Adam Davidson: Czego nauczyliśmy się będąc na krawędzi klifu fiskalnego

Mamy koniec 2012 roku, a amerykański system polityczny jest pogrążony w konflikcie z powodu „klifu fiskalnego" - impasu w budżecie, który można rozwiązać jedynie przy obustronnym porozumieniu. (Na nim skupia się aktualnie wzrok całego świata). Adam Davidson, jeden z twórców bloga i podcastów o nazwie „Planet Money", dzieli się zaskakującymi danymi pokazującymi, jak można rozwiązać ten problem.

Mój znajomy, który jest politologiem,

powiedział mi kilka miesięcy temu

dokładnie, jaki będzie ten miesiąc.

Powiedział: „Wiesz, nadchodzi klif fiskalny,

zacznie się na początku 2013 r.

Obie strony koniecznie muszą się z nim uporać,

ale żadna nie chce zrobić tego jako pierwsza.

Nikt nie odniesie korzyści z uporania się
z klifem na ostatnią chwilę,

więc - ciągnął dalej - w grudniu zobaczymy

wiele gniewnych i załamujących się negocjacji,

raportów z rozmów telefonicznych, które nie idą dobrze,

ludzi, którzy mówią, że nic się właściwie nie dzieje,

a potem w okolicach świąt lub Nowego Roku,

usłyszymy „Okej, problem rozwiązany".

Powiedział mi to kilka miesięcy temu.
Był na 98% pewien, że uda się to rozwiązać.

Dzisiaj dostałem od niego maila, w którym stwierdza,

że jesteśmy na dobrej drodze,
ale teraz jest tylko na 80% pewien,

że problem uda się rozwiązać.

Zacząłem nad tym myśleć. Uwielbiam analizować

te momenty w historii Stanów Zjednoczonych,

kiedy strony są pogrążone w szalonym gniewie,

bo gospodarka jest na krawędzi załamania.

Najsłynniejsza wczesna bitwa
rozegrała się między Aleksandrem Hamiltonem

a Thomasen Jeffersonem o to,
czy kurs dolara spadnie czy wzrośnie,

i w jaki sposób dolar będzie
zabezpieczony. Aleksander Hamilton stwierdził:

„Potrzebujemy banku centralnego,
Pierwszego Banku Stanów Zjednoczonych,

inaczej dolar kompletnie straci na wartości.

Ten rodzaj prowadzenia gospodarki nie zadziała",

na co Thomas Jefferson odpowiedział:
„Ludzie nie będą temu ufać.

Właśnie zrzucili z tronu króla.
Nie zaakceptują jakiejś władzy centralnej".

Ta bitwa zadecydowała o pierwszych
150 latach amerykańskiej gospodarki.

W każdej chwili różne ugrupowania twierdzą,

że gospodarka jest na krawędzi przepaści,

a większość z nas jedynie wydaje pieniądze

na cokolwiek tylko nam się zachce.

Oto krótki przegląd sytuacji,

z którą zmagamy się dzisiaj.

Klif fiskalny, jak mi powiedziano,

jest zbyt tendencyjnym wyrażeniem,

choć nie pamiętam, którą partię
w ten sposób popieram, a którą atakuję.

Niektórzy twierdzą,
że powinniśmy nazywać to zboczem fiskalnym

albo kryzysem problemów ekonomicznych,

choć wtedy inni twierdzą,
że te nazwy są nawet bardziej tendencyjne.

Nazywam więc to samonarzuconym, autodestrukcyjnym

arbitralnym terminem rozwiązania nieuniknionego problemu.

A tak wygląda nieunikniony problem.

To jest prognoza amerykańskiego długu w stosunku do

całej gopodarki, PKB.

Niebieska przerywana linia przedstawia

scenariusz, który, według agencji
dostarczającej Kongresowi danych o gospodarce,

nastąpi, jeśli Kongres nie zrobi nic.

Jak widzicie, około 2027 r.

osiągniemy poziom długu zbliżony do Grecji,

ok. 130% PKB,

co znaczy, że jeśli w ciągu następnych 20 lat

Kongres nie zrobi absolutnie nic,

przyjdzie taka chwila, kiedy inwestorzy zagraniczni,

światowi nabywcy obligacji, stwierdzą,

że nie ufają już dłużej Stanom
i nie będą nam pożyczać pieniędzy,

chyba że przy bardzo wysokim oprocentowaniu.

W tym momencie wali się nasza gospodarka.

Grecja jest w tym miejscu dzisiaj.

