-
Restoran sahibi müştərilərinin
daha çox haradan
-
gəldiyini müəyyənləşdirməyə çalışır.
-
Bir gün o, qərar verir ki,
-
insanların onun restoranına
gediş-gəlişinin məsafəsinin
-
kilometrlə ifadə olunmuş məlumatlarını toplasın.
-
İnsanlar aşağıdakı gedilmiş
məsafəni bildiriblər.
-
Gedilmiş məsafələr hamısı buradadır.
-
O, məsafələrin yayılmasını anlamaq üçün
-
qrafik yaratmaq istəyir.
-
Bu, açar sözdür - məsafələrin yayılması
-
və insanların gəldiyi məsafənin medianı,
-
yaxud səyahət edən insanların sayı.
-
Necə bir qrafik yaradılmalıdır?
-
Onun necə qrafik yaratmalı olduğunun
-
cavabı əsl qrafik qurmaqdan
-
daha asan olacaq.
-
Lakin o, informasiyanın yayılmasını
əyani göstərmək istəyir.
-
Eyni zamanda, o, medianı tapmalıdır.
-
Nə tipli qrafik bu iki
informasiyanı da əhatə edər?
-
Qutu-qulp diaqramı.
-
Gəlin qutu-qulp diaqramını qurmağa çalışaq.
-
Bunu etmək üçün medianı tapmalıyıq.
-
Eyni zamanda məlumatların yarım
hissələrinin medianlarını
-
görürük.
-
İstənilən məlumatın medianını tapmaq üçün
-
onları sıralamaq lazımdır.
-
Gəlin məlumatları sıralamaqla başlayaq.
-
Ən kiçik rəqəm nədir?
-
Baxaq.
-
Burada bir 2 var.
-
Bunu işarələyim.
-
Daha bir 2.
-
Hər iki 2-ni seçdik.
-
Burada 3 var.
-
Burada da digər 3.
-
Bütün 3-ləri tapdıq.
-
4 var.
-
Digər bir 4.
-
Heç 5 var?
-
Xeyr.
-
6 var?
-
Bəli.
-
Burada 6 var.
-
Sadəcə bir 6 var.
-
Heç 7 var?
-
Hə.
-
Burada 7 var.
-
Buradakı 1-i yaddan çıxarmışdım.
-
Onda 1-i sıramızın əvvəlinə qoymalıyam.
-
1 burada var,
-
əslində iki ədəd 1 var.
-
Onların hər ikisini unutmuşam.
-
Hər iki 1 bura gəlir.
-
Birlər, ikilər, üçlər, dördlər var,
beş yoxdur.
-
Bu, 6-dır.
-
Bir 7 var idi.
-
Bir 8 var idi burada.
-
9 var heç?
-
9 yoxdur.
-
10 var?
-
Hə.
-
Burada 10 var.
-
11 var?
-
Burada 11 var.
-
12 bəs?
-
Xeyr.
-
13, 14?
-
Burada 15 var.
-
Burada isə 20 və 22.
-
Bütün məlumatları sıraladıq.
-
İndi məlumatların medianını tapmaq
-
nisbətən daha sadə olacaq.
-
Neçə məlumat nöqtəmiz var?
-
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,
11, 12, 13, 14, 15, 16, 17.
-
Orta nöqtə özündən böyük
-
8 rəqəm və özündən kiçik
-
8 rəqəm olan rəqəmdir.
-
Bu barədə düşünək.
-
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
-
6 buradakı digər
8 qiymətdən böyükdür.
-
Əgər hesablamaları düzgün etmişəmsə,
-
8 qiymətdən də kiçik olmalıdır.
-
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
-
Median budur.
-
İndi isə qutu-qulp diaqramını
-
qurmalıyıq, şərt isə ödənilib,
median hazırdır.
-
Bu, bizim məlumatımızı iki hissəyə bölür.
-
Gəlin bu hissələrin də medianını tapaq.
-
Şərt isə medianı çıxarmaq və qalan
-
hissəni saxlamaqdır.
-
Bəzən insanlar onu saxlayır.
-
Lakin standart şərtə görə median çıxarılmalıdır.
-
İndi isə bu iki hissəyə
-
ayrılıqda baxın.
-
Əgər rəqəmlərin birinci yarısına baxsaq,
-
bu rəqəmlərin medianı nədir?
-
Bizim 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
məlumat nöqtəmiz var.
-
Əslində iki orta rəqəmi tapacağıq.
-
Bu iki orta rəqəm 2 və 3-dür.
