Hukukun gücünü insanlara nasıl veririz

Adaletin tekerleri yeterince hızlı dönmediğinde veya hiç dönmediğinde ne yapabilirsiniz? Vivek Maru insan ve hukuk arasındaki ilişkiyi değiştirmeye, hukuku soyut bir kavram ya da tehdit unsurundan herkesin anlayabildiği, kullanabildiği ve şekillendirebildiği bir şeye dönüştürmeye çalışıyor. Maru sadece avukatlara güvenmek yerine, kendi halklarına hizmet eden ve insanların çözüm bulmasına yardımcı olmak için hukuku basit terimlere bölen toplum yasal danışmanlarından veya alaylı avukatlardan oluşan küresel bir ağ başlattı. Hukuku kullanmaya yönelik bu yenilikçi yaklaşımın, sosyal olarak dışlanmış insanların haklarını talep etmelerine nasıl yardımcı olduğuyla ilgili daha fazla bilgi edinin. "Yasal hakkın biraz da olsa güçlendirilmesinin çok faydası görülebilir." diyor Maru.

Size birinden bahsetmek istiyorum.

Ona Ravi Nanda diyeceğim.

Güvenliğini sağlamak için
ismini değiştiriyorum.

Ravi, benim ailemin de geldiği
Hindistan'ın

batı sahilinde bulunan Gucerat’daki

çoban topluluklarından birinden.

10 yaşındayken, çok uluslu bir şirketin,

yaşadığı yerde bir üretim tesisi

kurmasından dolayı tüm halkı
taşınmak zorunda kaldı.

20 sene sonra aynı şirket
şimdiki yaşadığı yerden

100 metre uzakta
bir çimento fabrikası kurdu.

Hindistan’da kağıt üzerinde
esaslı çevre yönetmelikleri var

fakat bu şirket birçoğunu ihlal etti.

Bu fabrikan gelen toz Ravi’nin bıyığını

ve giydiği her şeyi kaplıyor.

Evinde iki gün geçirdim
ve bir hafta boyunca öksürdüm.

Ravi'ye göre insan ya da hayvan
köyünde yetişen herhangi bir şeyi

yediğinde ya da sudan içtiğinde

hastalanıyor.

Çocukların, sığır ve mandalarla
kirlenmemiş otlak arazisi bulmak için

uzun mesafeler yürüdüğünü söylüyor.

Ravi'ye göre bu çocukların
çoğu okulu bıraktı,

kendisinin üç çocuğu dahil.

Ravi yıllardır şirkete çağrıda bulunuyor.

”Ailemin cesedimi yakabileceği
kadar çok mektup yazdım.

Hiç odun almaları gerekmez.” diyor.

(Gülüşmeler)

Şirketin bu mektupların
her birini göz ardı ettiğini söyledi.

Böylece 2013’te,

Ravi Nanda elinde kalan son çare
olduğunu düşündüğü protestoyu

kullanmaya karar verdi.

Kendisini ateşe verme niyetiyle
elindeki bir kova benzinle

fabrika kapılarına yürüdü.

Ravi bu çaresizliğinde yalnız değil.

Birleşmiş Milletler, dünya çapında

dört milyar insanın adalete temel erişimi
olmaksızın yaşadığını tahmin ediyor.

Bu insanlar güvenliklerine, geçim
kaynaklarına, saygınlıklarına yapılan

büyük tehditlerle
karşı karşıya kalıyorlar.

Kitaplarda neredeyse her zaman
bu insanları koruyacak yasalar bulunur,

ancak çoğu genelde bu yasaları
hiç duymamıştır ve bu yasaları

uygulaması gereken sistemler
ya yozlaşmış ya bozulmuştur

ya da her ikisi de.

Küresel adaletsizlik salgınıyla yaşıyoruz

ama görmezden gelmeyi tercih ediyoruz.

Şu anda Sierre Leone’de,

Kamboçya’da, Etiyopya’da
çiftçiler parmak izlerini

50 yıllık kira sözleşmelerine

basmaları için kandırılıyorlar,

bildikleri ne kadar arazi varsa
çok cüzi miktarlar karşılığında,

sözleşme şartları dahi açıklanmadan
devrediyorlar.

Hükümetler bu konuda
bir sıkıntı görmüyor.

Şu anda Birleşik Devletler’de,

Hindistan’da, Slovenya’da

Ravi gibi insanlar çocuklarını,

havalarını ve sularını zehirleyen

fabrika ya da madenlerin
gölgesinde yetiştiriyorlar.

