< Return to Video

ДОХ-ын тухай гайхалтай тоон баримт

  • 0:00 - 0:05
    (Aлга ташилт)
  • 0:06 - 0:11
    ДОХ-ыг анх 1981 онд, вирусыг нь
    1983 онд тус тус нээсэн.
  • 0:11 - 0:13
    Эдгээр Гапмайндер программын бөмбөлгүүд
  • 0:13 - 0:17
    1983 онд энэ өвчиний вирус дэлхийд
    хэрхэн тархсан тухай харуулж байна
  • 0:17 - 0:19
    өөрөөр хэлбэл тархалтыг бид хэрхэн хэмжсэн талаар үзүүлж байна
  • 0:19 - 0:21
    Энд үзүүлж байгаа зүйл бол -
  • 0:21 - 0:28
    энэ тэнхлэг дээр халдвар авсан насанд хүрэгчдийн хувийг харуулсан.
  • 0:28 - 0:33
    харин энэ тэнхлэг дээр хүн тус бүрийн орлогыг доллараар харуулж байна.
  • 0:33 - 0:37
    энд байгаа бөмбөлөгүүдийн хэмжээ нь
  • 0:37 - 0:40
    улс тус бүрийн халдвар авсан хүний тоог харуулж байгаа юм
  • 0:40 - 0:42
    харин тивүүдийг өнгөөр ялгасан байгаа.
  • 0:42 - 0:44
    За одоо та бүхэн 1983 оны АНУ-ыг харж байна:
  • 0:44 - 0:47
    маш бага хувийн халдварын тархалттай,
  • 0:47 - 0:51
    гэхдээ хүн амын тоо өндөр болохоор нилээд том бөмбөлөг байна
  • 0:51 - 0:54
    гэхдээ тооны хувьд АНУ-д нилээд их хүн халдвар авсан байна.
  • 0:54 - 0:56
    За тэр дээр Уганда улс харагдаж байна
  • 0:56 - 0:59
    бараг 5 хувь нь халдвар авсан
  • 0:59 - 1:02
    жижиг орон гэхэд нилээд том бөмбөлөгтэй байна
  • 1:02 - 1:07
    тухайн үед дэлхийн хамгийн их халдварын тархалттай орон байсан байна.
  • 1:07 - 1:09
    За одоо, юу болж вэ?
  • 1:09 - 1:11
    Одоо та бүхэн энэ диаграмыг ерөнхийдөө ойлгосон байх
  • 1:11 - 1:14
    тэгвэл одоо дараагийн нэг минутад
  • 1:14 - 1:17
    тахалт өвчин ДОХ-ын вирус дэлхий дээр хэрхэн тархасныг харуулья
  • 1:17 - 1:20
    Гэхдээ эхлээд би нэгэн шинэ нээлтийг танилцуулья.
  • 1:22 - 1:25
    (инээв)
  • 1:27 - 1:31
    Би лазер заагуурыг жаахан бэхжүүлсэн юм.
  • 1:31 - 1:34
    (инээв)
  • 1:34 - 1:37
    (алга ташилт)
  • 1:40 - 1:44
    За, бэлэн, бат бөх, эхэлцгээе!
  • 1:44 - 1:48
    Эхлээд бид Уганда болон Зимбабве улсад их хурдан өсөлт харж байна
  • 1:48 - 1:50
    За тээр дээшээ ингэж явж байна.
  • 1:50 - 1:54
    Азид хамгийн хүндээр халдварласан анхны орон Тайланд байсан байна
  • 1:54 - 1:56
    Нэг, хоёр хувьд хүрлээ.
  • 1:56 - 1:58
    Тэгсэн Уганда буцаж байна,
  • 1:58 - 2:00
    гэтэл Зимбабве хурдлаад явчихлаа
  • 2:00 - 2:04
    хэдэн жилийн дараа Өмнөд Африкт ДОХ-ын вирусын тархалт их өндөр болсон байна.
