Return to Video

Moğol İmparatorluğu'nun yükselişi ve düşüşü - Anne F. Broadbridge

  • 0:10 - 0:14
    Sınırları Kore'den Ukrayna'ya,
  • 0:14 - 0:17
    Sibirya'dan Batı Çin'e uzanan
  • 0:17 - 0:21
    tarihteki en geniş ve en çok
    taklit edilen imparatorluktu.
  • 0:21 - 0:25
    Milattan sonra 12. yüzyılda,
    Moğol İmparatorluğu ortaya çıkmadan önce,
  • 0:25 - 0:28
    Doğu Asya bozkırları dağınık
    Moğol gruplarına ve Han'ların yönettiği
  • 0:28 - 0:32
    göçebe çoban Türklere
    ev sahipliği yapıyordu.
  • 0:32 - 0:36
    İnsanlar koyun, sığır,
    Tibet öküzü ve deve güderlerdi.
  • 0:36 - 0:41
    Keçe çadırlarda yaşayıp mevsimlik
    olarak yer değiştirirlerdi.
  • 0:41 - 0:44
    Göçebe kadınlar göç,
    sürü işleri ve ticaret alanında
  • 0:44 - 0:47
    kayda değer bir yetki sahibiydi.
  • 0:47 - 0:50
    Bu sırada erkekler atlı savaş
    üzerine yoğunlaştılar.
  • 0:50 - 0:53
    Bu göçebe gruplar sıklıkla savaşırlardı.
  • 0:53 - 0:59
    Bu durum, aristokrat bir Moğol ailesine
    mensup Timuçin'in yönetiminde değişecekti.
  • 0:59 - 1:02
    Babasını küçük yaşta kaybetmsine
    ve yokluk içinde büyümesine rağmen
  • 1:02 - 1:08
    diğer liderlerle stratejik anlaşmalar
    yaparak hızla güç kazandı.
  • 1:08 - 1:12
    Diğer Han'ların aksine askerlerini
    liyakata göre terfi ettirdi
  • 1:12 - 1:16
    ve yağmalanan malları
    aralarında eşit paylaştırdı.
  • 1:16 - 1:18
    En parlak hamlesi
    yendiği dağınık göçebeleri
  • 1:18 - 1:20
    kendi askerleri arasına almaktı.
  • 1:20 - 1:23
    Böylece tekrar karşısına
    çıkmalarını önledi.
  • 1:23 - 1:26
    Bu yenilikler, Timuçin'i
    durdurulamaz hale getirdi.
  • 1:26 - 1:30
    1206'dan itibaren insanları
    keçe çadırlarından çıkarıp birleştirdi
  • 1:30 - 1:33
    ve Cengiz Han adını aldı.
  • 1:33 - 1:35
    Moğollar şamandı,
  • 1:35 - 1:40
    doğanın ve atalarının ruhlarının
    dünyada kendileriyle beraber olduğuna,
  • 1:40 - 1:43
    hepsinden öte
    Göktanrı'nın gücüne inanırlardı.
  • 1:43 - 1:49
    Cengiz Han, Göktanrı'nın tüm dünyayı
    fethetmesini istediğini düşünüyordu.
  • 1:49 - 1:52
    Göçebelerin Moğollar'a katılmasıyla
  • 1:52 - 1:54
    bu plan ulaşılabilir görüldü.
  • 1:54 - 1:58
    Moğollar'a direnen
    Tanrı'ya direnmiş demekti
  • 1:58 - 2:01
    ve itaatsizliğin cezası ölümdü.
  • 2:01 - 2:03
    Cengiz Han komutası altında
  • 2:03 - 2:07
    Moğollar ilk olarak Kuzey Çin ve doğudaki
    İslam uyarlıklarını boyunduruğa aldılar.
  • 2:07 - 2:09
    1227'deki ölümünden sonra
  • 2:09 - 2:14
    İlahi vekalet ailesine
    yani "Altın Soy"a geçti.
  • 2:14 - 2:18
    1230'larda Cengiz Han'ın oğul ve kızları
  • 2:18 - 2:21
    Orta Asya Türklerine
    ve Rus Prenslerine hükmettiler
  • 2:21 - 2:25
    ve 1241'de iki Avrupa
    ordusunu yok ettiler.
  • 2:25 - 2:30
    1250'lerde Moğollar Bağdat'a kadar
    olan İslam topraklarını ele geçirirken
  • 2:30 - 2:36
    1279'dan sonra pençeleri
    Doğu Çin'e kadar ulaştı.
  • 2:36 - 2:40
    Moğol İmparatorluğunda hayat savaş,
    yıkım ve yağmadan ibaret değildi.
  • 2:40 - 2:45
    Moğollar bir bölgeyi fethettiklerinde
    iç siyasete karışmaz,
  • 2:45 - 2:48
    yerel yöneticileri
    kendilerine bağlarlardı.
  • 2:48 - 2:54
    Moğollar, yöneticiler kendilerine itaat
    ettikleri sürece dinlere karışmadılar.
  • 2:54 - 2:57
