Sự hồi phục sau thảm họa có thể cứu nhiều mạng sống | Derrick Tin | TEDxUniMelb

Những thảm họa trước mắt đang ảnh hưởng đến nhiều con người hơn bao giờ hết. Từ những thảm họa tự nhiên đến những cuộc tấn công khủng bố, những sự kiện này đang gia tăng kể cả về quy mô lẫn tần suất. Chúng ta đã chuẩn bị như thế nào và bạn đang làm gì để cải thiện khả năng phục hồi của chính mình? Derrick sẽ thảo luận về tầm quan trọng của khả năng phục hồi sau thảm họa của cộng đồng.

Derrick Tin là một bác sĩ y khoa với nền tảng về quản lý thảm họa và cấp cứu thương vong hàng loạt. Anh từng tham gia nhiều cuộc cứu hộ hàng hải và xây dựng nhiều bệnh viện dã chiến. Anh từng nhận học bổng toàn phần năm 2019 của Khối Thịnh Vượng chung, được trao bởi Viện nghiên cứu ứng phó thảm họa cho những nghiên cứu liên tục của anh về việc quản lý và ứng phó với thảm họa.

Bài nói này được đưa ra tại một sự kiện TEDx sử dụng định dạng hội nghị TED nhưng được tổ chức độc lập tại địa phuong. Tìm hiểu thêm tại https://www.ted.com/tedx

Bạn nghĩ gì

khi nghe về trận động đất mới nhất

phá hủy nhiều thành phố
và giết hàng ngàn người

hay về đợt nóng hay hạn hán
quét qua lục địa này?

Bạn có cảm thấy buồn và đồng cảm

hay mong muốn giúp đỡ?

Hay bạn đã quá mệt mỏi

khi phải liên tục đón nhận
những tin tức khủng khiếp như thế?

Nhưng liệu bạn có từng nghĩ,

Sẽ ra sao khi chuyện đó xảy ra với tôi?

Tôi là Derrick Tin, hôm nay tôi sẽ
giải thích cách động đất có thể cứu mạng

và biết đâu một ngày nào đó
cuộc trò chuyện này sẽ cứu mạng bạn.

Theo dòng lịch sử,
khi một thảm họa diễn ra,

điều đầu tiên chúng ta nghĩ đến là:
chúng ta đã đắc tội gì với thần linh.

Sự phẫn nộ của các vị thần
giáng xuống chúng ta.

Nhưng khoa học đã cho ta cái nhìn khác,

trên thực tế, loài người chúng ta
đang góp phần vào

cuộc khủng khủng hoảng khí hậu hiện nay

và dĩ nhiên, cả sự gia tăng tần suất và
cường độ của sự kiện khí hậu.

Kể cả khi bạn là một người hoài nghi,

một trận động đất ngày hôm nay

cũng chắc chắn sẽ ảnh hưởng lên
rất nhiều người

hơn hẳn một trận động đất tương tự
tại cùng một địa điểm 100 năm trước,

bởi tính tuyệt đối của sự gia tăng dân số.

Không thể chối cãi rằng
những thảm họa hiện tại

đang ảnh hưởng đến
nhiều người hơn trước đây.

Hiện tại, tôi đang dành phần nhiều
sự nghiệp của mình

trong những thảm họa tại Ấn Độ Dương và
Nam Thái Bình Dương,

thực hiện cứu hộ hàng hải và
lập bệnh viện tại hiện trường thảm họa.

Đây là tôi,
trong lần bổ nhiệm đầu tiên.

Ở góc phải là một bức vẽ
do một đứa trẻ vẽ cho chúng tôi -

một đứa trẻ chúng tôi đã cứu -

và đó là một phần liệu pháp
chấn thương và nghệ thuật của em.

Tác phẩm này, như bạn hình dung,

cực kì đau thương cho những người
thực hiện giải cứu như chúng tôi.

Nó cực kì đau thương cho những người
chúng tôi cố gắng cứu,

nhưng cũng cực kì đau thương
cho những cộng đồng

phải chứng kiến và đôi lúc
là nạn nhân của thử thách.

Khi tôi được bổ nhiệm làm bác sĩ,

tôi đã hiểu rằng, tôi sẽ thấy chấn thương

tôi sẽ thấy cái chết.

Đây là công việc hàng ngày
tại khoa cấp cứu của tôi.

Và ngay trước khi đợt
ra quân đầu tiên của tôi,

tôi đã có mười năm kinh nghiệm
tại phòng cấp cứu.

Tôi đã nghĩ mình sẵn sàng,

nhưng thực sự thì chưa.