  • 2:04 - 2:06
    Хараач, Энэтхэгт их олон хүн халдвар авчээ.
  • 2:06 - 2:08
    гэхдээ бага түвшинд байна.
  • 2:08 - 2:10
    тэгээд бараг адилхан явдал болжээ.
  • 2:10 - 2:13
    Хараач, Уганда бас Зимбабве буурч байна.
  • 2:13 - 2:15
    Орос нэг хувь хүртэл өслөө.
  • 2:15 - 2:18
    Сүүлийн хоёр, гурван жилд
  • 2:18 - 2:22
    дэлхий дахинаа ДОХ-ын вирусын тахалын тархалт тогтворжсон байна.
  • 2:22 - 2:25
    25 жил болжээ.
  • 2:25 - 2:28
    Гэхдээ тархалт тогтворжсон гэдэг нь асуудал сайжирсан гэсэн үг биш юм.
  • 2:28 - 2:31
    зүгээр л байдал улам муудаж дордоогүй гэсэн үг юм.
  • 2:31 - 2:35
    Их бага хэмжээгээр байдал тогтворжсон бөгөөд
  • 2:35 - 2:39
    дэлхийн насанд хүрсэн хүн амын 1 хувь нь ДОХ-ын вирусын халдвар авсан байна.
  • 2:39 - 2:42
    Энэ нь 30-аас 40 сая хүн гэсэн үг
  • 2:42 - 2:44
    харьцуулбал Калифорни мужийн хүн бүр өвчилсөнтэй адил юм.
  • 2:44 - 2:46
    За манай дэлхий өнөөдрийн байдлаар иймэрхүү байна.
  • 2:46 - 2:51
    За одоо Ботсванагийн байдлыг хурдхан нэг дахиад үзээдхэе.
  • 2:51 - 2:55
    Ботсвана бол өмнөд Африкийн дундаас дээш орлоготой орон юм.
  • 2:55 - 2:58
    Ардчилсан засгийн газартай, сайн эдийн засагтай,
  • 2:58 - 3:00
    за энд юу болсон нь харагдаж байна.
  • 3:00 - 3:02
    Тархалт багаас эхэлж их хурдан өсжээ.
  • 3:02 - 3:05
    2003 онд хамгийн өндөр цэгтээ хүрсэн байна.
  • 3:05 - 3:07
    харин одоо тархалт буурсан харагдана.
  • 3:07 - 3:09
    гэхдээ их удаанаар буурч байна.
  • 3:09 - 3:11
    Ботсвана сайн эдийн засаг, засаглалтай болохоороо
  • 3:11 - 3:14
    тэд хүмүүсээ эмчилж чаджээ.
  • 3:14 - 3:17
    Халдвар авсан хүмүүсийг эмчилэх юм бол тэд ДОХ-ын улмаас нас бардаггүй юм.
  • 3:17 - 3:20
    Эдгээр хувиуд буурахгүй байна.
  • 3:20 - 3:22
    учир нь халдвар авсан өвчтөн 10, 20 жил амьд явж чаддаг.
  • 3:22 - 3:25
    Тэхлээр одоо эдгээр хэмжилтэн дээр жаахан асуудал байна.
  • 3:25 - 3:29
    Африкийн ядуу буурай орнууд, бага орлоготой улсууд энэ доор байна
  • 3:29 - 3:35
    халдвар авсан хүмүүсийн хувь хурдтайгаар буурч байна.
  • 3:35 - 3:37
    яагаад гэвэл өвчтэй хүмүүс нас барна.
  • 3:37 - 3:40
    PEPFAR хөтөлбөр, ДОХ-н эсрэг буянтай энэ хөтөлбөр байсан ч гэсэн
  • 3:40 - 3:43
    эмчилгээ бүх хүмүүст хүрч чадахгүй байна.
