Şans hayatınızda nasıl bir rol oynuyor?
-
0:01 - 0:02Herkese merhaba.
-
0:02 - 0:06Burada olmaktan ve sizinle
konuşmaktan onur duyuyorum. -
0:06 - 0:12Bugün size şans, adalet
-
0:12 - 0:14ve aralarındaki ilişkiden bahsedeceğim.
-
0:14 - 0:16Birkaç yıl önce,
-
0:16 - 0:21eski bir öğrencim kızı hakkında
konuşmak için beni aradı. -
0:21 - 0:23Kızı lise son sınıf öğrencisiymiş
-
0:23 - 0:29ve benim ders verdiğim
Swarthmore Üniversitesine -
0:29 - 0:30ciddi şekilde başvurmak istiyormuş.
-
0:30 - 0:35Kızının okula girip giremeyeceği
hakkındaki düşüncelerimi öğrenmek istedi. -
0:35 - 0:40Swarthmore, kazanması
aşırı derecede zor bir okul. -
0:40 - 0:42Bu yüzden "Bana ondan bahset." dedim.
-
0:42 - 0:44Kızından bahsetti,
-
0:44 - 0:47notlarının nasıl olduğunu,
puan tablolarını -
0:47 - 0:49müfredat dışında yaptığı
aktiviteleri anlattı. -
0:49 - 0:54Kızı kulağa bir süperstar,
çok müthiş bir çocuk gibi geliyordu. -
0:54 - 0:56"Kulağa çok güzel geliyor,
-
0:56 - 0:59tam da Swarthmore'un
sahip olmak isteyeceği -
0:59 - 1:02türden bir öğrenci gibi." dedim.
-
1:02 - 1:05O da "Peki bu, okulu kazanabilir mi
demek oluyor?" dedi. -
1:06 - 1:08Ben de "Hayır,
-
1:09 - 1:14Swarthmore'un sınıflarında iyi olan
herkese yetecek kadar yer yok. -
1:15 - 1:19Harvard'da, Yale'de, Princeton'da
ya da Stanford'da yeteri kadar yer yok. -
1:19 - 1:23Google'da, Amazon'da
ya da Apple'da yeteri kadar yer yok. -
1:23 - 1:28TED Konferansı'nda yeteri kadar yer yok.
-
1:28 - 1:30Aşırı miktarda iyi insan var
-
1:30 - 1:33ve bazıları başaramayacak." dedim.
-
1:35 - 1:37O da "Peki ne yapmamız gerekiyor?" dedi.
-
1:38 - 1:41"Bu çok güzel bir soru." dedim.
-
1:42 - 1:44Ne yapmamız gerekiyor?
-
1:44 - 1:48Yüksekokulların ve üniversitelerin
ne yaptığını biliyorum. -
1:48 - 1:51Adil olmak adına yaptıkları şey
-
1:51 - 1:56standartları yükseltmeye devam etmekti
-
1:56 - 2:02çünkü az nitelikli insanları kabul edip
daha iyi nitelikteki insanları reddetmek -
2:02 - 2:05adil görünmüyor
-
2:05 - 2:09bu yüzden standartları
giderek yükseltiyorsunuz, -
2:09 - 2:11ta ki yerleştirebileceğiniz sayıda insanı
-
2:11 - 2:16kabul edebileceğiniz
bir çıtaya yükselene kadar. -
2:16 - 2:22Bu da birçok insanın hakkaniyetin
ve adaletin ne olduğu algısını bozuyor. -
2:22 - 2:25Amerikan toplumundaki insanların,
-
2:25 - 2:29bir sürecin adil olduğuna ilişkin
farklı düşünceleri var. -
2:29 - 2:33Ama hemen hemen herkesin
hemfikir olduğu bir şey var; -
2:33 - 2:36o da dürüst bir sistemde,
adil bir sistemde -
2:36 - 2:38insanların hak ettikleri
şeyleri elde ettikleri. -
2:38 - 2:41Eski öğrencime dediğim şey,
-
2:41 - 2:45konu üniversiteye kabul edilme olduğunda
-
2:45 - 2:49insanların hak ettikleri şeyleri elde
ettikleri düşüncesinin doğru olmadığı. -
2:49 - 2:53Bazı insanlar hak ettiklerini alıyor
bazıları da alamıyor -
2:53 - 2:56ve durum bundan ibaret.
