< Return to Video

Cisim nədir?

  • 0:00 - 0:03
    Ən sadə suallar cavablaması ən çətinlərdir.
  • 0:03 - 0:05
    Cisim nədir?
  • 0:05 - 0:07
    Cisimlər niyə yaranır?
  • 0:07 - 0:10
    və niyə belə yaranır?
  • 0:10 - 0:12
    Gəl suala addım-addım yanaşmağa çalışaq.
  • 0:12 - 0:14
    Sən nədən yaranmısan?
  • 0:14 - 0:17
    Sən- maddəsən. Elementar hissəciklərin təşkil
  • 0:17 - 0:20
    etdiyi atomların yaratdığı molekullardan ibarətsən.
  • 0:20 - 0:25
    Əgər elementar hissəciklər ən kiçiklərdirsə,
  • 0:25 - 0:26
    bəs onlar nədən təşkil olunublar?
  • 0:35 - 0:41
    Suala cavab verməyə sadə olaraq kainatı təmizləməklə başlayaq.
  • 0:41 - 0:45
    Materiyanı, antimateriyanı, radiyasiyanı, hissəcikləri..yəni var olan hər şeyi silək.
  • 0:45 - 0:49
    İndi "heç nə"yə daha yaxından baxaq.
  • 0:49 - 0:51
    Boş məkan nədir?
  • 0:51 - 0:53
    "Vakuum" adlandırdığımız budur?
  • 0:53 - 0:56
    Burda nə atomlar, nə materiya var. Heç nə!
  • 0:56 - 0:59
    O həqiqətən bomboşdur?
  • 0:59 - 1:02
    Heç nə bizə hər şey üçün tikinti materialı verir.
  • 1:02 - 1:06
    Bir mənada heçlik geniş, sakit bir okean kimidir.
  • 1:06 - 1:09
    Su durğun olanda qeyri-adi heç nə baş vermir,
  • 1:09 - 1:12
    sərt küləklər isə güclü dalğalar yaradır.
  • 1:12 - 1:15
    Bizim kainat da buna bənzəyir.
  • 1:15 - 1:17
    Kainatın hər yerində belə "okeanlar" var.
  • 1:17 - 1:19
    Fiziklər onları "sahələr" adlandırır.
  • 1:19 - 1:21
    Bu yeni və qəribə gələ bilər, amma
  • 1:21 - 1:23
    misal üçün radiasiyanı götürək.
  • 1:23 - 1:27
    Elektromaqnit sahəni həyəcanlandıranda
  • 1:27 - 1:30
    bizim foton adlandırdığımız kiçik qəribəlik yaranır.
  • 1:30 - 1:32
    Fotonlar bizim işıq kimi qavradığımız radiasiya daşıyıcılarıdır.
  • 1:34 - 1:36
    Bu ancaq işığa xas deyil.
  • 1:36 - 1:36
    Kainatdakı bütün hissəciklər belə yaranır.
  • 1:39 - 1:43
    Hər zərrəciyin öz qanunauyğun sahəsi var.
  • 1:43 - 1:46
    Məsələn, bütün elektromaqnit sahələrdə,
  • 1:46 - 1:49
    kainatın hər yerində elektron sahələri var
  • 1:49 - 1:52
    və bu sahələrin yaradıcıları elektronlardır.
  • 1:52 - 1:56
    Ümumilikdə, kainatın sahələri 3 kateqoriyaya bölünəbilən
  • 1:56 - 1:59
    17 hissəcik meydana gətirir.
  • 1:59 - 2:02
    Leptonlar, kvarklar və bozonlar.
  • 2:02 - 2:07
    Leptonları elektronlar, eləcə də onların qohumu olan müon və taular təşkil edir.
  • 2:07 - 2:10
    Hər birinin də uyğun olaraq öz neytrini var.
  • 2:10 - 2:11
    Kvarklar.
  • 2:11 - 2:14
    Kvarklar hissəciklərin atom ailəsidir
  • 2:14 - 2:17
    Onlar həmişə qrupla və cüt halda olub atomların
  • 2:17 - 2:21
    özəyi olan proton və neytronları yaradırlar.
  • 2:21 - 2:25
    Elektronlar və kvarklar birlikdə materiya hissəcikləridir.
  • 2:25 - 2:26
    Ətrafında gördüyün hər şeyi onlar yaradır:
  • 2:26 - 2:28
    nəfəs aldığın havanı,
  • 2:28 - 2:29
    səni isidən günəşi,
  • 2:29 - 2:33
    hal-hazırda yerinə yetirməli olduğun işdən səni yayındıran komputeri
  • 2:33 - 2:35
    Amma varlıqlar sadəcə mövcud deyillər,
  • 2:35 - 2:36
    onlar da işlər görürlər.
  • 2:37 - 2:39
    Filosofik olaraq desək, nəyinsə xassələri
  • 2:39 - 2:43
    onun varlığı qədər bir hissəsidir.
  • 2:43 - 2:46
    Burda bozonlar və onların sashələri oyuna daxil olur.
  • 2:46 - 2:50
    Baxmayaraq ki, kvarkları və leptonları materiya sahələri yaradır,
  • 2:50 - 2:52
    bozonlar qüvvə sahələri tərəfindən yaradılır.
  • 2:52 - 2:55
    Kainatın qaydası 'qüvvə' adlanır və 4 əsas
  • 2:55 - 2:59