  • 3:43 - 3:45
    ядуу орнуудад эмчилүүлж чадсан хүмүүсийн
  • 3:45 - 3:48
    зөвхөн 60 хувь нь хоёр дахь жилдээ эмчилгээгээ үргэлжлүүлэн авч чаджээ.
  • 3:48 - 3:52
    Амьдралын турш дахь эмчилгээ гэдэг бол үнэндээ хэцүү
  • 3:52 - 3:54
    ядуу буурай орнуудын хүн бүр ийм эмчилгээ авч чаддаггүй
  • 3:54 - 3:57
    Гэхдээ л ямар нэгэн юм хийнэ гэдэг бол маш сайн хэрэг
  • 3:57 - 4:01
    Гэхдээ хамгийн их анхаарах зүйл бол урьдчилан сэргийлэх
  • 4:01 - 4:04
    Тархалтыг зогсоосноор л
  • 4:04 - 4:07
    дэлхий энэ өвчинтэй тэмцэж чадна.
  • 4:07 - 4:09
    эм дэндүү үнэтэй - бид вакцинтай байсан ч
  • 4:09 - 4:12
    үр нөлөө сайтай вакцин гаргаж авсан ч
  • 4:12 - 4:14
    ядуучуудын хувьд эм их үнэтэй байдаг.
  • 4:14 - 4:16
    эм нь өөрөө үнэтэй биш юмаа гэхэд, эмчилгээ
  • 4:16 - 4:18
    асаргаа гээд л зардал ихтэй шүү дээ.
  • 4:20 - 4:23
    Тэгээд ч, одоогийн энэ төлөвийг харах юм бол
  • 4:23 - 4:25
    нэг зүйл их тодорхой байна:
  • 4:25 - 4:27
    та нар энэ цэнхэр бөмбөлгүүдийг харж байгаа байх
  • 4:27 - 4:29
    Африкт ДОХ-н вирусын тархалт их өндөр байна.
  • 4:29 - 4:32
    миний бодлоор Африкт ДОХ-ын вирус их өөр байна.
  • 4:32 - 4:36
    Дэлхийн хамгийн өндөр тархалтийн хувь
  • 4:36 - 4:38
    Африкийн орнуудад оногдож байна.
  • 4:38 - 4:40
    гэхдээ энэ доор Сенегал гээд л аваад үзэх юм бол
  • 4:40 - 4:42
    АНУ-тай л адилхан түвшинд байна.
  • 4:42 - 4:44
    За тэгвэл Мадагасгарыг аваад үзье,
  • 4:44 - 4:46
    ер нь Африкийн олон орнууд
  • 4:46 - 4:49
    дэлхийн бусад улсуудтай адил түвшинд бага хувьтай ч байна
  • 4:49 - 4:53
    Тэхлээр ганц Африк гэж дүр зургийг хэт хялбаршуулах
  • 4:53 - 4:55
    Африкт бүх юм нэг адил замаар явна гэж үзэх тун аюултай.
  • 4:55 - 4:57
    Бид үүнийгээ болих хэрэгтэй.
  • 4:57 - 5:00
    Энэ бол үл хүндэтгэсэн байхаас гадна ухаалаг бус алхам юм
  • 5:00 - 5:02
    ингэж хэт туйлширах гэдэг
  • 5:02 - 5:06
    (алга ташилт)
  • 5:06 - 5:09
    Надад АНУ-д ажиллаж амьдрах завшаан тохиолдож байсан
  • 5:09 - 5:13
    Миний хувьд Солт Лайк Хот, Сан Франсиско хоёр хоорондоо ялгаатай өөр өөр санагдсан.
  • 5:13 - 5:15
    (инээв)
  • 5:15 - 5:18
    Тэрэн шиг Африкт --байдал хоорондоо их ялгаатай.
  • 5:18 - 5:20
    Тэхлээр, яагаад ийм өндөр байгаа юм бэ? Дайнаас уу?
  • 5:20 - 5:22
    Үгүйээ, тийм биш. Үүнийг хардаа.
