< Return to Video

Jak Magellan opłynął Ziemię - Ewandro Magalhaes

  • 0:07 - 0:10
    6 września 1522 roku
  • 0:10 - 0:13
    statek "Victoria" dobił do portu
    na południu Hiszpanii.
  • 0:13 - 0:17
    Z całej floty, która wypłynęła
    trzy lata wcześniej,
  • 0:17 - 0:21
    zostało tylko 18 marynarzy
    i zdezelowany statek.
  • 0:21 - 0:23
    Mimo to wyprawę uznano za sukces,
  • 0:23 - 0:27
    bo "Victoria" dokonała niemożliwego.
  • 0:27 - 0:31
    Jako pierwsza opłynęła Ziemię.
  • 0:31 - 0:34
    Historia zaczyna się w 1494 roku,
  • 0:34 - 0:38
    dwa lata po wyprawie Kolumba
    pod hiszpańską banderą.
  • 0:38 - 0:42
    Odkrycie Kolumba spowodowało,
    że katoliccy władcy Hiszpanii
  • 0:42 - 0:47
    poprosili papieża o odrzucenie
    roszczeń Portugalii do nowych lądów.
  • 0:47 - 0:53
    Papież rozwiązał spór,
    kreśląc na mapie świata linię.
  • 0:53 - 0:57
    Hiszpania otrzymała prawo
    do terytoriów na zachód,
  • 0:57 - 0:59
    a Portugalia na wschód od linii.
  • 0:59 - 1:04
    Hiszpania i Portugalia,
    dwie największe potęgi morskie epoki,
  • 1:04 - 1:10
    zgodziły się na warunki
    znane dziś jako Traktat z Tordesillas.
  • 1:10 - 1:13
    W tamtym czasie oba kraje
    dążyły do tego samego,
  • 1:13 - 1:16
    uzyskania drogi handlowej
    do Wysp Korzennych
  • 1:16 - 1:18
    w dzisiejszej Indonezji.
  • 1:18 - 1:19
    Znalezione tam zioła,
  • 1:19 - 1:21
    wykorzystywane jako przyprawy,
  • 1:21 - 1:22
    środki konserwujące żywność
  • 1:22 - 1:24
    i afrodyzjaki,
  • 1:24 - 1:26
    były warte o wiele więcej
    niż złoto o tej samej wadze.
  • 1:26 - 1:30
    Ale ponieważ Portugalia kontrolowała
    wschodnie drogi handlowe,
  • 1:30 - 1:34
    Hiszpanie musieli popłynąć na zachód.
  • 1:34 - 1:37
    Kiedy portugalski zbieg Ferdynand Magellan
  • 1:37 - 1:41
    ogłosił, że istnieje zachodnia droga
    do Wysp Korzennych,
  • 1:41 - 1:45
    król Karol mianował go
    kapitanem hiszpańskiej Armady,
  • 1:45 - 1:48
    zapewniając wszystkie potrzebne środki.
  • 1:48 - 1:51
    Prócz obietnicy otrzymania
    części zysków z wyprawy,
  • 1:51 - 1:55
    Magellan dostał pięć statków
    i załogę około 260 mężczyzn.
  • 1:55 - 1:58
    Znaleźli się w niej
    młody niewolnik Enrique,
  • 1:58 - 2:01
    złapany przez Magellana podczas
    poprzedniej wyprawy do Malakki,
  • 2:01 - 2:03
    i Antonio Pigafetta,
  • 2:03 - 2:07
    wenecki szlachcic żądny przygód.
  • 2:07 - 2:11
    20 września 1519 roku
    flota podniosła kotwicę
  • 2:11 - 2:14
    i popłynęła na południowy zachód.
  • 2:14 - 2:16
    Po dotarciu do terenów
    znanych dziś jako Brazylia
  • 2:16 - 2:20
    flota zaczęła posuwać się wzdłuż wybrzeża,
    szukając drogi w głąb lądu.
  • 2:20 - 2:25
    Chciała odkryć legendarne przejście
    łączące wschód i zachód.
  • 2:25 - 2:27
    Kiedy pogoda się pogorszyła,
  • 2:27 - 2:31
    wzrosła niechęć Hiszpanów
    do portugalskiego kapitana.
  • 2:31 - 2:34
    Na pokładzie wybuchł bunt,
  • 2:34 - 2:38
    który Magellan brutalnie stłumił.
  • 2:38 - 2:41
    Ale to był dopiero początek jego kłopotów.
  • 2:41 - 2:45
    Podczas misji zwiadowczej
    "Santiago" został zniszczony przez sztorm.
  • 2:45 - 2:48
    Potem w trakcie badań wąskiego przesmyku
  • 2:48 - 2:52
    kapitan "San Antonio"
    przy pierwszej okazji wymknął się
  • 2:52 - 2:54
    i popłynął z powrotem do domu.
  • 2:54 - 2:56
    Magellan ruszył dalej
  • 2:56 - 3:01
    i 21 października zaczął
    badać nową drogę morską.
  • 3:01 - 3:03
    Po 27 mroźnych dniach
  • 3:03 - 3:08
    trzy pozostałe statki wypłynęły z cieśniny
    znanej dziś jako Cieśnina Magellana
  • 3:08 - 3:10
    na Pacyfik.
  • 3:10 - 3:14
    Nikt się nie spodziewał,
    że ocean będzie tak wielki.
  • 3:14 - 3:17
