WEBVTT 00:00:10.020 --> 00:00:13.520 Sınırları Kore'den Ukrayna'ya, 00:00:13.520 --> 00:00:16.770 Sibirya'dan Batı Çin'e uzanan 00:00:16.770 --> 00:00:20.650 tarihteki en geniş ve en çok taklit edilen imparatorluktu. NOTE Paragraph 00:00:20.650 --> 00:00:24.520 Milattan sonra 12. yüzyılda, Moğol İmparatorluğu ortaya çıkmadan önce, 00:00:24.520 --> 00:00:28.260 Doğu Asya bozkırları dağınık Moğol gruplarına ve Han'ların yönettiği 00:00:28.260 --> 00:00:31.730 göçebe çoban Türklere ev sahipliği yapıyordu. 00:00:31.730 --> 00:00:35.750 İnsanlar koyun, sığır, Tibet öküzü ve deve güderlerdi. 00:00:35.750 --> 00:00:40.700 Keçe çadırlarda yaşayıp mevsimlik olarak yer değiştirirlerdi. 00:00:40.700 --> 00:00:44.280 Göçebe kadınlar göç, sürü işleri ve ticaret alanında 00:00:44.280 --> 00:00:46.670 kayda değer bir yetki sahibiydi. 00:00:46.670 --> 00:00:49.930 Bu sırada erkekler atlı savaş üzerine yoğunlaştılar. NOTE Paragraph 00:00:49.930 --> 00:00:52.600 Bu göçebe gruplar sıklıkla savaşırlardı. 00:00:52.600 --> 00:00:58.690 Bu durum, aristokrat bir Moğol ailesine mensup Timuçin'in yönetiminde değişecekti. 00:00:58.690 --> 00:01:02.500 Babasını küçük yaşta kaybetmsine ve yokluk içinde büyümesine rağmen 00:01:02.500 --> 00:01:07.880 diğer liderlerle stratejik anlaşmalar yaparak hızla güç kazandı. 00:01:07.880 --> 00:01:12.160 Diğer Han'ların aksine askerlerini liyakata göre terfi ettirdi 00:01:12.160 --> 00:01:15.530 ve yağmalanan malları aralarında eşit paylaştırdı. 00:01:15.530 --> 00:01:18.282 En parlak hamlesi yendiği dağınık göçebeleri 00:01:18.282 --> 00:01:20.292 kendi askerleri arasına almaktı. 00:01:20.292 --> 00:01:22.895 Böylece tekrar karşısına çıkmalarını önledi. 00:01:22.895 --> 00:01:25.640 Bu yenilikler, Timuçin'i durdurulamaz hale getirdi. 00:01:25.640 --> 00:01:29.880 1206'dan itibaren insanları keçe çadırlarından çıkarıp birleştirdi 00:01:29.880 --> 00:01:33.070 ve Cengiz Han adını aldı. NOTE Paragraph 00:01:33.070 --> 00:01:34.790 Moğollar şamandı, 00:01:34.790 --> 00:01:39.570 doğanın ve atalarının ruhlarının dünyada kendileriyle beraber olduğuna, 00:01:39.570 --> 00:01:43.070 hepsinden öte Göktanrı'nın gücüne inanırlardı. 00:01:43.070 --> 00:01:48.810 Cengiz Han, Göktanrı'nın tüm dünyayı fethetmesini istediğini düşünüyordu. 00:01:48.820 --> 00:01:51.770 Göçebelerin Moğollar'a katılmasıyla 00:01:51.770 --> 00:01:53.930 bu plan ulaşılabilir görüldü. 00:01:53.930 --> 00:01:57.585 Moğollar'a direnen Tanrı'ya direnmiş demekti 00:01:57.585 --> 00:02:01.180 ve itaatsizliğin cezası ölümdü. NOTE Paragraph 00:02:01.180 --> 00:02:02.525 Cengiz Han komutası altında 00:02:02.525 --> 00:02:07.265 Moğollar ilk olarak Kuzey Çin ve doğudaki İslam uyarlıklarını boyunduruğa aldılar. 00:02:07.265 --> 00:02:09.495 1227'deki ölümünden sonra 00:02:09.495 --> 00:02:14.065 İlahi vekalet ailesine yani "Altın Soy"a geçti. 00:02:14.065 --> 00:02:17.515 1230'larda Cengiz Han'ın oğul ve kızları 00:02:17.515 --> 00:02:21.145 Orta Asya Türklerine ve Rus Prenslerine hükmettiler 00:02:21.145 --> 00:02:24.915 ve 1241'de iki Avrupa ordusunu yok ettiler. 