Bởi không có trường lớp nào có thể
chuẩn bị cho thời khắc đó

thời khắc mà người bạn vừa cứu
lôi tấm hình người con gái của họ ra,

hỏi rằng bạn có nhìn thấy nó không,

biết rằng con bé đã mất tích ngoài biển.

Bởi không có trường lớp nào có thể
chuẩn bị cho thời khắc đó

khi bạn bước vào
nhà xác đông lạnh tạm thời

với xác chất đầy đến trần nhà,

và nhiệm vụ của bạn là mở từng túi xác
và nhận diện người đã chết.

Những khoảnh khắc đó
đã đưa tôi đến những nơi tối tăm.

Nó tác động mạnh mẽ lên tôi.

Và nó khiến tôi trăn trở

nếu những người với kiến thức
và kinh nghiệm như tôi

có thể bị ảnh hưởng mạnh mẽ đến thế,

thì nó sẽ ảnh hưởng
đến các bạn như thế nào

nếu bạn rơi vào hoàn cảnh tương tự?

Nó làm tôi băn khoăn rằng

cái gì đã làm cho một cá nhân hay
cộng đồng hồi phục tốt hơn và nhanh hơn

sau một biến cố thảm khốc như vậy?

Và điều mà tôi thực sự muốn
các bạn nhớ ngày hôm nay:

tầm quan trọng của sự phục hồi cộng đồng.

Sự phục hồi là khả năng hấp thụ áp lực
và phục hồi từ một sự kiện tàn khốc

để tạo ra một đích đến mới.

Sự phục hồi của cá nhân và cộng đồng

đã được chứng minh
là yếu tố quan trọng nhất

để giúp xây dựng lại
cộng đồng sau thảm họa.

Điều đó cần thời gian

công sức

và kết quả không rõ ràng
hay đo lường được.

Nhưng điều đó không khó khăn đến thế.

Nó chỉ cần có một kế hoạch B,

có một mạng lưới hỗ trợ cộng đồng tốt,

hiểu hàng xóm của bạn hơn,

biết được tài nguyên địa phương bạn,

và hợp tác với các tổ chức cá nhân
và cộng đồng

để giúp bạn xây dựng kế hoạch B.

Đây là sự trao quyền cho bạn
và cộng đồng của bạn

để chủ động chịu trách nhiệm

về hạnh phúc, an toàn và sức khỏe
của chính bạn và mọi người.

Hiện tại, sau mỗi cuộc giải cứu

tôi đã có cơ hội nói chuyện
với người dân địa phương

và tôi ngạc nhiên
về khả năng họ phục hồi.

Nguồn lực của họ hạn chế.

Hệ thống viễn thông ngắt quãng,

không hề có mạng internet.

Đôi khi mất hàng tuần
để thực phẩm đến tay họ.

Và họ vẫn cực kì tự lực và tháo vát.

Họ có lãnh đạo doanh nghiệp cộng đồng,
lãnh đạo cao tuổi, nhóm thanh niên

và họ đã hợp tác với nhau
để tạo thành kết nối hỗ trợ vững chắc,

và họ liên tục hỏi bản thân
về chuyện gì sẽ xảy ra.

Và đây là điển hình của
nhiều thị trấn ở Úc

phần lớn bởi vì
họ phải phát triển cơ chế sinh tồn

để đối phó với những thử thách hằng ngày

cũng như những bước ngoặt
mà thiên nhiên trao cho họ

những thị trấn với lũ lụt, cháy rừng

liên tục hạn hán.

Tất cả những bài học kinh nhiệm
trong những thảm họa khu vực

đang giúp những cộng đồng đó tạo nên
khả năng phục hồi tốt hơn cho tương lai.

Bây giờ, mỗi khi tôi về nhà từ đợt ra quân

-thường là từ một cộng đồng xa xôi nào đó
mà ít ai từng nghe đến-

tôi trở về nhà ở Sydney,
tôi bật điện thoại,

và nghĩ: "Tuyệt vời!
Điện thoại tôi có mạng internet!

Thật tuyệt vời làm sao?"

Tôi không phải
hạn chế ăn đồ mình thích nữa;

tôi có thể sử dụng Uber Eats,

tôi có thể xem Netflix
mà không cần phải xem quảng cáo nữa.

(Cười)

Và tôi tự nghĩ,

"Tôi đã sống sót thế nào
trong những tuần qua

mà không có những sản phẩm
công nghệ xa xỉ này?"

Và tôi nói cho các bạn nghe.

Thay vì có internet trên điện thoại,

hằng ngày tôi dạo quanh
các quán cà phê địa phương,

nơi họ dựng các điểm wi-fi công cộng.

Qua nhiều tuần, bạn bắt đầu
làm quen với mọi người.

Họ làm gì, họ ở đây bao lâu.