    Buna rağmen zanaatkar,
    bilim insanı ve mühendisleri esir alıp
  • 2:57 - 2:59
    yaptıkları işe göre değerlendirerek
  • 2:59 - 3:03
    işlerini sürdürmeleri için
    Asya boyunca zorla yerleştirdiler.
  • 3:03 - 3:08
    Bu İmparatorluğun en değerli ürünü,
    Çin ipeği ve Tibet altınıyla yapılan
  • 3:08 - 3:12
    Bağdatlı dokumacıların
    ürettiği altın sırmaydı.
  • 3:12 - 3:15
    Altın sırma Moğol hükümdarlarınca giyildi,
  • 3:15 - 3:18
    atlarını süsledi ve çadırlarını kapladı.
  • 3:18 - 3:22
    Moğollar, özellikle
    değerli barutu işleyen Çinliler,
  • 3:22 - 3:28
    siyaseten birleşmiş Avrasya
    ve zengin ticaretiyle İpek Yolu sayesinde
  • 3:28 - 3:32
    geniş bir atlı iletişim
    ve nakliye ağı kurdular.
  • 3:32 - 3:37
    Dinç ticaret, denizde de devam etti,
    özellikle de Moğol Çin'in beyaz çömleği
  • 3:37 - 3:43
    ve Moğol İran'ın mavi
    mürekkebinden üretilen çini ticareti.
  • 3:43 - 3:45
    Ama bu sonsuza kadar sürmedi.
  • 3:45 - 3:49
    Saltanatın direkt en büyük oğula geçmemesi
  • 3:49 - 3:53
    önceki Han'ın kardeş, amca ve kuzenlerinin
    taht kavgasına girişmesine
  • 3:53 - 3:57
    dul annelerin oğulları için Saltanat
    Naibeliği yapmasına sebep oldu.
  • 3:57 - 3:58
    1620'lerden itibaren
  • 3:58 - 4:03
    Cengiz Han'ın torunları miras üzerine
    tam anlamıyla sivil bir savaşa girdi
  • 4:03 - 4:06
    ve imparatorluğu 4 küçük parçaya böldüler.
  • 4:06 - 4:09
    Çin'de Yuan Hanedanlığı'ndan
    Kubilay Han Dönemi
  • 4:09 - 4:12
    bilim ve kültürün
    altın çağı olarak anıldı.
  • 4:12 - 4:17
    İran'da İlhanlılar anıtsal mimari
    ve Pers minyatür boyamasının
  • 4:17 - 4:20
    gelişimini başlattı.
  • 4:20 - 4:24
    Orta Asya'da Çağatay Hanlığı
    Timur gibi liderler yetiştirdi,
  • 4:24 - 4:29
    torunu Babür ise Hindistan'da
    Babür İmparatorluğu'nu kurdu.
  • 4:29 - 4:33
    Doğu Avrupa'da Altınordu Devleti
  • 4:33 - 4:39
    Moskof adlı bir ticaret merkezi bir dünya
    gücüne dönüşene kadar hüküm sürdü.
  • 4:39 - 4:42
    İmparatorluk kısa süre hayatta kalsa da
  • 4:42 - 4:45
    Moğollar arkalarında
    bir Dünya Mirası bıraktılar:
  • 4:45 - 4:48
    Eşsiz bir egemenliğin hatırasını.
Title:
Moğol İmparatorluğu'nun yükselişi ve düşüşü - Anne F. Broadbridge
Speaker:
Anne F. Broadbridge
Description:

Tüm dersi görüntüleyin: https://ed.ted.com/lessons/the-rise-and-fall-of-the-mongol-empire-anne-f-broadbridge

Sınırları Kore'den Ukrayna'ya, Sibirya'dan Batı Çin'e uzanan tarihteki en geniş ve en çok taklit edilen imparatorluktu. Milattan sonra 12. yüzyılda Doğu Asya bozkırları, 1206'dan itibaren Cengiz Han adında bir adamın yenilikçi liderliği altında birleşen dağınık göçebe gruplarına ev sahipliği yapıyordu. Anne F. Broadbridge, Moğol İmparatorluğu'nun yükselişini ve düşüşünü anlatıyor.

Globizco Studios tarafından yönetilen Anne F. Broadbridge dersi.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:48
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for The rise and fall of the Mongol Empire
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for The rise and fall of the Mongol Empire
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for The rise and fall of the Mongol Empire
Eda Alparslan edited Turkish subtitles for The rise and fall of the Mongol Empire

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.