    W ciągu 98 dni na morzu
  • 3:17 - 3:20
    marynarzy zdziesiątkował
    głód lub szkorbut.
  • 3:20 - 3:22
    Kiedy w końcu flota dobiła do lądu,
  • 3:22 - 3:27
    Enrique, młody niewolnik,
    nawiązał z tubylcami kontakt.
  • 3:27 - 3:29
    Cel floty wciąż był bardzo daleko.
  • 3:29 - 3:35
    Dalej na zachód Magellana ciepło
    przywitał radża Humabon z wysp Cebu.
  • 3:35 - 3:37
    Kiedy władca poprosił go
    o pomoc w ujarzmieniu
  • 3:37 - 3:40
    i konwersji zbuntowanego
    przywódcy Mactanu,
  • 3:40 - 3:43
    kapitan chętnie się zgodził.
  • 3:43 - 3:45
    Ta przygoda okazała się jego ostatnią.
  • 3:45 - 3:49
    Siły wroga miały przewagę liczebną
    nad zbyt pewnym siebie wojskiem Magellana.
  • 3:49 - 3:53
    Bambusowe dzidy tubylców
    zakończyły życie kapitana.
  • 3:53 - 3:55
    Ale podróż trzeba było kontynuować.
  • 3:55 - 3:59
    Zgodnie z ostatnią wolą Magellana
    Enrique miał zostać wyzwolony,
  • 3:59 - 4:02
    ale ekspedycja wciąż
    potrzebowała tłumacza.
  • 4:02 - 4:03
    Podobno Enrique,
  • 4:03 - 4:06
    którego wolność była zagrożona,
    zaczął spiskować z radżą,
  • 4:06 - 4:11
    w wyniku czego podczas uczty
    na brzegu zabito 30 Hiszpanów.
  • 4:11 - 4:13
    Nie wiadomo, co się stało z Enrique,
  • 4:13 - 4:15
    ale jeśli udało mu się wrócić do Malakki,
  • 4:15 - 4:21
    mógł być pierwszą osobą,
    która opłynęła Ziemię.
  • 4:21 - 4:24
    W tym czasie ocaleni marynarze
    spalili "Concepcion"
  • 4:24 - 4:26
    i ruszyli dalej.
  • 4:26 - 4:30
    W listopadzie 1521 roku
    dopłynęli do Wysp Korzennych
  • 4:30 - 4:33
    i załadowali na pokład cenny ładunek.
  • 4:33 - 4:36
    Teraz musieli wrócić do Hiszpanii.
  • 4:36 - 4:40
    "Trinidad" zatonął krótko
    po pojmaniu przez Portugalczyków.
  • 4:40 - 4:45
    "Victoria" kontynuowała rejs
    pod dowództwem Juana Sebastiána Elcaño,
  • 4:45 - 4:47
    jednego z ułaskawionych buntowników.
  • 4:47 - 4:51
    Na przekór wszystkiemu
    mały żaglowiec dopłynął do Hiszpanii
  • 4:51 - 4:55
    z ładunkiem pełnym goździków i cynamonu.
  • 4:55 - 4:59
    To pozwoliło pokryć koszta ekspedycji
    i przynieść korzyści finansowe.
  • 4:59 - 5:00
    Skrupulatny kronikarz Pigafetta
  • 5:00 - 5:04
    opisał odkryte tereny i spotkanych ludzi.
  • 5:04 - 5:05
    Dzięki skromnemu niewolnikowi
  • 5:05 - 5:08
    opracował też pierwsze na świecie rozmówki
  • 5:08 - 5:10
    w językach tubylców.
  • 5:10 - 5:14
    To dzięki jego dziennikowi
    możemy opowiedzieć tę historię.
  • 5:14 - 5:16
    Dziedzictwo Magellana trwa.
  • 5:16 - 5:20
    Jego imię noszą galaktyki
    i programy kosmiczne.
  • 5:20 - 5:23
    W Hiszpanii doceniono też Elcaño.
  • 5:23 - 5:27
    Nadano mu herb, a jego wizerunek
    znalazł się na banknotach i znaczkach.
  • 5:27 - 5:28
    Ci, których połączył los,
  • 5:28 - 5:32
    ocaleni i setki tych, którzy zginęli,
  • 5:32 - 5:34
    rzucili wyzwanie swoim czasom,
  • 5:34 - 5:38
    kończąc historyczną podróż
    uważaną dotąd za niemożliwą.
Title:
Jak Magellan opłynął Ziemię - Ewandro Magalhaes
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/how-magellan-circumnavigated-the-globe-ewandro-magalhaes

6 września 1522 roku statek „Victoria” dobił do portu na południu Hiszpanii. Z całej floty, która wypłynęła trzy lata wcześniej, zostało tylko 18 żeglarzy i zdezelowany statek. Mimo to wyprawę uznano za sukces, bo „Victoria” dokonała niemożliwego: jako pierwsza opłynęła Ziemię. Ewandro Magalhaes przedstawia historię wyprawy Magellana.

Lekcja: Ewandro Magalhaes, animacja: TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:53

  • Ola Królikowska

    Dopiero zauważyłam: w 1:34 po nazwisku "Magellan" nie powinno być przecinka.

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.