-
2:56 - 3:00Üniversitelerin yaptığı gibi
gereklilikleri artırdığınızda -
3:00 - 3:05aslında liseli çocuklar arasında
çılgın bir rekabet yaratıyorsunuz. -
3:05 - 3:08Çünkü iyi olmak yeterli değil,
-
3:08 - 3:10yeterince iyi olmak yeterli değil.
-
3:10 - 3:14Başvuran herkesten daha iyi olmalısınız.
-
3:14 - 3:16Bu durumun yaptığı şey
-
3:16 - 3:18ya da katkıda bulunduğu şey
-
3:18 - 3:25gençlerimizi ezip geçen bir tür
anksiyete ve depresyon salgını. -
3:25 - 3:28Bu tarz bir rekabetle
bir nesli yok ediyoruz. -
3:29 - 3:31Bunun hakkında düşünürken
-
3:31 - 3:34bu problemi düzeltmek için
bir yol aklıma geldi. -
3:34 - 3:36İşte yapabileceğimiz şeyler:
-
3:37 - 3:40İnsanlar üniversiteye başvurduğunda
-
3:40 - 3:45adayları başarılı olacak kadar iyi
olanlar ve başarılı olacak kadar -
3:46 - 3:47iyi olmayanlar olarak ayırıyoruz.
-
3:47 - 3:51Başarılı olacak kadar
iyi olmayanları reddediyoruz -
3:51 - 3:55ve sonra diğerlerinin adını
bir şapkanın içine koyuyoruz. -
3:55 - 3:57Şapkadan rastgele seçiyoruz
-
3:57 - 3:59ve onları kabul ediyoruz.
-
3:59 - 4:03Başka bir deyişle üniversiteye
kabul etmeyi piyangoyla belirliyoruz. -
4:03 - 4:08Belki de teknoloji şirketlerindeki
iş tekliflerini de piyangoyla belirliyoruz -
4:08 - 4:10ve -ağzınızdan yel alsın-
-
4:10 - 4:14belki TED'e konuşmak için
kimin davet edileceği kararını bile -
4:14 - 4:15piyangoyla belirliyoruz.
-
4:16 - 4:18Beni yanlış anlamayın,
-
4:18 - 4:22bunun gibi bir piyango
adaletsizliği ortadan kaldırmayacak. -
4:22 - 4:26Hak ettiklerini elde edemeyen
birçok insan olacak -
4:26 - 4:29ama en azından bu dürüst bir yöntem.
-
4:29 - 4:35Başka türlü davranmak yerine
adaletsizliği olduğu gibi ortaya çıkarıyor -
4:35 - 4:38ve liseli çocuklarımızın
şu an altında yaşadığı -
4:38 - 4:42inanılmaz baskı balonunu patlatıyor.
-
4:43 - 4:47Peki bu mükemmel biçimdeki makul öneri,
-
4:47 - 4:49eğer kendim söylersem,
-
4:49 - 4:51neden ciddi bir şekilde tartışılmıyor?
-
4:52 - 4:54Bence bunun sebebini biliyorum.
-
4:54 - 4:57Hayattaki önemli şeylerin şans eseri
ya da tesadüfen olabileceği, -
4:57 - 5:03hayatımızdaki önemli şeylerin
kendi kontrolümüzde olmadığı -
5:03 - 5:08düşüncesinden nefret
etmemizden kaynaklanıyor. -
5:08 - 5:09Bu düşünceden nefret ediyorum.
-
5:09 - 5:12İnsanların da bu düşünceden
nefret etmesi şaşırtıcı değil -
5:12 - 5:16ama basitçe gidişat bu şekilde.
-
5:17 - 5:22Öncelikle üniversiteye
kabul edilmek zaten bir piyango. -
5:22 - 5:25Sadece kabul prosedürü memurları
öyle değilmiş gibi davranıyor. -
5:25 - 5:27Bu yüzden bu konuda dürüst olalım.