    qüvvə kəşf olunub. Elektromaqnetizm,
  • 2:59 - 3:03
    qravitasiya, güclü və zəif nüvə qüvvələri.
  • 3:03 - 3:06
    Bu qüvvələr oynayanların hissəciklər
  • 3:06 - 3:07
    olduğu kainat oyununun
  • 3:07 - 3:09
    qayda kitabıdır.
  • 3:09 - 3:13
    Onlar hissəcikləri nəyi və necə edəcəklərini deyir.
  • 3:13 - 3:17
    Fil diaqonal, kütləsiz hissəciklər işıq sürətilə
  • 3:17 - 3:20
    at tullanaraq hərəkət edir, qravitasiya cəzb edir.
  • 3:20 - 3:24
    Qüvvələr hissəciklərin birləşməsi qaydalarıdır.
  • 3:24 - 3:25
    Kainatda gördüyümüz bütün böyük şeylərin
  • 3:25 - 3:30
    hissələrinin necə birləşməsini təmin edən ən əsas qaydalardır.
  • 3:30 - 3:32
    Qravitasiya ancaq Günəş orbiti və ya
  • 3:32 - 3:34
    ağacdan düşən almalar üçün olan qanun deyil.
  • 3:34 - 3:39
    O, bir qayda olaraq planet və ulduzları təşkil edən maddələri bir-birinə cəzb edir.
  • 3:39 - 3:43
    Elektromaqnetizm sadəcə maqnitlərin bir-birini cəzb etməsi
  • 3:43 - 3:46
    və ya itələməsi, ya da lampanın içindəki elektrik axını deyil.
  • 3:46 - 3:50
    O, atomik bağları idarə, bütün molekulları inşa edir.
  • 3:50 - 3:55
    Qüvvələr və hissəciklər birlikdə yaranışın bir cür inşası oyunudur.
  • 3:55 - 3:58
    Bozonlar xəbərçilər kimidir. Onlar maddə hissəciklərini
  • 3:58 - 4:00
    əlaqələndirir və necə hərkət
  • 4:00 - 4:03
    edəcəklərini deyir.
  • 4:03 - 4:05
    Hər bir hissəcik digər hissəciklərə təsir etmək üçün
  • 4:05 - 4:08
    müəyyən qüvvələrdən istifadə edir.
  • 4:08 - 4:10
    Məsələn, kvarklar bir-birilə elekromaqnit və
  • 4:10 - 4:13
    güclü nüvə qüvvələri vasitəsilə təsir edir.
  • 4:13 - 4:15
    Elektronlar isə güclü nüvə qüvvələri olmadan
  • 4:15 - 4:16
    yalnız elektromaqnit qüvvələrindən istifadə edir.
  • 4:16 - 4:19
    Kvarklar aralarında güclü atomik cəzbetmə ilə
  • 4:19 - 4:22
    əlaqə qurararaq üvvətli güc bosonlarını mübadilə edərkən,
  • 4:22 - 4:25
    kvarkların inşa etdiyi protonlar elektromaqnetizm hissəcikləri-
  • 4:25 - 4:28
    foton və elektronlarla qarşılıqlı təsirdə olurlar.
  • 4:28 - 4:30
    Elektrik cazibəsi yaradan atomlar
  • 4:30 - 4:32
    elektronları bağlı saxlayanda
  • 4:32 - 4:35
    kvarklar da nüvədə kilidli qalırlar.
  • 4:35 - 4:38
    Baxmayaraq ki, kainatın həyat kimi çoxlu dağınıq fenomenləri var,
  • 4:38 - 4:43
    supernova və komputerlər üzdə mürəkkəb görünsələr də
  • 4:43 - 4:45
    istənilən bir şeyi kifayət qədər yaxınlaşdıranda
  • 4:45 - 4:48
    4 qanunla oyun oynaraq əsas sahələri yaradan
  • 4:48 - 4:50
    17 hissəcik görürük.
  • 4:50 - 4:53
    Xülasə, ən sadə formada
  • 4:53 - 4:56
    cisim bunlardır.
  • 4:56 - 4:58
    Fiziklər bu nəzəriyyəni
  • 4:58 - 5:00
    Hissəcik Fizikasının Standart Modeli adlandırırlar.
  • 5:00 - 5:03
    Sadə desək, sən enirji tərəfindən hərəkətə gələn
  • 5:03 - 5:06
    və kainatın qanunlarını yaradan qüvvələr tərəfindən
  • 5:06 - 5:11
    yönələndirilən bir okeanda iğtişaşsan.
  • 5:11 - 5:12
    Amma niyə və qüvvə nədir?
  • 5:13 - 5:15
    Məsələni daha dərindən başa düşmək üçün
  • 5:15 - 5:17
    daha bir neçə sadə suala cavab tapmalıyıq.
  • 5:17 - 5:19
    Bu videodakı bəzi şəkillərdən divar kağızları düzəltmişik.
  • 5:19 - 5:22
    Onları patron.com saytından əldə edə bilərsən.
  • 5:22 - 5:24
    Sayt vasitəsilə bizə daha çox video
  • 5:24 - 5:25
    düzəltməyə də kömək edə bilərsən.
  • 5:25 - 5:28
    Biz sənin dəstəyini həqiqətən dəyərləndiririk!
  • 5:28 - 5:32
    Sən qərar verənə qədər, burda hazırladığımız başqa videolar da var.
Title:
Cisim nədir?
Description:

Bizi sosial şəbəkələrdə və ya reddit-də izlə:

http://kurzgesagt.org
https://www.reddit.com/r/kurzgesagt
https://www.facebook.com/Kurzgesagt
https://twitter.com/Kurz_Gesagt

SEVİMLİ DƏSTƏKÇİLƏRİMİZƏ ÇOXLU TƏŞƏKKÜRLƏR:

Tamago231, H.H. Lewis, Kirin Tantinon, David, Max Lesterhuis, Marek Belski, Gisle, Colin Millions, Gregory Wolfe II, Lenoir Preminger, Abel X, Matt Knights, Amjad Al Taleb, Ian Bruce, Kris Wolfgramm, 麒麟 于, Christopher Shaw, 靖羊, Tomas Grolmus, Essena O’Neill, Kyle Messner, Pedro Devoto, Mark Radford, Ann-Marie Denham, Davide Pluda, Rik Vermeer, Justin Ritchie, Nicole White, Whireds, Claus Vallø, Jason Talley, Andrew Wu, Christian Dechery, Michael Howell, Michal Hanus, Cavit, Amary Wenger, JDKBot, Jason Eads, FreedomEagleAmerica, Roberto Maddaloni, TiagoF11, Harsha CS, Abhimanyu Yadav, Tracy Tobkin, Mike Fuchs, Elizabeth Mart, Jacob Wenger, Jeff Udall, Ricardo Affonso, Mauro Boffardi, Audrin Navarro, Troy Ross, Keith Tims, Santiago Perez, James, Jack Devlin, Chris Peters, Kenny Martin, Frederick Pickering, Lena Savelyeva, Ian Seale, Charles Ju, Brett Haugen, David Ramsey, Benjamin Dittes, Michelle Schoen, Albert Harguindey Sanchez, Michael King, Alex Kyriacou Alla Khvatova Thomas Rowan, Siim Sillamaa, David Bennell, Janzen,Bryn Farnsworth, Adam Recvlohe, Manuel Arredondo, Fred McIntyre, Maldock Manrique, Дмитрий, Ishita Bisht, Jake Ludwig, Zach Seggie, Casey Sloan, Myndert Papenhuyzen, rheingold3, AncientCulture, Orion Mondragon, Jan, Michael Kuperman, Alexander Argyropoulos

Cisim nədir?

Şıxəlizadə Zöhrə
more » « less
Video Language:
English
Duration:
05:34
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?
Zohra Shikhalizada edited Azerbaijani subtitles for What Is Something?

Azerbaijani subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.