Bu insanları koruyacak
çevre kanunları mevcut

ancak bunları uygulamak şöyle dursun,

birçok insan bu kanunları hiç bilmiyor.

Dünya bunda bir sorun olmadığına
karar vermiş görünüyor.

Bunu değiştirmek için ne gerekiyor?

Hukukun adalet ile ilgili hayallerimizi

bizi bir arada tutan ayaktaki kurumlara

dönüştürdüğü bir dil olması gerekiyor.

Hukuk, en güçlünün yönettiği

bir toplum ile güçlü ya da zayıf,

onura itibar gösterilen
toplum arasındaki

fark olması gerekiyor.

Bu yüzden 20 yıl önce büyükanneme

hukuk fakültesine
gitmek istediğimi söyledim.

Büyükannem duraksamadan,
aksamadan dedi ki,

“Avukat yalancıdır.”

(Gülüşmeler)

Oldukça heves kırıcıydı.

(Gülüşmeler)

Ama büyükannem bir bakıma haklı.

Hukuk ve avukatlar ile ilgili
bir şeyler ters gitti.

her şeyden önce,
Biz avukatlar genellikle pahalıyız,

insanların karşılaştığı sorunların
çoğu için elverişsiz

resmi mahkeme kanallarına
odaklanma eğilimindeyiz.

Daha kötüsü, mesleğimiz hukuku
bir karmaşa örtüsüyle kapladı.

Hukuk, bir polis memurundaki
koruyucu kask gibidir.

Göz korkutucu ve delinmez

ve altında bir insan olduğunu
söylemek çok zor.

Adaleti herkes için
bir hakikat haline getireceksek,

hukuku soyut bir kavram
veya bir tehditten

herkesin kullanıp şekillendirebileceği
bir şeye dönüştürmeliyiz.

Avukatlar bu mücadelede
çok önemli şüphesiz,

ancak bunu tek başına
avukatlara bırakamayız

Sağlık hizmetlerinde örneğin,

hastalara hizmet konusunda sadece
doktorlara bel bağlamayız.

Hemşire, ebe
ve toplum sağlığı çalışanlarımız var.

Aynısı adalet için de geçerli olmalı.

Topluluk hukukçuları,

bazen onlara
toplum yasal danışmanları

ya da alaylı avukatlar diyoruz,

bir köprü olabilirler.

Bu yasal danışmanlar hizmet ettikleri
topluluklardan geliyorlar.

Hukuku gizeminden arındırarak açıklar,

basit terimler haline getirirler
ve sonrasında

insanların bir çözüm arayışına
yardımcı olurlar.

Yalnızca mahkemelere odaklanmazlar.

Her yerle ilgilenirler:

bakanlık departmanları, yerel yönetim,
bir soruşturmacı ofisi…

Avukatlar müvekkillerine bazen der ki:

”Bunu senin için halledeceğim.
Seni anlıyorum.”

Yasal danışmanların ise
farklı bir mesajı vardır.

“Bunu senin için çözeceğim,” değil,

“Bunu birlikte çözeceğiz ve bu süreçte

ikimiz de gelişme kaydedeceğiz.”

Toplum yasal danışmanları
benim hukukla olan ilişkimi kurtardı.

Hukuk fakültesinde yaklaşık bir yıl sonra
bırakmak üzereydim.

Belki de büyük annemi dinlemeliydim
diye düşünüyordum.

2003 yılında Sierre Leone’deki
yasal danışmanlarla

çalışmaya başladığımda

hukukla ilgili tekrar
umutlu hissetmeye başladım

ve o zamandan beri takıntılıyım.

Ravi’ye döneyim.

2013’te elinde bir kova benzinle

o fabrikanın kapılarına ulaştı

ancak sonunu getiremeden tutuklandı.

Hapiste uzun süre kalmadı

ancak tamamen yenildiğini hissetmişti.

Ardından 2 yıl sonra, biriyle tanıştı.

Ona da Kush diyeceğim.

Kush, Gucerat sahilinde
çevresel adalet için

çalışan yasal danışman
ekibinden biri.

Kush, Ravi’ye hukukun
yanında olduğunu açıkladı.

Kush, Guceratça’ya Ravi’nin
hiç bilmediği bir şeyi tercüme etti.

Buna “işletme izni” deniyor.

Eyalet hükümeti tarafından verilir

ve fabrikanın yalnızca belirli koşulları

sağlama koşuluyla çalışmasına izin verir.