My możemy tam być za 20 lat. Mamy dużo czasu

na uniknięcie kryzysu,

a klif fiskalny to jeszcze jedna próba

pogodzenia obu stron w celu zażegnania kryzysu.

A to inny sposób interpretacji tego samego problemu.

Ciemnoniebiska linia pokazuje wydatki rządowe.

Jasnoniebieska linia pokazuje,
ile pieniędzy wpływa do rządu.

Jak widać, przez większość czasu,

oprócz krótkiego okresu, mieliśmy większe wydatki

niż dochody. Stąd dług publiczny.

Możecie jednak również zauważyć, że w przyszłości

zakłada się poszerzenie i podniesienie tej różnicy

a ten wykres kończy się zaledwie na 2021 r.

Potem, bliżej 2030 r.,
zaczyna się robić bardzo nieciekawie.

Ten wykres podsumowuje ten problem.

Demokraci twierdzą, że nie jest on wielki.

Wystarczy trochę podnieść podatki
i w ten sposób zniwelować różnicę,

zwłaszcza, jeśli podniesiemy je dla osób bogatych.

Republikanie twierdzą, że mają lepszy pomysł.

Dlaczego by nie obniżyć obu linii?

Można przecież obniżyć wydatki rządowe i podatki,

a wtedy będziemy na korzystnej drodze

długoterminowej redukcji deficytu.

W obliczu istnienia tej silnej różnicy zdań na temat

sposobu zniwelowania tej różnicy

najbardziej cyniczni politycy partyjni

uprawiają najgorszego rodzaju lobbying.

Istnieje także ten ogromnie interesujący,

pełen szacunku konflikt pomiędzy

dwiema fundamentalnie różnymi
filozofiami gospadarczymi.

Gdy myślę o tym, jak Republikanie

postrzegają gospodarkę, to,
co sobie wyobrażam, to niezwykle

dobrze skonstruowana, perfekcyjna maszyna.

Niestety, wyobrażam sobie,
że jest wyprodukowana w Niemczech lub Japonii.

Ta niezwykła maszyna nieustannie oczyszcza

każdy ludzki wysiłek i przesuwa zasoby:

pieniądze, pracę, kapitał, maszyny,

z dala od mniej produktywnych części
do tych bardziej produktywnych.

Mimo, iż może to spowodować
tymczasową dezorganizację,

wynikiem tego jest wzmocnienie
obszarów o wysokiej produktywności

oraz redukcja i elimminacja tych mało produktywnych.

W rezultacie cały system staje się bardziej wydajny

i korzystny dla wszystkich.

Zakłada się tutaj, że rząd ma swoją niewielką rolę,

polegającą na ustalaniu
przepisów zapobiegających kłamstwom,

oszustwom i wzajemnej krzywdzie.

To tak, jakby mieć policję, straż pożarną

i wojsko, choć przy bardzo ograniczonym wpływie

na funkcjonowanie całej tej maszyny.

Jak natomiast Demokraci i ich ekonomiści

wyobrażają sobie gospodarkę?

Większość demokratycznych ekonomistów
jest, jak wiecie, kapitalistami

i sądzi, że zazwyczaj jest to dobry system.

Dobrze jest pozwolić rynkom przemieszczać zasoby
w celu zwiększenia produktywności.

Ten system ma jednak wiele wad.

Bogactwo gromadzi się w złych miejscach.

Jest odbierane ludziom, których nie powinno nazywać się bezproduktywnymi.

Tak nie stworzymy równego, sprawiedliwego społeczeństwa.

Ten system nie martwi się również kwestiami środowiska,

rasizmu, czy innymi,

które pogarszają nasze życie,

więc obowiązkiem rządu jest wykorzystanie zasobów

w bardziej produktywny sposób
lub wzięcie ich z bogatszych źródeł

i przekazanie biedniejszym.

Jeśli spróbujecie spojrzeć na gospodarkę
przez te dwie soczewki,

zrozumiecie, dlaczego
tak trudno jest rozwiązać ten kryzys.

Im jest on gorszy, im większa jest stawka w tej grze,

tym większa pewność każdej ze stron, że zna rozwiązanie,

a ta druga strona tylko wszystko zniszczy.

Rozpaczam z tego powodu. Ostatnie lata

byłem pogrążony w depresji na myśl o tym,

aż do tego roku, kiedy nauczyłem się czegoś,

co mnie podekscytowało.
Wydaje mi się, że to dobra wiadomość.