Bạn bắt đầu biết họ email cho ai,
họ kiểm tra chỉ số nào,

và bạn bắt chuyện
với cộng đồng địa phương.

Thay vì Uber Eats,

mỗi sáng, tôi dạo quanh
quảng trường làng

nơi mà người địa phương chuẩn bị
và bán thức ăn.

Bạn không bao giờ biết bạn mua được gì

vì nó phụ thuộc phần lớn

vào nguyên liệu họ có trong tay
tuần trước đó.

Tôi vẫn nhớ lần đầu đến đó.

Đó là một sự pha trộn
của nhiều nền ẩm thực.

Có Roti Mã Lai,

có mì ý,

cả bánh vòng chiên nữa!

Tôi đã nghĩ:
"OK, bánh vòng chiên cho bữa sáng nào"

(Cười)

và khi bạn mới đến thị trấn,

và đặc biệt khi mọi người biết
bạn là chuyên viên y tế,

họ bắt đầu quan tâm hơn

về việc bạn làm gì,
tại sao bạn ở đây.

"Thế bạn sẽ ở đây bao lâu?"

Vì thế, thay vì ở trong phòng
và xem Netflix,

tôi được mời đến tất cả
những sự kiện cộng đồng tuyệt vời này,

và tôi được hòa nhập với họ.

Và tôi nhanh chóng nhận ra là,

tất cả những khoảnh khắc
và cuộc trò chuyện đó

thực tế là cách mà cộng đồng
xây dựng lại khả năng phục hồi.

Và đó không phải điều có thể
diễn ra ở những thành phố lớn.

85% dân số hiện nay đang sống ở đô thị.

Và có thể kinh tế của chúng ta
kiên cường hơn rất nhiều

hơn những người bạn nông thôn,

môi trường của chúng ta dư thừa
và khả năng thích ứng công nghệ

để thích nghi với sự bùng nổ dân số

tạo ra một rủi ro lớn khác,

một rủi ro mà luôn luôn thay đổi
và khó có thể lường trước được.

Và cái chúng ta học được

là chúng ta sẽ thấy thảm họa quen thuộc
nhưng ở trạng thái khác

và thảm họa xa lạ trong
hình thức không thể tưởng tượng được.

Như trận động đất Tōkai
năm 2011 ở Nhật Bản.

Một trận động đất
gây thiệt hại cơ sở hạ tầng

nhưng đồng thời
tạo ra sóng thần

quét qua bờ biển đông dân cư.

Con đập đáng lẽ bảo vệ chúng ta
khỏi lũ quét

và cung cấp nguồn nước cố điịnh

đã bị hư hại và chôn vùi,

dẫn đến nhiều thiệt hại hơn.

Những lò phản ứng hạt nhân

đáng lẽ phải cung cấp
nguồn năng lượng liên tục

đã tan chảy,

không những cắt đứt nguồn năng lượng

mà còn tạo ra nguy cơ rò rỉ phóng xạ.

15,000 người đã chết trong thảm kịch này.

Và đây là Nhật Bản mà chúng ta nói đến,

một trong những đất nước có
nền công nghệ tiên tiến nhất thế giới

đã trải qua nhiều trận động đất
từ thuở sơ khai.

Và họ vẫn phải gánh chịu
một trong những thảm họa tồi tệ nhất

trong lịch sử hiện đại.

Bây giờ, châu Úc không phải là
một lục địa dễ dộng đất,

và chúng ta rất may mắn

rằng nguy cơ thảm họa ở đây rất thấp

và khả năng quật cường
của chúng ta khá cao.

Nhưng chúng ta vẫn thấy lốc xoáy,
và hạn hán và cháy rừng.

Và đừng quên những cuộc tấn công khủng bố

hay những dịch bệnh không biên giới.

Hãy nhớ đến dịch SARS năm 2003,

virus đường hô hấp
đã từng quét qua Đông Nam Á?

Hay còn Ebola thì sao?

Tổ chức Y Tế Thế Giới

đã từng tuyên bố tình trạng khẩn cấp
quy mô toàn cầu.

Chúng ta đã trải qua mùa cúm
chết người nhất thế kỷ

tại đây, tại Châu Úc.

Vì vậy, ai dám nói điều tồi tệ hơn

không thể diễn ra

và tàn phá một thành phố đông đúc

và áp đảo một hệ thống y tế
đã sẵn quá tải?

Thiên tai thật sự phức tạp;

nguồn tài nguyên thì có hạn.

Chúng tôi không lẽ thể đến và cứu các bạn.

Vì vậy, chúng ta thật sự cần thay đổi
thái độ "ai đó sẽ đến cứu chúng tôi"

thay vào đó, phải chú trọng nhiều hơn
về sự tự lực bản thân.