Böylece birlikte yasal gereklilikler ile
gerçekte olanı karşılaştırdılar,

kanıt topladılar

ve bir başvuru taslağı hazırladılar,

mahkemelere değil ama iki idari kuruma;

Kirlilik Kontrol Kurulu ve bölge idaresi.

Bu başvurular, yürürlüğün gıcırtılı
tekerlerini döndürmeye başladı.

Bir kirlilik görevlisi
saha denetimi için geldi

ve sonrasında şirket başından beri
kullanıyor olması gereken

bir hava filtreleme sistemini
işleme koydu.

Ayrıca şirket her gün
araziden gelip giden

100 tane kamyonun da
üzerini kapatmaya başladı.

Bu iki önlem hava kirliliğini
önemli ölçüde azalttı.

Dava kapanacak gibi değil

ama hukuku öğrenme ve kullanma
Ravi’ye bir umut verdi.

Birçok yerde Ravi gibi insanlarla
yan yana yürüyen

Kush gibi insanlar var.

Bugünlerde Namati isimli
bir ekiple çalışıyorum.

Namati, yasal hakkı güçlendirmeye
adanmış küresel bir ağın

bir araya gelmesine
yardımcı oluyor.

Hep birlikte, 120 ülkede binin üzerinde

kuruluş oluşturuyoruz.

Toplu olarak on binlerce
yasal danışmanı görevlendiriyoruz.

Farklı bir örnek vereyim.

Bu Khadija Hamsa.

Kenya’da kimlik kartı edinmeye çalışırken
ayrımcı bir inceleme süreciyle

karşı karşıya kalan
beş milyon kişiden biri.

ABD'deki Jim Crow yasalarına
benzer bir durum.

Eğer belirli bir sınıftansanız

ki çoğunluğu Müslüman,

farklı bir sıraya yollanıyorsunuz.

Bir kimlik kartı olmadan
işe başvuramıyorsunuz.

Banka kredisi alamıyorsunuz.

Üniversiteye kayıt olamıyorsunuz.

Toplumdan dışlanıyorsunuz.

Khadija kimlik kartı için
sekiz sene uğraştı ve başarısız oldu.

Sonra, onun topluluğunda
çalışan Hassan Kassim isimli

bir yasal danışman ile tanıştı.

Hassan Khadija’ya güvenlik incelemesinin
nasıl işlediğini anlattı.

İhtiyaç duyduğu belgeleri toplamasında

ve soruşturma komitesinin
önüne çıkmasına yardımcı oldu.

Sonunda Hassan’ın yardımıyla
bir kimlik kartı alabildi.

İlk yaptığı şey ise

çocuklarının okula gitmek için
ihtiyaç duyduğu

doğum belgelerine başvurmak oldu.

Birleşik Devletlerde,
diğer pek çok sorunun yanı sıra

konut krizine de sahibiz.

Birçok şehirde,

konut mahkemelerindeki ev sahiplerinin
yüzde 90’ı avukata sahipken,

kiracıların yüzde 90’ı sahip değil.

New York’ta, yasal danışmanlardan oluşan

Adalete Erişim Kılavuzları
dediğimiz yeni bir ekip

insanların bu yasaları anlayıp
kendilerini savunmalarına yardımcı oluyor.

New York’ta normalde,

konut mahkemelerine getirilen
dokuz kiracıdan biri

evinden tahliye ediliyor.

Araştırmacılar, insanların
bu yasal danışmanlardan

yardım aldığı 150 davayı

incelediler ve bir tane bile

tahliye bulamadılar.

Yasal hakkın biraz güçlendirilmesinin
çok faydası görülebilir.

Gerçek bir kımıldamanın
başlangıçlarını görüyorum

fakat gerekli olana yakın değiliz.

Henüz değil.

Dünyanın birçok ülkesinde

hükümetler Hassan ve Kush
gibi yasal danışmanlara

tek bir dolarlık destek sağlamıyorlar.

Çoğu hükümet yasal danışmanların
oynadığı rolün farkında değil

ya da danışmanları görecekleri
zarardan korumuyorlar.

Ayrıca yasal danışmanların
ve müvekkillerinin

her zaman kazandığı
imajı da vermek istemiyorum.

Katiyen değil.

Ravi’nin köyünün arkasındaki
çimento fabrikası,

şirketin yakalanma ihtimali
en düşük olan

gece vakti filtreleme
sistemini kapatıyor.

Bu filtrelemeyi çalıştırmak
masraf oluşturuyor.