  • 5:22 - 5:25
    Дайнд нэрвэгдсэн Конго энэ доор байна -- хоёр, гурав, дөрвөн хувь.
  • 5:25 - 5:29
    гэтэл энд хөрш орон энх тайван Замби улс -- 15 хувь
  • 5:29 - 5:32
    Конгоос дайжин гарсан дүрвэгсэдийн дунд сайн сайн судалгаа хийгдсэн байдаг--
  • 5:32 - 5:34
    тэгэхэд хоёр, гурван хувийн халдвар бүртгэгдсэн
  • 5:34 - 5:36
    гэтэл энх тайван Замби улсад -- ихээхэн өндөр.
  • 5:36 - 5:38
    Эдгээр судалгаанууд тодорхой харагдаж байна:
  • 5:38 - 5:41
    дайн бол аймшигтай, хүчирхийлэл бол аймшигтай
  • 5:41 - 5:44
    гэхдээ Африкт ДОХ-ын тархалтын хувь өндөр байх гол хүчин зүйл энэ болохгүй байна.
  • 5:44 - 5:46
    Тэгвэл, энэ ядуурлаас болоод байна уу?
  • 5:46 - 5:48
    За яахав, макро түвшинд аваад үзье л дээ,
  • 5:48 - 5:50
    мөнгө их байх тусмаа л ДОХ-ын вирус их байх шиг харагдах юм.
  • 5:50 - 5:53
    Үгүй ээ, энэ бол хэт хялбаршуулсан дүгнэлт
  • 5:53 - 5:55
    За тэгвэл, энэ доор Танзанийг хараадхая.
  • 5:55 - 5:59
    Танзанийг би таван түвшиний орлогын бүлгүүдэд хуваасан
  • 5:59 - 6:01
    Хамгийн их орлоготойгоос хамгийн бага орлоготой хүртэл 5 хуваасан
  • 6:01 - 6:03
    за тэгээд харцгаая л даа.
  • 6:03 - 6:06
    Хамгийн их орлоготой нь, баян гэхээ больё арай дээгүүр амжиргаатай нь
  • 6:06 - 6:08
    илүү өндөр ДОХ-ын вирусын халдвартай байна.
  • 6:08 - 6:11
    Энэ ялгаа 11 хувиас 4 хувь хүртэл байна.
  • 6:11 - 6:13
    Ялангуяа эмэгтэйчүүдийн дунд ялгаа илүү их байна.
  • 6:13 - 6:17
    Бидний бодсон их зүйл бий. Сайн сайн судалгаануудаас харахад
  • 6:17 - 6:20
    Африкийн судлаачид, байгууллагуудын
  • 6:20 - 6:23
    олон улсын судлаачидтай хамтран хийсэн судалгаа асуудлыг өөрөөр харуулж байна.
  • 6:23 - 6:25
    За энэ бол Танзани дахь ялгаатай байдал
  • 6:25 - 6:27
    Кени улсыг харуулахгүй өнгөрөөж чадахгүй нь
  • 6:27 - 6:29
    Кени улсыг хараадхая.
  • 6:29 - 6:31
    Би Кенийг бүс нутгуудаар нь хуваасан байгаа.
  • 6:31 - 6:33
    За энэ байна.
  • 6:33 - 6:36
    За тээр Африкийн нэг л ороны дотоод дахь ялгааг хараач.
  • 6:36 - 6:39
    хамгийн бага түвшинээс хамгийн өндөр түвшин хүртэл байна
  • 6:39 - 6:42
    Кенийн ихэнх бүс нутгууд дундаж байна
  • 6:42 - 6:44
    Тэгвэл энэ юу вэ?
  • 6:44 - 6:48
    Яагаад зарим улсууд ийм их өндөр түвшинд байна вэ?