-
5:27 - 5:29İkinci olarak,
-
5:29 - 5:32bence eğer bir piyango olduğu için
bunu takdir etseydik -
5:32 - 5:37neredeyse her birimizin hayatında
olan şansın önemini -
5:37 - 5:39kabul etmemizi sağlardı.
-
5:39 - 5:41Örnek olarak beni ele alalım.
-
5:42 - 5:47Neredeyse hayatımda ortaya
çıkan en önemli olaylar, -
5:47 - 5:48büyük bir ölçüde,
-
5:48 - 5:50şans sonucunda oldu.
-
5:51 - 5:54Ben 7. sınıftayken ailem
New York'tan ayrıldı -
5:54 - 5:57ve Westchester County'ye taşındı.
-
5:57 - 5:58Okulun başlangıç zamanında
-
5:58 - 6:01önce arkadaşım olan,
-
6:01 - 6:04sonra en yakın arkadaşım olan
-
6:04 - 6:07sonra kız arkadaşım olan
-
6:07 - 6:09ve sonra eşim olan güzel
bir genç kızla tanıştım. -
6:09 - 6:13Ne mutlu bize ki şu an 52 yıldır evliyiz.
-
6:13 - 6:17Bu olayla çok az alakam var.
Sadece şanslı bir tesadüftü. -
6:18 - 6:20Üniversiteye gittim
-
6:20 - 6:25ve ilk dönemimde
psikolojiye giriş dersi aldım. -
6:25 - 6:27Psikolojinin ne olduğunu bile bilmiyordum
-
6:27 - 6:30ama programıma uyduğu
ve gereklilikleri karşıladığı için -
6:30 - 6:31dersi aldım.
-
6:31 - 6:33Şans eseri, bu dersi
-
6:33 - 6:38süper star, efsane bir
psikoloji öğretmeni veriyordu. -
6:39 - 6:42Bunun sayesinde psikoloji öğrencisi oldum.
-
6:42 - 6:44Lisansüstü eğitime başladım,
-
6:44 - 6:46bitirmek üzereydim.
-
6:46 - 6:49Swarthmore'da ders veren bir arkadaşım
-
6:49 - 6:51artık öğretim üyesi olmak
istemediğine karar verdi -
6:51 - 6:54ve tıp fakültesine gitmek için
Swarthmore'dan ayrıldı. -
6:55 - 6:58Onun yaptığı iş için kadro açıldı,
-
6:58 - 7:00başvurdum ve işi aldım.
-
7:00 - 7:03O zamana kadar başvurduğum tek iş buydu.
-
7:03 - 7:06Kariyerimin şekillenmesinde
büyük bir etkisi olan bir kurumda, -
7:06 - 7:11Swartmore'da ders vererek
45 yılımı geçirdim. -
7:11 - 7:13Son bir örnek vereyim,
-
7:13 - 7:17New York'ta birkaç çalışmam
hakkında konuşma yapıyordum -
7:17 - 7:21ve dinleyicilerden biri
konuşmamdan sonra yanıma geldi. -
7:21 - 7:22Kendini tanıttı,
-
7:22 - 7:24"Benim ismim Chris,
-
7:24 - 7:27TED'de bir konuşma yapmak
ister miydiniz?" diye sordu. -
7:27 - 7:30"TED ne?" diye cevapladım.
-
7:31 - 7:33Bana anlattı
-
7:33 - 7:37ve TED o zamanlar şu an
olduğu gibi bir şey değildi. -
7:37 - 7:39Ama aradan geçen yıllar içinde
-
7:39 - 7:44TED'de yaptığım konuşmalar
20 milyonu aşkın kişi tarafından izlendi. -
7:44 - 7:47Sonuç olarak ben şanslı bir adamım.
-
7:47 - 7:49Evliliğim konusunda şanslıyım,
-
7:49 - 7:50eğitimim konusunda şanslıyım,
-
7:50 - 7:52kariyerim konusunda şanslıyım.