Ravi gece kirlenmiş gökyüzünün
fotoğraflarını WhatsApp’tan yolluyor.

Mayıs ayında Kush’a gönderdiği
fotoğraf bu.

Ravi havanın halen nefes almaya
elverişsiz olduğunu söylüyor.

Bu yıl bir ara Ravi
açlık grevine başladı.

Kush hüsrana uğramıştı.

Dedi ki, ”Hukuku
kullanırsak kazanabiliriz.”

Ravi dedi ki, “Hukuka inanıyorum,
gerçekten,

ama bize yeteri kadar
mesafe katettirmedi."

İster Hindistan, Kenya, Birleşik Devletler
olsun ya da başka herhangi bir yerde

bozuk sistemlerden adaleti
zorla almaya çalışmak

Ravi’nin davasına benziyor.

Umut ve çaresizlik kafa kafaya…

Ve dünyanın her yerinde alaylı avukatların
çalışmalarını acil olarak

desteklememiz ve korumamızın yanı sıra
bizzat sistemleri de

değiştirmemiz gerekiyor.

Yasal danışmanların aldığı her dava,

sistemin pratikle nasıl çalıştığıyla
ilgili bir kıssa oluşturur.

Bu kıssaları bir araya
getirdiğinizde,

sistemin bir bütün olarak
ayrıntılı resmini size verir.

İnsanlar bu bilgiyi,
yasaların ve politikaların

iyileştirilmesi talebinde
bulunmak için kullanabilirler.

Hindistan'da yasal danışman ve müvekkiller
minerallerin idaresi hususunda

daha akılcı düzenlemeler sunmak için
kendi dava tecrübelerinden faydalanıyor.

Kenya’da danışman ve müvekkiller
binlerce vakanın verilerini

güvenlik soruşturmasının anayasaya
aykırılığını tartışmak için kullanıyorlar.

Reform yaklaşımının farklı bir yolu bu.

Bu, Makedonya’dan
kes yapıştır yapacağı bir şablonla

Myanmar’a uçan bir müşavir değil.

Bu kızgın bir tvit de değil.

Bu, kural ve sistemlerin çalışmasını
sağlamaya çalışan sıradan insanların

deneyimlerinden reform üretmekle ilgili.

İnsan ve hukuk arasındaki
bu ilişkideki değişim

doğru olan şeydir.

Günümüzdeki diğer tüm büyük zorlukların

üstünden gelmek için de zaruridir.

Kirlilikten en çok etkilenen insanların

karaya ve suya ne olacağı
konusunda bir sözü olmazsa,

çevresel çöküşü engelleyemeyeceğiz
ve yoksullar temel haklarını

kullanamazlarsa sefaletin
azaltılması

ya da imkanların genişletilmesi konusunda
başarı sağlayamayacağız.

Sanırım sistemlerimiz

şaibeli olmaya devam ederse
otoriter siyasetçilerin talan ettiği

çaresizliğin üstünden gelemeyeceğiz.

Buraya gelmeden önce hikayesini paylaşma
izni almak için Ravi’yi aradım.

İnsanlara vermek istediği
bir mesajı olup olmadığını sordum.

Dedi ki, “[Gujerati dili].”

Uyan.

“[Gujerati dili].”

Korkma.

“[Gujerati dili].”

Kağıtla savaş.

Bununla sanırım silah yerine
hukuku kullanarak savaşın demek istedi.

“[Gujerati dili].”

Belki bugün değil, belki bu yıl değil
belki de beş yıl içinde değil,

ama adaleti bulun.

Tüm halkı her gün zehirlenen,

kendi canını almaya hazır bu adam,

adalet arayışından vazgeçmiyorsa

o zaman dünya da vazgeçemez.

Sonuçta Ravi’nin
“kağıtla savaş” dediği şey,

birkaç yılda bir
oy kullanmamızın yanı sıra

bizi bir arada tutan
kurallar ve kurumlarda

günlük olarak yer aldığımız
demokrasinin

herkesin, en güçsüzün bile
hukuku bilebildiği, hukuku kullanabildiği

ve biçimlendirebildiği
daha derin bir versiyonunu

oluşturmakla ilgili.

Bunun gerçekleşmesini sağlamak,
bu mücadeleyi kazanmak için

hepimize ihtiyaç var.

Teşekkürler herkese.
Teşekkürler.

(Alkışlar)

Kelo Klubu: Teşekkürler, Vivek.