-
Üç nöqtə bu ikisindən çox,
-
üçü isə azdır.
-
Medianı axtarırıq,
-
iki orta rəqəmimiz var.
-
Bu iki rəqəmin ədədi
ortasını tapırıq.
-
Ədədi orta 2.5 edir.
-
Yaxud sadəcə deyə bilərik ki,
2+3 bölünsün 2 bərabərdir 2.5.
-
Burada ilk yarının medianı 2.5 olur.
-
Üst yarının medianı isə belə olur:
-
Bizim 8 məlumat nöqtəmiz var.
-
Bizim iki orta nöqtəmiz
-
11 və 14 olacaq.
-
Əgər onların ədədi ortasını
tapmaq istəyiriksə,
-
11+14=25.
-
İkisinin ədədi ortası 12.5 edir.
-
Deməli, 11 və 14-ün ədədi ortası
12.5 edir.
-
İndi isə biz bütün lazımi məlumatı
tapdıq.
-
İndi isə qrafiki qurmalı ya da
-
qutu-qulp diaqramını çəkməliyik.
-
Koordinat oxu çəkim.
-
Belə.
-
Bu da koordinat oxu.
-
Gəlin deyək ki, bura 0-dır.
-
Mən əmin olmalıyam ki, 22-yə
qədər çata biləcəm.
-
Bu, 0 olsun.
-
Bu 5,
-
bu da 10.
-
Bu, 15 ola bilər,
-
bu isə 20.
-
Bu, 25.
-
Belə davam edə bilərik, 30 ya 35-ə kimi.
-
Düşünməli olduğumuz ilk şey
-
bunu çəkməyin müxtəlif yollarıdır.
-
Biz qutu-qulp diaqramının
-
qutu hissəsini qururuq,
o da məlumatımızın
-
ilk orta yarısını təcəssüm edir.
-
Buradakı məlumatı təsvir edir.
-
İki yarının medianları arasındakı məlumat.
-
Qutu ilə göstərməyə çalışacağımız
-
hissə buradır.
-
Biz buradakı 2.5-dən başlayırıq,
-
Bu, birinci kvartili ikincidən ayırır,
-
birinci kvartildəki rəqəmləri ikincidən
-
ayırırıq.
-
Gəlin bunu bura yazaq.
-
Bu 2.5-dir.
-
2.5 0 və 5-in ortasındadır.
-
Bu, 2.5-dir.
-
Burada isə, 12.5 var.
-
12.5 təxminən buradadır.
-
Bu 10-dur.
-
Buradakı 12.5
-
10 və 15-in arasındadır.
-
Belə edək.
-
12.5 buradadır.
-
Bu, üçüncü kvartili
-
dördüncüdən ayırır.
-
Bizim qutularımız - bu,
-
həqiqətəndə bizim məlumatın
orta yarısıdır.
-
Əsl medianı da tapaq.
-
Əslində bu, restoran sahibinin
-
insanların nə qədər uzaqdan gəldiyini
-
müəyyən etməsi üçün
-
olan şeydir.
-
Median 6-dır.
-
Biz onu burada yerləşdirik.
-
Burada təxminən 6 dənədir.
-
Bunu çəhrayı edəcəyəm.
-
Buradakı 6-dır.
-
Qutunun qulpları növbətidir.
-
Qulplar bizə məlumatın
hansı aralıqda olmasını göstərir.
-
Bunu fərqli rənglə işarələyəcəm.
-
Narıncı edəcəm.
-
Əslində, baxın
-
rəqəmlər 22-yə qədər gedəcək.
-
22-yə qədər gedəcək.
-
Bu, 22-dir.
-
Rəqəmlər 22-yə kimi gedir.
-
1-ə qədər enirlər.
-
Bir təxmini buradadır.
-
Bunu işarələyim,
-
Bu 1-dir.
-
1-ə qədər enirlər.
-
Budur!
-
Bizim qutu-qulp diaqramımız hazırdır.
-
Əgər belə qrafikiniz
varsa,
-
baxanda medianın
-
nə olduğu görünürmü?
-
Bu, qutunun ortasıdır əslində.
-
Bu, sizə birinci orta
yarını göstərir.
-
Bu isə onların nə qədər
-
yayılmasını göstərir.
-
Daha sonra isə bundan sonraya uzanan
aralığı
-
ya da məlumatın yayılmasını ümumi olaraq
-
göstərir.
-
Bu, həm medianın, həm də
-
məlumatın yayılmasını yaxşı izah edir.