Chuyện gì xảy ra nếu không có ai đến cứu?

Kế hoạch B của bạn là gì?

Người dân ở New Orleans đã rất khó khăn
sau cơn bão Katrina.

Hiện tại, rất khó cho
hầu hết các bạn hình dung

một sự cố lớn xảy ra ở nơi bạn sống.

Và bạn đúng - nó rất hiếm.

Nhưng hiếm không đồng nghĩa
với việc ít tác động.

Vì vậy hãy để tôi giảm nhẹ nó xuống
để các bạn có thể tưởng tượng được.

Việc mất điện kéo dài thì sao?

Bạn nghĩ bạn có thể sống sót bao lâu?

Tôi có thể chịu được vài ngày,
không vấn đề.

Sau khi điện thoại tôi mất nguồn,

kết nối mạng cũng mất theo,

và tôi thật sự không có cách nào kêu cứu.

Sẽ ra sao nếu trong bóng tối,
bạn trượt chân, ngã và gãy chân?

Bạn sẽ làm gì bây giờ?

Một cuộc khảo sát ở Mỹ cho thấy
54% dân số thành thị

có ít hoặc không hề có
niềm tin vào hàng xóm của họ.

Nhưng khi tai họa ập đến,
hàng xóm là nguồn sống duy nhất của bạn.

Vì vậy hãy hỏi bản thân mình,

Bạn biết rõ hàng xóm của bạn
như thế nào?

Có đủ nhiều để chào nhau mỗi buổi sáng?

Chắc chắn.

Có thể đủ nhiều để
gửi họ chìa khóa dự phòng

trong trường hợp bạn bị nhốt ở ngoài?

Nhưng bạn có biết họ đủ nhiều

để trao mạng sống mình cho họ?

Khi mà đợt nắng nóng ở Chicago năm 1995,

Auburn và Englewood là
hai vùng ngoại ô bị ảnh hưởng

gần như giống hệt nhau về dân số.

Nhưng tỷ lệ tử vong cao hơn gấp mười lần

ở vùng ngoại ô
không có mối liên kết xã hội

như vùng còn lại.

Eric Klinenberg,
một nhà xã hội học người Mỹ,

đã viết về điều này trong sách của ông

và gọi nó là "khám nghiệm xã hội"
trong thiên tai ở Chicago.

Hóa ra, điều kiện hàng xóm
cô lập nhau ở những ngày bình thường

có thể gây chết người ở những ngày tồi tệ.

Và nó ngày càng tồi tệ hơn
từ thập niên 90.

Mặc cho việc kết nối nhiều hơn

và cả việc sống trong
một môi trường dư thừa,

nhưng nghiên cứu gần đây cho thấy
sự cô lập xã hội "dịch bệnh thời đại mới".

Bây giờ, một trong những khó khăn
trong việc chuẩn bị tốt hơn

chính là thuyết phục bạn

dành nhiều thời gian và công sức

trong việc chuẩn bị cho một điều
có thể không hề xảy ra.

Hành vi bình thường của một người
sẽ đặt trọng tâm

vào giai đoạn đối phó và phục hồi

hơn trong giai đoạn tiền thiên tai.

Nhưng những gì bạn biết hôm nay

chúng ta càng bỏ nhiều công sức vào
việc ngăn chặn và chuẩn bị,

giai đoạn hậu thiên tai
sẽ càng ít bị ảnh hưởng.

Ước tính với mỗi đô-la
chúng ta bỏ ra để giảm thiểu rủi ro,

chúng ta sẽ tiết kiệm
được sáu đô-la sau này.

Và nhiều người còn tranh luận rằng

nếu chúng ta càng chuẩn bị nhiều trong
giai đoạn chuẩn bị tiền thiên tai,

những thảm họa nhân tạo, như vụ 11/9,
có thể được ngăn chặn hoàn toàn.

Và điều đó cho chúng ta thấy một điều,

rằng chúng ta thật sự cần chuyển
cuộc hội thoại này,

đưa nó trở lại
cấp cơ sở cộng đồng

và khiến các bạn tham gia vào vấn đề này.

Khởi đầu của việc xây dựng
khả năng phục hồi

bắt đầu với bạn hiểu về
tầm quan trọng của nó.

Sức mạng của cộng đồng đến từ mỗi cá nhân,

và sức mạnh của mỗi cá nhân
chính là cộng đồng.

Trời không hề mưa
khi Noah xây dựng con tàu.

Lịch sử đã đưa đến những bài học,

và chúng ta biết khi nào cơn bão tới.

Nhưng câu hỏi ở đây là,

"Bạn đã sẵn sàng cho nó chưa?"

Cám ơn.

(Vỗ tay)