Orman ağlarının güzelliği - Suzanne Simard

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-networked-beauty-of-forests-suzanne-simard

Ormanları tahrip etme, bütün trenlerin, uçakların ve otomobillerin toplamından daha fazla gaz salınımına neden olur. Bu faktörün küresel ısınmaya katkısını değiştirmek için ne yapabiliriz? Suzanne Simard, ormanlarımızın karmaşık, simbiyotik ağlarının bizim nöral ve sosyal ağlarımıza ne şekilde benzediğini ve bu bağlantıların nasıl bir fark yaratabileceğini inceliyor.

Sunum: Suzanne Simard.

Geçen gün dağda yürüyordum

ve kendimi gerçekten rahat hissediyordum.

Ormanların ağları meydana getiren

ilişkilerden oluştuğunu
bana gösterdiği için

ona minnettardım,

bu güzel nehir ağları gibi.

Şöyle düşündüm,

"Harika, ormanlar da aynı
insan aileleri gibi!"

Bu fikrin güzelliğiyle öylesine

kendimden geçmiştim ki,
düşüp yere kapaklandım

ve o yeni kütüğe kafamı çarptım.

Öylesine kızmıştım ki!

Sonra kalbim çok kırıldı,

çünkü bütün bir ağaç kümesi kesilmişti.

Olan şu ki, memleketim
olan Batı Kanada'da

her yerde bunun gibi gizli açılmalar var

ve Google Earth bunun gibi
görüntüler yollamaya

başlamadan önce,

tüm dünyanın bizim eskiden kalma

ağaçlarımıza burunlarını
sildiklerini fark etmedik.

Dünyanın dört bir tarafındaki

ormanların bunun gibi yok olmasının

bütün tren, uçak ve
otomobillerin toplamından

daha fazla sera gazı salınımına sebep
olduğunu biliyor muydunuz?

Evet, bu konuda çok mutsuzum,

ama aynı zamanda umutluyum.

Çünkü araştırmamda orman ağlarının

aynı bizim nöral ağlarımız ve

sosyal ağlarımız gibi organize

olduğunu keşfettim.

İnanıyorum ki, eğer bunları bir bütün
olarak entegre etmeyi öğrenebilirsek,

bu tehlikeli küresel ısınmanın
gidişatını değiştirebiliriz,

çünkü iyileşmek için
yaratıldığımıza inanıyorum.

İşte bunun bilimi:

Bu ağların en eskisi

yeraltındaki mantarsı ağ veya mantar ağı.

Bir milyar yıl önce,

organizmaların okyanustan karaya göç
etmesini sağlamak için evrim geçirdi.

Sonunda, bitkilerle bu ortak yaşamda

bir araya geldiler.

Bu olay da bitkilerin fotosentez
yapmasına olanak verdi,

en büyük sera gazımız olan karbondioksiti

atmosferden alıp, nefes almamızı

sağlayan oksijeni vererek

ve sonunda da aslında insanların
evrim geçirmesini sağladı.

Biz bu ortak yaşama mycorrhiza
(kökmantar) adını veriyoruz,

myco mantar, rrhiza kök demektir.

Mantar ve kök bir araya gelirler

ve ortak faydaları için
alışveriş yaparlar.

Dünyanın her tarafındaki bütün ormanlarda
bulunan tüm ağaçların

hayatta kalmaları bu kökmantara bağlıdır.

Onlarsız yaşayamazlar.

Olay şu şekilde olur,

bir tohum orman tabanına düşer,

filizlenir,

toprağın içine kök gönderir

ve mantarlara köklerine
doğru büyümeleri için

kimyasal sinyaller göndermeye başlar.

Mantar da kendi sinyalleriyle

cevap verir

ve köke şöyle der,

"Bana doğru büyümen, dallanman
ve yumuşaman lazım."

Bu iletişim sayesinde,

bu büyülü ortak yaşama doğru
birlikte gelişirler.

Bu ortak yaşam şöyle işler,

bitki fotosentezle zor şartlarda
elde ettiği karbonu

mantara verir,

çünkü mantar fotosentez yapamaz.

Mantar da topraktan bitki
köklerinin üretemediği

besinleri ve suyu alıp

bitkiye verir.

Böylece her ikisi de, bu
işbirliğinden fayda sağlar.

Mantar toprak içinde büyürken,

bitkiyle bitkiyi ve ağaçla ağacı

birbirine bağlamaya başlar,

ta ki bütün orman birbirine
bağlanıncaya kadar.

Tek bir ağacın aslında

gözünüzle görebildiğiniz
en uzak yere kadar

yüzlerce ağaçla bağlandığını
biliyor muydunuz?

Ormanda yürürken

gördükleriniz, ağaçlar, kökler,
mantarlar buz dağının

sadece görünen kısmıdır.