-
7:52 - 7:59TED gibi bir platformda
söz sahibi olduğum için şanslıyım. -
7:59 - 8:01Sahip olduğum başarıyı hak ettim mi?
-
8:01 - 8:02Tabii ki bu başarıyı hak ettim
-
8:03 - 8:05tıpkı sizin de
başarılarınızı hak ettiğiniz gibi. -
8:05 - 8:11Ama buna sahip olmayan birçok insan da
-
8:11 - 8:13bizimkiler gibi başarıları hak ediyor.
-
8:14 - 8:16Peki insanlar hak ettiklerini
elde edebiliyor mu? -
8:16 - 8:18Toplum adil mi?
-
8:19 - 8:21Tabii ki hayır.
-
8:21 - 8:27Çok çalışmak ve kurallara göre oynamak
hiçbir şeyin garantisi değil. -
8:27 - 8:31Bu tarz bir adaletsizliğin çaresizliğini
-
8:31 - 8:34ve şansın merkeziyetini takdir edersek
-
8:34 - 8:36kendimize pandeminin bu zamanında
-
8:36 - 8:38kahraman olarak övdüğümüz kişilere karşı
-
8:38 - 8:44nasıl sorumluluklarımız olduğunu,
-
8:44 - 8:48ailelerinin başına ciddi
bir hastalık geldiğinde -
8:48 - 8:52sağlıklarının yerinde olduğuna
ve hayatlarının hastalıkla mücadelenin -
8:52 - 8:56bedellerinden dolayı mahvolmadığına
nasıl emin olabiliriz diye sorabiliriz. -
8:56 - 8:59Mücadele eden, çok çalışan
-
8:59 - 9:03ve bizden daha az şanslı
insanlara ne borçluyuz? -
9:04 - 9:06Yaklaşık yarım asır önce,
-
9:06 - 9:10filozof John Rawls "Bir Adalet Teorisi"
adında bir kitap yazdı -
9:10 - 9:15ve o kitapta "cehalet örtüsü"
adını verdiği bir kavram tanıttı. -
9:15 - 9:16Sorduğu soru şuydu:
-
9:16 - 9:22"Eğer bir toplumda pozisyonunuzun
ne olacağını bilmeseydiniz -
9:22 - 9:26nasıl bir toplum yaratmak isterdiniz?"
-
9:26 - 9:28Önerdiği şey ise şuydu:
-
9:28 - 9:31Topluma en aşağıda mı
yoksa en yukarıda mı -
9:31 - 9:33katılacağımızı bilmediğimizde
-
9:33 - 9:37istediğimiz şey oldukça
eşit bir toplum olur. -
9:37 - 9:39Böylece şanssızlar bile
-
9:39 - 9:43düzgün, anlamlı ve tatmin edici
bir hayat yaşayabilirler. -
9:43 - 9:49Bu yüzden bütün şanslı, başarılı insanlar,
bunu toplumunuza geri getirin -
9:49 - 9:56ve başarıyı bizim kadar hak eden
ama bizim kadar şanslı olmayan -
9:56 - 10:00insanları onurlandırdığımızdan
ve onlarla ilgilendiğimizden -
10:00 - 10:03emin olmak için ne yapabiliyorsanız yapın.
-
10:03 - 10:04Teşekkür ederim.
- Title:
- Şans hayatınızda nasıl bir rol oynuyor?
- Speaker:
- Barry Schwartz
- Description:
-
"Şans, hayatımızda kabul etmek isteyeceğimizden daha büyük bir rol oynuyor." diyor psikolog Barry Schwartz. Tabii ki çok çalışmak ve kurallara göre oynamak sizi ileriye götürebilir ama geri kalanlar şanstan ibaret. Schwartz, üniversite kabullerinden başlayıp fırsatları eşitlemek için ilgi çekici bir çözüm sunarak şans, liyakat ve başarı arasındaki gözden kaçmış ilişkiyi inceliyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 10:16
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Cihan Ekmekçi accepted Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Sara Ozturk edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Sara Ozturk edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Sara Ozturk edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Sara Ozturk edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? | ||
Sara Ozturk edited Turkish subtitles for What role does luck play in your life? |