00:02:24.915 --> 00:02:30.135 1250'lerde Moğollar Bağdat'a kadar olan İslam topraklarını ele geçirirken 00:02:30.135 --> 00:02:35.675 1279'dan sonra pençeleri Doğu Çin'e kadar ulaştı. NOTE Paragraph 00:02:35.675 --> 00:02:40.360 Moğol İmparatorluğunda hayat savaş, yıkım ve yağmadan ibaret değildi. 00:02:40.360 --> 00:02:45.010 Moğollar bir bölgeyi fethettiklerinde iç siyasete karışmaz, 00:02:45.010 --> 00:02:47.770 yerel yöneticileri kendilerine bağlarlardı. 00:02:47.770 --> 00:02:53.540 Moğollar, yöneticiler kendilerine itaat ettikleri sürece dinlere karışmadılar. 00:02:53.540 --> 00:02:57.050 Buna rağmen zanaatkar, bilim insanı ve mühendisleri esir alıp 00:02:57.050 --> 00:02:59.470 yaptıkları işe göre değerlendirerek 00:02:59.470 --> 00:03:03.240 işlerini sürdürmeleri için Asya boyunca zorla yerleştirdiler. 00:03:03.240 --> 00:03:07.770 Bu İmparatorluğun en değerli ürünü, Çin ipeği ve Tibet altınıyla yapılan 00:03:07.770 --> 00:03:11.750 Bağdatlı dokumacıların ürettiği altın sırmaydı. 00:03:11.750 --> 00:03:14.802 Altın sırma Moğol hükümdarlarınca giyildi, 00:03:14.802 --> 00:03:17.832 atlarını süsledi ve çadırlarını kapladı. 00:03:17.832 --> 00:03:22.446 Moğollar, özellikle değerli barutu işleyen Çinliler, 00:03:22.446 --> 00:03:27.786 siyaseten birleşmiş Avrasya ve zengin ticaretiyle İpek Yolu sayesinde 00:03:27.786 --> 00:03:32.451 geniş bir atlı iletişim ve nakliye ağı kurdular. 00:03:32.451 --> 00:03:36.972 Dinç ticaret, denizde de devam etti, özellikle de Moğol Çin'in beyaz çömleği 00:03:36.972 --> 00:03:42.825 ve Moğol İran'ın mavi mürekkebinden üretilen çini ticareti. NOTE Paragraph 00:03:42.825 --> 00:03:44.680 Ama bu sonsuza kadar sürmedi. 00:03:44.680 --> 00:03:48.710 Saltanatın direkt en büyük oğula geçmemesi 00:03:48.710 --> 00:03:53.055 önceki Han'ın kardeş, amca ve kuzenlerinin taht kavgasına girişmesine 00:03:53.055 --> 00:03:56.510 dul annelerin oğulları için Saltanat Naibeliği yapmasına sebep oldu. 00:03:56.510 --> 00:03:57.870 1620'lerden itibaren 00:03:57.870 --> 00:04:02.560 Cengiz Han'ın torunları miras üzerine tam anlamıyla sivil bir savaşa girdi 00:04:02.570 --> 00:04:06.250 ve imparatorluğu 4 küçük parçaya böldüler. 00:04:06.250 --> 00:04:09.215 Çin'de Yuan Hanedanlığı'ndan Kubilay Han Dönemi 00:04:09.215 --> 00:04:12.465 bilim ve kültürün altın çağı olarak anıldı. 00:04:12.465 --> 00:04:17.345 İran'da İlhanlılar anıtsal mimari ve Pers minyatür boyamasının 00:04:17.345 --> 00:04:19.805 gelişimini başlattı. 00:04:19.805 --> 00:04:24.385 Orta Asya'da Çağatay Hanlığı Timur gibi liderler yetiştirdi, 00:04:24.385 --> 00:04:29.185 torunu Babür ise Hindistan'da Babür İmparatorluğu'nu kurdu. 00:04:29.185 --> 00:04:33.455 Doğu Avrupa'da Altınordu Devleti 00:04:33.455 --> 00:04:38.860 Moskof adlı bir ticaret merkezi bir dünya gücüne dönüşene kadar hüküm sürdü. 00:04:38.860 --> 00:04:42.060 İmparatorluk kısa süre hayatta kalsa da 00:04:42.060 --> 00:04:45.070 Moğollar arkalarında bir Dünya Mirası bıraktılar: 00:04:45.070 --> 00:04:47.580 Eşsiz bir egemenliğin hatırasını.