Jest tak szokująca, że nie lubię
o niej mówić, bo wydaje mi się,

że ludzie mi nie uwierzą.

A nauczyłem się tego:

Amerykanie, jako populacja,

gdy przychodzi do kwestii fiskalnych,

są w umiarkowanym, pragmatycznym centrum.

Wiem, że trudno uwierzyć w to, że Amerykanie

mają pragmatyczne poglądy centrowe.

Pozwólcie mi jednak wyjaśnić.

Jeżeli zobaczycie, jak rząd spędza pieniądze,

a o to właśnie toczy się bitwa,

to ponad połowa, 55%, idzie na ubezpieczenie społeczne,

opiekę i pomoc medyczną,
oraz parę innych programów;

20% na obronę, 19% na inne cele

i 6% na odsetki.

Gdy więc mówimy o obcięciu wydatków rządowych,

mamy na myśli właśnie te 6%,

a Amerykanom w większości, niezależnie od

przywiązania partyjnego, podoba się

ta część równa 55%.

Amerykanie są za ubezpieczeniem
społecznym i zdrowotnym.

Są nawet za pomocą medyczną,
choć idzie do biednych,

więc wydawałoby się,
że będzie miała mniejsze poparcie.

Nie chcą w niej żadnych istotnych zmian,

choć zarówno demokraci, jak i republikanie

są coraz bardziej przekonani do wprowadzenia

drobnych usprawnień
zwiększających stabilność systemu.

Ubezpieczenie społeczne łatwo naprawić.

Plotki o jego końcu są zawsze wielce przesadzone.

Wystarczy stopniowo podnieść wiek emerytalny,

może tylko w przypadku osób jeszcze nienarodzonych.

Około połowa Amerykanów popiera Demokratów

a druga połowa Republikanów.

Zmniejszenie opieki medycznej dla zamożnych emerytów;

nawet nie zlikwidowanie,
bo wystarczy tylko zawężenie oferty

- większość Demokratów i Republikan godzi się na to.

Zwiększenie składek zdrowotnych?

Każdy tego nienawidzi, ale Republikanie

i Demokraci łączą się w tej nienawiści.

Co to oznacza? Jeśli spojrzycie

na dyskusję dotyczącą
rozwiązania problemów fiskalnych,

to jako naród nie jesteśmy
podzieleni w tej znaczącej sprawie.

Zgadzamy się na podrasowanie systemu,
ale chcemy go zachować.

Nie jesteśmy otwarci na dyskusję o jego zniesieniu.

Jednak teraz pojawiła się kwestia, która dzieli partie,

bo jedna z nich chce wyłącznie wydawać,

i nic więcej poza tym,

(oczywiście chodzi o Republikan),

gdy chodzi o wydatki na cele militarne.

Mają tu większe poparcie niż Demokraci.

Zdecydowana większość chce
zachowania wydatków na cele wojskowe.

Stanowią one 20% budżetu,

i to jest kością niezgody.

Chcę podkreślić, że wydatki na inne cele,

stanowiące około 19% budżetu,

czyli sprawy obu partii

tj. pomoc społeczna, talony na żywność i inne programy

popularne wśród Demokratów,

ale także ustawa o rolnictwie i inne zachęty
Departamentu Zasobów Wewnętrznych

do wiertnictwa naftowego i innych rzeczy,

które są popularne wśród Republikan.

Gdy przychodzi do podatków, niezgoda rośnie.

To bardziej podzielony obszar.

Demokraci w większości popierają

podniesienie podatku dochodowego
dla osób zarabiających 250 tys. $ rocznie.

Republikanie są raczej przeciwko,
choć podzieleni na grupy wg dochodów,

tym zarabiającym poniżej 75 tys. $ rocznie
podoba się ten pomysł.

Republikanie zarabiający ponad 250 tys. $
na rok nie chcą płacić większych podatków.

Zwiększenie podatku
od dochodów z inwestycji

zyskało także poparcie 2/3 Demokratów,
ale tylko 1/3 Republikan

popiera ten pomysł.

To prowadzi do ważnej kwestii:

zazwyczaj mówimy o Demokratach

i Republikanach myśląc, że istnieje tylko niewielka grupa

osób bezpartyjnych, może ze 2%.

Tak, że po zsumowaiu Demokratów i Republikan

powinniśmy otrzymać wszystkich Amerykanów.

A przecież wcale tak nie jest.

I tak nie było przez większość
historii współczesnych Stanów.

Około 1/3 Amerykanów popiera Demokratów.

Około 25% popiera republikan.

