< Return to Video

Co było przyczyną Wielkiej Rewolucji Francuskiej? - Tom Mullaney

  • 0:07 - 0:11
    Jakie prawa mają ludzie
    i skąd one pochodzą?
  • 0:11 - 0:14
    Kto może decydować za innych
    i na jakiej podstawie?
  • 0:14 - 0:19
    Jak zorganizować społeczeństwo,
    żeby spełniało oczekiwania ludzi?
  • 0:19 - 0:22
    Te pytania były wyzwaniem
    dla całego narodu
  • 0:22 - 0:25
    w czasie wstrząsów rewolucji francuskiej.
  • 0:25 - 0:27
    Pod koniec XVIII wieku
  • 0:27 - 0:31
    Europa przeszła poważne
    zmiany intelektualne i kulturowe,
  • 0:31 - 0:34
    znane jako Oświecenie.
  • 0:34 - 0:37
    Filozofowie i artyści propagowali
    ideę rozumu i wolności
  • 0:37 - 0:40
    ponad tradycją i religią.
  • 0:40 - 0:43
    Pojawienie się klasy średniej
    i materiałów drukowanych
  • 0:43 - 0:45
    zachęcało do większej
    świadomości politycznej,
  • 0:45 - 0:49
    a rewolucja amerykańska
    zmieniła dawną kolonię brytyjską
  • 0:49 - 0:51
    w niezależną republikę.
  • 0:51 - 0:55
    Jednak we Francji, jednym z największych
    i najbogatszych krajów Europy,
  • 0:55 - 1:00
    wciąż panował stary ustrój,
    składający się z trzech klas społecznych
  • 1:00 - 1:02
    zwanych stanami.
  • 1:02 - 1:07
    Król Ludwik XVI opierał swoje rządy
    na prawie boskim
  • 1:07 - 1:11
    i nadawał specjalne przywileje
    pierwszemu i drugiemu stanowi:
  • 1:11 - 1:14
    duchowieństwu i arystokracji.
  • 1:14 - 1:17
    Trzeci stan, składający się z kupców
    i rzemieślników z klasy średniej,
  • 1:17 - 1:21
    a także ponad 20 milionów chłopów,
    miał o wiele mniejszą władzę.
  • 1:21 - 1:24
    Był to też jedyny stan,
    który płacił podatki
  • 1:24 - 1:29
    nie tylko królowi, ale także innym stanom.
  • 1:29 - 1:30
    W czasie nieurodzaju
  • 1:30 - 1:33
    podatki mogły pozbawić
    chłopów praktycznie wszystkiego,
  • 1:33 - 1:39
    podczas gdy król i szlachta
    żyli w przepychu dzięki wyzyskowi.
  • 1:39 - 1:43
    Jednak gdy Francja tonęła w długach
    przez wsparcie dla rewolucji amerykańskiej
  • 1:43 - 1:46
    oraz długotrwałą wojnę z Anglią,
  • 1:46 - 1:48
    potrzebna była zmiana.
  • 1:48 - 1:51
    Król Ludwik mianował
    ministrem finansów Jacques'a Neckera,
  • 1:51 - 1:52
    który żądał reform podatkowych
  • 1:52 - 1:57
    i zdobył poparcie ludności dzięki
    publikacji finansów rządowych.
  • 1:57 - 2:01
    Jednak doradcy króla
    ostro sprzeciwiali się tym inicjatywom.
  • 2:01 - 2:05
    W desperackim poszukiwaniu rozwiązania,
    król zwołał zgromadzenie narodowe,
  • 2:05 - 2:08
    posiedzenie przedstawicieli trzech stanów,
  • 2:08 - 2:12
    po raz pierwszy od 175 lat.
  • 2:12 - 2:17
    Chociaż trzeci stan stanowił
    98% społeczeństwa Francji,
  • 2:17 - 2:20
    jego głos ważył tylko tyle,
    co głosy pozostałych stanów.
  • 2:20 - 2:25
    Obydwa wyższe stany chciały zachować
    swoje przywileje, co nikogo nie zdziwi.
  • 2:25 - 2:28
    Nie widząc szans
    na sprawiedliwą reprezentację,
  • 2:28 - 2:30
    trzeci stan oddzielił się od reszty,
  • 2:30 - 2:32
    ogłosił się Zgromadzeniem Narodowym
  • 2:32 - 2:38
    i obiecał, że stworzy nową konstytucję,
    z pomocą pozostałych stanów lub bez.
  • 2:38 - 2:40
    Król Ludwik rozkazał
    pierwszemu i drugiemu stanowi
  • 2:40 - 2:42
    spotkać się ze Zgromadzeniem Narodowym
  • 2:42 - 2:46
    ale jednocześnie zwolnił Neckera,
    popularnego ministra finansów.
  • 2:46 - 2:49
    W odpowiedzi tysiące oburzonych paryżan
  • 2:49 - 2:53
    wraz z przychylnymi im żołnierzami
    zaatakowało więzienie - Bastylię,
  • 2:53 - 2:57
    symbol królewskiej władzy
    i wielki arsenał.
  • 2:57 - 3:00