  • 6:48 - 6:51
    Яахав, олон хавьтагчтай байх тусмаа
  • 6:51 - 6:54
    бэлгэвчийн хэрэглээ илүү бага байх тохиолдол бий
  • 6:54 - 6:57
    мөн насны зөрүүтэй бэлгийн хавьтал
  • 6:57 - 7:00
    нас өндөр эрэгтэй хүмүүс залуу эмэгтэйчүүдтэй хавьталд илүү ордог
  • 7:00 - 7:03
    За энд залуу эрэгтэйчүүдээс залуу эмэгтэйчүүдийн дундах хувь илүү өндөр байна
  • 7:03 - 7:05
    халдварын түвшин өндөр олон улсуудад ийм байдал харагддаг
  • 7:05 - 7:07
    Гэхдээ яг хаана хаана байна вэ?
  • 7:07 - 7:09
    За би бөмбөлөгүүдийг газрын зураг болгоодхоё.
  • 7:09 - 7:13
    Хараач, бүх хүн амын 4 хувьд халдварын түвшин өндөр байна.
  • 7:13 - 7:16
    ДОХ-ын вирусын халдвартай 50 хувь
  • 7:16 - 7:19
    ДОХ-ын вирус дэлхий даяар тархсан байгаа биз.
  • 7:19 - 7:21
    Хараач, дэлхий даяар бөмбөлгүүд байна гээч.
  • 7:21 - 7:24
    Бразилд ДОХ-ын вирусын халдвартай олон хүн байна.
  • 7:24 - 7:27
    Арабын орнуудад тийм ч их биш, гэхдээ Иранд нилээд өндөр харагдана.
  • 7:27 - 7:31
    Иранд хар тамхины хэрэглээ, биеэ үнэлэх явдал түгээмэл.
  • 7:31 - 7:33
    Энэтхэгт бас их байгаа харагдана
  • 7:33 - 7:35
    Зүүн өмнөд Ази гэх мэтчилэн
  • 7:35 - 7:37
    Гэхдээ Африкийн энэ нэг хэсэгт
  • 7:37 - 7:39
    үнэндээ хэцүү юм юу вэ гэвэл
  • 7:39 - 7:43
    нэг талаас Африкийн талаар нэг дүгнэлт хийхгүй гэхэд хэцүү
  • 7:43 - 7:47
    Яагаад байдал ийм байна гээд амархан хэлчих хэцүү
  • 7:47 - 7:50
    Нөгөө талаас Африкт асуудал хүнд байна гээд хэлчихэж болох юм.
  • 7:50 - 7:54
    энэ дүр зургийг шинжлэх ухааны хувьд хүлээн зөвшөөрсөн
  • 7:54 - 7:57
    НҮБ-ын ДОХ-ын эсрэг Сангаас сайн мэдээлэл гаргасан байгаа.
  • 7:57 - 8:00
    ДОХ-ын вирусын тархалтаар сайн судалгаа хийгдсэн.
  • 8:00 - 8:03
    Энэ магадгүй давхацсан тоо байж болох юм.
  • 8:03 - 8:06
    магадгүй вирусын зарим өөр төрөл байж болох юм.
  • 8:06 - 8:10
    Эсвэл бүр өөр зүйлтэй ч холбоотой байж болох юм.
  • 8:10 - 8:13
    Ийм өндөр давтамжийн учир шалтгааныг янз янзаар тайлбарлаж болох юм.
  • 8:13 - 8:16
    Гэхдээ эцсийн эцэст, хэрвээ та эрүүл бөгөөд эсрэг хүйсний бэлгийн харьцаатай бол
  • 8:16 - 8:21
    нэг хавьталаар халдвар авах эрсдэл 1000-д нэг байна
  • 8:21 - 8:23
    Дүгнэлт хийх гэж битгий яараарай.
  • 8:23 - 8:25
    томоотой байна шүү өнөө орой!