Mały odsetek nazywa się libertarianami lub socjalistami,

lub też należy do innej, mniejszej partii,

ale największa grupa, 40%, jest bezpartyjna.

Większość Amerykanów nie popiera żadnej partii,

tylko znajduje się gdzieś pomiędzy

Demokratami i Republikanami, więc nawet jeśli

poglądy na sprawy fiskalne są podobne

między tymi dwiema partiami,

zgoda jest jeszcze większa, jeśli dodamy osoby bezpartyjne.

Możemy walczyć o inne kwestie.

Nienawidzimy jakie poglądy ma ta druga strona
na kontrolę broni palnej,

aborcję, środowisko,

ale w tych ważnych kwestiach fiskalnych

nie jesteśmy aż tak podzieleni, jak mówią ludzie.

Istnieje grupa ludzi,

nie aż tak podzielona, jak ludzie myślą,

i są nią ekonomiści.

Rozmawiałem z wieloma z nich.
W latach 70. i 80.

bycie ekonomistą nie było postrzegane pozytywnie.

Albo ukończyłeś starą, renomowaną uczelnię,

tj. Harvard, Princeton, MIT, Stanford czy Berkeley,

albo jedną z tych nowych, Uniwersytet w Chicago

lub Uniwersytet w Rochester.

Jako ekonomista popierałeś wolny rynek

lub keynesistowski liberalizm.

Ci ludzie nie przychodzili na śluby tej drugej strony

i lekceważyli siebie na konferencjach.

To trwa do dziś, choć bardzo trudno jest

znaleźć ekonomistę poniżej 40 roku życia,

który wciąż tak postrzega świat.

Wśród zdecydowanej większości z nich

przynależność do grupy ideologicznej
nie jest popularna.

Jeśli robisz doktorat, asystenturę

lub jesteś profesorem,

wolisz powiedzieć: „Jestem empirystą.

Uznaję fakty".

A fakty są jednoznaczne.

Żadna z tych głównych teorii
nie była w pełni poprawna.

XX wiek, ostatnie sto lat, to okres

pełen katastrofalnych przykładów,

gdy jedna lub druga szkoła
próbowała wyjaśnić przeszłość

lub przewidzieć przyszłość.

I zawsze kończyło się to fiaskiem.

Dlatego ekonomiści przyswoili sobie
pewien stopień skromności.

Zapewniam was,
że wciąż są bardzo aroganckimi ludźmi,

choć teraz z powodu swojej bezstronniczości,

dostrzegają ogromną liczbę możliwych rozwiązań.

Ta bezstronniczość istniała

w Stanach Zjednoczonych

w tajemnicy przez wiele lat.

Spędziłem sporo czasu na rozmowach
z trzema głównymi organizacjami

badającymi
poglądy polityczne Amerykanów:

Pew Research,

Ośrodkiem Badania Opinii Narodowej
Uniwersytetu w Chicago

i z najmniej znaną, choć najważniejszą -

American National Election Studies,

szanowaną organizację
najdłużej badającą opinię publiczną.

Zajmują się tym od 1948 r.

i konsekwentnie wykazują,

że prawie niemożliwe jest znalezienie Amerykanów,

którzy są konsekwentni ideologicznie,

np. konsekwentnie popierają zmniejszenie

rządu zamiast podniesienia podatków

lub popierają większą aktywność rządu

w redystrybucji i poprawianiu
niedociągnięć kapitalizmu.

Te grupy są bardzo, bardzo małe.

Większość ludzi wybiera jedną opcję,

widzą kompromis i zmieniają zdanie,

gdy trafi do nich lepszy lub gorszy argument.

Ta część się nie zmieniła.

Zmieniło się to, jak ludzie
regują na ogólnikowe pytania.

Jeżeli zadasz ogólnikowe pytanie,

np. "Czy wpływ rządu
powienien być mniejszy, czy większy?",

zwłaszcza, jeśli używasz emocjonalnego języka,

"Czy rząd powienien
zapewniać wsparcie biedniejszym?",

lub: „Czy rząd powinien redystrybuować zasoby?",

wtedy możesz dostrzec radykalną zmianę.

Jednak jeśli wdasz się w szczegóły i zapytasz

o opodatkowanie i kwestie wydawana funduszy,

ludzie zajmują bardzo centrowe stanowiska

i są zadziwiająco otwarci na kompromis.

Należy więc mysleć o klifie fiskalnym

nie jako o sprawie, która całkowicie

dzieli wszystkich Amerykanów,

tak, jakby istniały teraz

dwa osobne, walczące ze sobą narody.