Tek bir adımın altında,

birbiri ardına kümelenmiş, maddeleri
oraya buraya taşıyan 300 mil

uzunluğunda mantar hücresi bulunmaktadır.

Eğer yerin içine bakabilseydiniz,

arabaların her yöne gittği

olağanüstü bir otoyol gibi görünürdü.

Evet, bütün ağlar düğüm
ve bağlardan oluşur.

Ormanlarda, bu düğümler ağaçlardır

ve bağlar da mantarlardır.

Bir nevi Facebook ağınız gibidir,

yani düğümler arkadaşlarınız

ve bağlar da arkadaşlıklarınızdır.

Biliyoruz ki, bu düğümlerin veya

arkadaşların bazıları

diğerlerin daha meşguldür,

her zaman grup mesajları
yollayan bir arkadaş gibi.

İşte ormanlar da aynıdır

ve ormanlardaki o düğümler de.

Onlara merkez adını veririz.

Onlar kökleri her yana yayılan

ormandaki büyük ağaçlardır.

Aynı zamanda öğrendik ki,

sistemler bu merkezler, bu büyük ve yaşlı

ağaçlar etrafında kuruluyor.

Yani ormanlarda yenilenme burada oluyor.

Facebook ağınızda belki partilerin

düzenlenme şekli böyle, yani hep

grup mesajları atan bu merkez
etrafında gerçekleşiyor.

Ormanda bu merkezlere ana ağaçlar diyoruz;

bunlar ormandaki büyük ve yaşlı ağaçlar.

Karbonu yapraklarında üretip

kocaman gövdelerinden aşağı

çevrelerindeki ağa,

bağlı diğer bütün ağaçlara

ve fidelere, genç olanlara gönderirler,

bu karbonu her yere göndermeye başlarlar.

Bu fideler, mesela kuraklık veya karanlık

sebebiyle daha çok zorlandıklarında

ana ağaç onlara daha fazla
karbon gönderir.

Bir nevi ailenizdeki gibi,

yani eğer biraz zordaysanız,

anne ve babanız harekete geçip size
daha çok yardım eder, değil mi?

İşte bu olay ağaçlarda da böyledir.

Henüz keşfettiğimiz bir diğer şey de,

ana ağaçların kendi çocuklarına,
kendi evlatlarına

tercihen daha fazla sinyal gönderdiği.

Böylece onların daha fazla
iyileşmelerine yardım eder,

onlar da daha çok hayatta kalırlar

ve sonra genlerini gelecek
kuşaklara aktarabilirler.

İşte doğal seleksiyon bu şekilde işler.

Ormanların organize olma şekli

onları hem dayanıklı, hem de hassas yapar.

Dayanıklıdırlar, çünkü pek çok ana ağaç

ve onları birbirine bağlayan
birçok mantar türü vardır.

Bu ağı koparmak gerçekten çok zordur.

Bir hayli zor.

Ama biz insanlar bunun

nasıl yapılacağını tabii ki bulduk.

Yaptığımız şey ana ağaçları çıkarmak.

Belki bir tanesini çıkarmak fazla
fark yaratmayacak,

ancak daha fazla çıkardıkça,

daha da fazla açtıkça,

bu durum sistemin çöküşü
ve bitişine sebep olabilir,

tıpkı domino taşları gibi.

Eşik noktasını geçebilir,

daha fazla ormanın ölümüne
ve küresel ısınmaya

sebep olabiliriz ve bunu yapıyoruz.

Yani yaptığımız şeyler,

yaptığımız seçimler

bizi küresel sağlığa veya küresel
hastalığa doğru götürebilir.

Seçeneklerimiz var.

Sizi yaymaya değer olduğunu düşündüğüm

dört fikirle başbaşa bırakıyorum.

Birincisi:

Ormanı sevmek için,

gidip içinde zaman harcamalısınız.

Ormana gidin, onunla bağlantı kurun.

O zaman onu korumak için
gerekli savaşı verirsiniz.

İkincisi:

Nasıl işlediklerini öğrenin.

Düzenli ormanlarda bu ağların her şeyi

nasıl birleştirdiğini öğrenin.

Bunun için de oraya

giderek, risk alıp hata yapmalısınız.

Üçüncüsü:

Ormanları koruyun.

Bunu yapmanıza ihtiyaçları var,

çünkü kendileri yapamaz.

Bir noktaya çakılmışlardır.

İnsanlardan kaçamazlar

ve küresel ısınmadan kaçamazlar.

Size ihtiyaçları var.

Son olarak

ve en önemlisi,

harika mesajlar yaratmak
için kendi akıllı, zeki,

nöral ve sosyal ağınızı kullanın

ve ormanların korunmaya
değer olduğunu yayın,

çünkü siz korunmaya değersiniz.

İnanıyorum ki, hep beraber,

hepimiz iyileşmek için yaratılmışız.