  • 8:25 - 8:27
    (инээв)
  • 8:27 - 8:30
    Гэхдээ - таагүй нөхцөлд байлаа гэхэд
  • 8:30 - 8:33
    бэлгийн замаар халддаг өвчин, 100-д нэг байна
  • 8:33 - 8:36
    Гэхдээ энэ тоо давхцсан тоо байж болох юм гэж бид бодож байна
  • 8:36 - 8:38
    тэгвэл давхацсан гэж юу гэсэн үг вэ?
  • 8:38 - 8:40
    Шведэд давхацана гэж байдаггүй.
  • 8:40 - 8:42
    Зөвхөн цуврал ганц хавьтагчтай гэж бий.
  • 8:42 - 8:44
    Архи, Шинэ Жилийн баяр - хаврын шинэ амраг
  • 8:44 - 8:46
    Архи, Зуны дунд сарын орой - намрын шинэ амраг
  • 8:46 - 8:48
    Архи - ингээд л цааш үргэлжлээд байна даа
  • 8:48 - 8:51
    Тэгээд л нэг мэдэхэд олон олон хуучин амрагуудтай болсон байна.
  • 8:51 - 8:53
    Бидний дунд хламидын халдвар аюултай их өндөр байдаг
  • 8:53 - 8:57
    аюултай хламидын тахал олон жилийн туршид байсаар байна
  • 8:57 - 9:00
    ДОХ-ын вирус халдвар авсанаас 3-6 долоо хоног дараа оргилдоо хүрдэг
  • 9:00 - 9:03
    тийм болохоор нэг сарын дотор нэгээс илүү амрагтай байна гэдэг бол
  • 9:03 - 9:06
    бусад халдварт өвчнүүдээс ДОХ-ын вирусын халдвар маш илүү аюултай гэсэн үг
  • 9:06 - 9:08
    Магадгүй, хамгийн аюултай нь хавсарсан өвчний халдвар.
  • 9:08 - 9:11
    Гэхдээ сэтгэлийг маань тайтгаруулж байгаа юм юу вэ гэвэл
  • 9:11 - 9:13
    энэ асуудлыг ярихдаа бид баримт мэдээлэл дээр илүү тулгуурлан ярьдаг болж байна.
  • 9:13 - 9:15
    Энэ хүснэгт, диаграмыг та бүхэн үнэгүй авч болно.
  • 9:15 - 9:18
    Gapminder.org сайт дээрээс НҮБ-ын ДОХ-ын эсрэг Сангийн мэдээллийг татаж авч болно.
  • 9:18 - 9:22
    Ирээдүйд дэлхийн хэмжээний асуудал дээр ажиллахдаа бид
  • 9:22 - 9:25
    зөвхөн зүрх сэтгэлтэй байхаас гадна
  • 9:25 - 9:27
    зөвхөн мөнгө санхүүтай байхаас гадна
  • 9:27 - 9:30
    тархиа бас ажиллуулна гэдэгт бид итгэж байна.
  • 9:30 - 9:32
    Та бүхэнд баярлалаа.
  • 9:32 - 9:38
    (алга ташилт)
Title:
ДОХ-ын тухай гайхалтай тоон баримт
Speaker:
Ханс Рослинг
Description:

Ханс Рослинг дэлхий дахинаа хамгийн их үхэлд хүргэгч ( мөн хамгийн их өрөөсгөл ойлголттой) өвчиний нэг болох ДОХ, түүний эрсдэлд хүргэгч цогц хүчин зүйлсийн талаарх мэдээллийг та бүхэнд үзүүлэнгийн шинэ хэлбэрээр хүргэж байна. Энэхүү тахалт өвчинийг зогсоох ганц арга бол эмийн эмчилгээ бус харин өвчиний тархалаас урьдчилан сэргийлэх явдал юм хэмээн тэрээр үздэг.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
09:41
Indra Ganzorig edited Mongolian subtitles for Insights on HIV, in stunning data visuals
Buyandelger Ulziikhuu added a translation

Mongolian subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.