Należy o nim mysleć
jak o niewielkim odsetku starych ekonomistów

i wprowadzjących w błąd ideologiach
omawiających ten proces.

Ten proces został wytłumaczony w prosty sposób

przy użyciu podstawowego systemu, który wzmacnia

tę niewielką grupę ludzi.

Ta właśnie grupa ludzi,

którzy mają tak radykalne opinie

w kwestiach ideologicznych,

może jest niewielka,
ale każda z tych osób prowadzi bloga,

każda pojawiła się w minionym tygodniu w telewizji.

Głos każdego z nich jest coraz głośniejszy,

choć oni nas nie reprezentują.

Nie reprezentują naszych poglądów.

I to prowadzi mnie z powrotem do dolara,

do przypominania sobie,

że już to znamy.

Wiemy, jak to jest

mieć tych ludzi w telewizji, w Kongresie,

gdzie krzyczą o nadejściu końcu świata,

jeżeli całkowicie nie przyjmiemy ich poglądów.

To właśnie działo się wokół dolara

od kiedy tylko zaistniał.

Mieliśmy walkę między Jeffersonem a Hamiltonem.

W 1913 r., gdy powstawał
Fundusz Rezerwy Federalnej,

mieliśmy podłą walkę
z użyciem zjadliwych argumentów

o to, jak powienien być tworzony,

i ogólną zgodę, że obrana droga jego utworzenia

była możliwie najgorszym kompromisem,

który gwarantował zniszczenie cennego dolara.

Potem jednak wszyscy zgodzili się, że tak długo

jak będzie stosowany system waluty złotej,
wszystko powinno być w porządku.

Myśleliśmy, że rząd federalny
nie może tego aż tak sknocić.

Potem jednak opuściliśmy
system waluty złotej dla jednostek

w czasach kryzysu, a potem ponownie

jako źródło koordynacji waluty miedzynarodowej

podczas prezydentury Richarda Nixona.

Za każdym razem byliśmy
na skraju całkowitej przepaści.

I nic się nie stało.

Przez te wszystkie lata

dolar był jedną z długotrwałych,

stabilnych i rozsądnych walut,

z której korzystamy teraz każdego dnia,

niezależnie od tego, co mówią nam ci krzykacze,

niezależnie od tego, jak bardzo mamy się bać.

Tak wygląda nasz obecny,
długotrwały krajobraz fiskalny.

Najbardziej irytujące jest w nim to,

że gdyby Kongres mógł po prostu

pokazać, nawet nie to,
że jego członkowie zgadzają się ze sobą,

że są w stanie dojść
do możliwie najlepszego kompromisu,

lecz to, że są w stanie chociaż zapoczątkować proces

osiągania kompromisu,
od razu lepiej byśmy na tym wyszli.

Strach wywołuje to, że cały świat się nam przygląda,

że im dłużej opóźniamy znalezienie rozwiązania,

tym bardziej świat będzie postrzegał USA

nie jako opokę stabilności światowej gospodarki,

lecz jako kraj, który nie potrafi
rozstrzygnąć własnych konfliktów.

Im dłużej to odkładamy,
tym bardziej świat się denerwuje,

tym wyższe stają się stopy oprocentowania,

i tym wcześniej będziemy musieli przeżyć dzień

okropnej klęski.

A więc, sam akt kompromisu,

trwałego, prawdziwego kompromisu,

dałby nam więcej czasu

i pozwolił obu stronom na rozłożenie negatywnych konsekwencji w czasie

i osiągnięcie nawet
większego kompromisu w przyszłości.

Pracuję w mediach. Czuję,
że moim obowiązkiem jest umożliwienie tego,

sprzyjanie zjawiskom, które prowadzą do kompromisu,

a nie komentowanie ich w ogólnikowy sposób,

który nas dzieli.

Chodzi mi po prostu o komentarz sytuacji,

a nie kryzys egzystencjalny,

nie walkę między dwiema
fundamentalnie różnymi religiami.

To jedynie problem matematyczny,
który naprawdę da się rozwiązać

w taki sposób, że niestety nie wszyscy
dostaną to, czego chcą,

i który będzie wymagał od nas paru wyrzeczeń.

Jednak im częściej będziemy go przedstawiać
jako kwestię praktyczną,

tym szybciej go rozwiążemy

i, paradoksalnie, tym więcej czasu
będziemy mieli na jego rozwiązanie.

Dziękuję. (Oklaski)