
politikacılara göndermeye başladı.

Seçim bölgeni ne kadar tanıyorsun?

(Gülüşmeler)

Ve son olarak,

insanları ikiye ayırmıştık hatırlarsanız.

Peki bu testte sayılarla arası iyi olanlar
ne kadar iyiydi, biraz da onlara bakalım.

İngiltere ve Galler'den ulusal
istatistikçi, John Pullinger

kendisinden oldukça iyi bir
sonuç bekliyorsunuzdur.

Ama 44 aldı,

üstelik kendi çevresi içinde.

(Gülüşmeler)

Jeremy Paxman,

muhtemelen bir kadeh şarap
ve ardından sonuç,

36.

Hatta daha kötü.

Bu sadece şunu gösteriyor, sayılar
hepimize ilham verebilirler.

Ve hepimizi şaşırtabilirler.

İstatistiklerden belirsizlikler bilimi
diyerek sık sık bahsediyoruz.

Bugün dikkat çekmeye
çalıştığım şey,

istatistiğin aslında hepimizin,
yani insanlığın bilimi olması.

Ve sayılara hayranlık duymamızın
nedeni de, işte tam olarak bu.

Çok teşekkürler.

(Alkışlar)