Bu salondaki insanların

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin
ne olduğunu ve sürecin nasıl işlediğini

bildiğini varsayıyorum.

Ama biraz da

Hedef 16: Barış, adalet ve güçlü
kurumlarla ilgili konuşmamızı istiyorum.

Vivek Maru: Evet. Bin yıl Kalkınma
Hedefleri’ni hatırlayan var mı?

2000 yılında BM ve dünyadaki hükümetler
tarafından kabul edildi

ve gerekli, takdire şayan şeylerdi.

Çocuk ölüm oranını üçte iki oranında
azaltmak, açlığı yarıya indirmek

çok önemli şeylerdi.

Ancak adalete, hakkaniyete, mesuliyete

ya da yolsuzluğa değinilmemişti.

Bu hedeflerin yürürlükte olduğu

15 yıl boyunca ilerleme kaydettik

ama adaletin talep ettiklerinin
çok gerisindeyiz

ve adaleti hesaba katmadıkça da
oraya varamayacağız.

Bir sonraki kalkınma taslağı olan
2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri

ile ilgili müzakere başladığında
toplumumuz,

adalete erişimin
ve yasal hakkı güçlendirmenin

bu yeni taslağın içinde
olmasını savunmak için

tüm dünyada toplandı.

Büyük bir direniş direniş oluştu.

Bu şeyler daha politik,
diğerlerinden daha nizalıydı.

Bu yüzden geçip geçmeyeceğini
bir gece öncesine kadar bilmiyorduk.

Zar zor hallettik.

17 hedefin 16’sı
herkesin adalete erişimini taahhüt ediyor

ki bu büyük bir olay.

Çok büyük bir olay, evet.
Adaleti alkışlayalım.

(Alkışlar)

Yine de şöyle bir skandal var.

Hedeflerin kabul edildiği gün çoğu

büyük taahhütlerle geçirildi:

Gates Vakfı ve İngiliz hükümetinden
beslenme için

bir milyar dolar, kadın ve çocuklar için

sağlık hizmetleri
kamu-özel finansmanına 25 milyar dolar.

Adalete erişim hususunda,
verilen sözler kağıt üzerinde vardı

ancak kimse bir kuruş bağışta bulunmadı.

Bu durum, şu an karşı karşıya olduğumuz
fırsat ve meydan okuma.

Dünya artık çok daha iyi anladı ki

insanların temel haklarını
kullanamadığı için

hayatlarını iyileştiremediği
adaletsiz bir kalkınma olamaz.

Yapmamız gereken ise bu belagatı,

bu prensibi gerçeğe dönüştürmek.

(Alkışlar)

KK: Nasıl yardımcı olabiliriz?
Bu salondaki insanlar ne yapabilirler?

VM: Güzel soru.
Sorduğunuz için teşekkür ederim

Üç şey söyleyebilirim.

Biri yatırım.

10 dolara, yüz dolara
ya da bir milyon dolara sahipseniz

birazını tabanın yasal hakkının
güçlendirilmesine ayırdığınızı düşünün.

Özünde bu çok önemli

ve neredeyse değer verdiğimiz
diğer her şey için de çok mühim.

İki numara,
siyasetçilerinizi ve hükümetlerinizi

bunun bir kamu önceliği haline
getirmesi için zorlayın.

Tıpkı sağlık ve eğitim gibi
adalete erişim de

hükümetin halkına borcu olan
şeylerden biri olmalı.

Ne zengin ne de fakir ülkelerde

bu duruma yakınız.

Üç numara ise kendi
yaşamınızda bir yasal danışman olun.

Yaşadığınız yerde bir adaletsizlik
ya da bir problem bulun.

Bakarsanız bulmak zor değil.

Yaşadığınız yerden geçen

nehir kirletiliyor mu?

Asgari ücretten daha az ücret ödenen

veya emniyet tertibatı olmadan
çalışan var mı?

En çok etkilenen insanları tanıyın,

kuralların ne dediğini anlayın,

bir çözüm elde etmek için bu kuralları
kullanıp kullanamayacağınıza bakın.

İşe yaramazsa kuralları iyileştirmek için
bir araya gelip gelemeyeceğinize bakın.

Çünkü hepimiz hukuku bilmeye,
kullanmaya ve şekillendirmeye başlarsak

o zaman dünyamızın aşırı derecede ihtiyacı
olduğuna inandığım demokrasinin

daha derin versiyonunu
inşa ediyor olacağız.

(Alkışlar)

KK: Çok teşekkürler, Vivek.
VM: Teşekkürler.