    Rozpoczęła się Rewolucja.
  • 3:00 - 3:02
    Gdy powstanie objęło cały kraj,
  • 3:02 - 3:05
    system feudalny został zniesiony.
  • 3:05 - 3:08
    Wysunięta przez Zgromadzenie
    Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
  • 3:08 - 3:11
    ogłosiła ideę radykalną
    jak na tamte czasy,
  • 3:11 - 3:16
    że prawa i wolności osobiste
    są podstawą ludzkiej natury,
  • 3:16 - 3:19
    a rząd istnieje tylko po to,
    żeby je chronić.
  • 3:19 - 3:23
    Po utracie przywilejów
    wielu arystokratów uciekło za granicę,
  • 3:23 - 3:27
    błagając zagranicznych władców,
    żeby najechali Francję i przywrócili ład.
  • 3:27 - 3:31
    Ludwik pozostał symbolicznym
    przywódcą monarchii konstytucyjnej,
  • 3:31 - 3:33
    ale bał się o swoją przyszłość.
  • 3:33 - 3:37
    W 1791 roku próbował
    uciec kraju, ale został złapany.
  • 3:37 - 3:41
    Próba ucieczki zniszczyła
    wiarę ludzi w króla.
  • 3:41 - 3:45
    Rodzina królewska została aresztowana,
    a król oskarżony o zdradę.
  • 3:45 - 3:47
    Po procesie
  • 3:47 - 3:50
    niegdyś otaczany czcią król
    został publicznie ścięty,
  • 3:50 - 3:53
    co było końcem tysiącletniej monarchii
  • 3:53 - 3:59
    i zwieńczeniem deklaracji z 21 września
    tworzącej pierwszą Republikę Francuską,
  • 3:59 - 4:03
    rządzoną przez motto
    "Wolność, równość, braterstwo".
  • 4:03 - 4:05
    Dziewięć miesięcy później
  • 4:05 - 4:07
    królowa Maria Antonina, cudzoziemka,
  • 4:07 - 4:09
    od dawna przezywana "Madame Déficit"
  • 4:09 - 4:11
    przez swoją rozrzutność,
  • 4:11 - 4:13
    również została stracona.
  • 4:13 - 4:16
    Ale to nie był koniec Rewolucji.
  • 4:16 - 4:19
    Kilku liderów, niezadowolonych z tego,
    że zmieniono jedynie rząd,
  • 4:19 - 4:23
    chciało całkowicie zmienić
    społeczeństwo Francji,
  • 4:23 - 4:25
    jego religię, nazwy ulic,
  • 4:25 - 4:26
    nawet kalendarz.
  • 4:26 - 4:28
    Gdy powstawały nowe frakcje,
  • 4:28 - 4:33
    radykalni jakobini, pod dowództwem
    Maximiliena Robespierre'a,
  • 4:33 - 4:35
    wprowadzili Rządy Terroru,
  • 4:35 - 4:37
    by stłumić każdy przejaw buntu.
  • 4:37 - 4:39
    Stracono ponad 20 000 ludzi
  • 4:39 - 4:42
    zanim nastąpił upadek jakobinów.
  • 4:42 - 4:46
    Jednocześnie Francja walczyła
    z ościennymi monarchiami,
  • 4:46 - 4:49
    próbującymi stłumić rewolucję,
    zanim się rozprzestrzeni.
  • 4:50 - 4:54
    W tym chaosie przejął kontrolę
    generał Napoleon Bonaparte.
  • 4:54 - 4:59
    Jako cesarz obiecał bronić
    wartości demokratycznych Rewolucji.
  • 4:59 - 5:03
    Ostatecznie Rewolucja
    zobaczyła trzy konstytucje
  • 5:03 - 5:06
    oraz pięć rządów w ciągu dziesięciu lat.
  • 5:06 - 5:10
    W kolejnych dekadach na zmianę
    pojawiały się monarchie i rewolucje,
  • 5:10 - 5:12
    aż w 1871 roku powstała nowa Republika.
  • 5:13 - 5:16
    Obecnie, wysławiając ideały
    Rewolucji Francuskiej,
  • 5:16 - 5:19
    wciąż zmagamy się z wieloma
    podobnymi, podstawowymi pytaniami,
  • 5:19 - 5:21
    zadanymi dwa wieki temu.
Title:
Co było przyczyną Wielkiej Rewolucji Francuskiej? - Tom Mullaney
Description:

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/what-caused-the-french-revolution-tom-mullaney

Jakie prawa posiadają ludzie i skąd one pochodzą? Kto może podejmować decyzję za innych i na jakiej podstawie? Jak zorganizować społeczeństwo tak, aby spełniało potrzeby ludzi? Tom Mullaney pokazuje, jak te pytania zmobilizowały cały naród w czasie rewolucji francuskiej.

Lekcja: Tom Mullaney, animacja: Sashko Danylenko.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:33

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.