0:00:01.014,0:00:02.301
Herkese merhaba.

0:00:02.325,0:00:06.449
Burada olmaktan ve sizinle [br]konuşmaktan onur duyuyorum.

0:00:06.473,0:00:11.656
Bugün size şans, adalet

0:00:11.680,0:00:13.602
ve aralarındaki ilişkiden bahsedeceğim.

0:00:14.373,0:00:15.530
Birkaç yıl önce,

0:00:15.554,0:00:21.038
eski bir öğrencim kızı hakkında[br]konuşmak için beni aradı.

0:00:21.038,0:00:23.473
Kızı lise son sınıf öğrencisiymiş

0:00:23.497,0:00:28.521
ve benim ders verdiğim[br]Swarthmore Üniversitesine

0:00:28.545,0:00:30.251
ciddi şekilde başvurmak istiyormuş.

0:00:30.251,0:00:35.323
Kızının okula girip giremeyeceği [br]hakkındaki düşüncelerimi öğrenmek istedi.

0:00:35.347,0:00:39.681
Swarthmore, kazanması [br]aşırı derecede zor bir okul.

0:00:39.705,0:00:42.378
Bu yüzden "Bana ondan bahset." dedim.

0:00:42.402,0:00:44.135
Kızından bahsetti,

0:00:44.159,0:00:46.706
notlarının nasıl olduğunu, [br]puan tablolarını

0:00:46.730,0:00:49.366
müfredat dışında yaptığı [br]aktiviteleri anlattı.

0:00:49.390,0:00:53.566
Kızı kulağa bir süperstar,[br]çok müthiş bir çocuk gibi geliyordu.

0:00:54.119,0:00:56.164
"Kulağa çok güzel geliyor,

0:00:56.188,0:00:58.850
tam da Swarthmore'un[br]sahip olmak isteyeceği

0:00:58.874,0:01:02.140
türden bir öğrenci gibi." dedim.

0:01:02.164,0:01:05.428
O da "Peki bu, okulu kazanabilir mi [br]demek oluyor?" dedi.

0:01:06.035,0:01:08.034
Ben de "Hayır,

0:01:08.762,0:01:14.352
Swarthmore'un sınıflarında iyi olan [br]herkese yetecek kadar yer yok.

0:01:14.781,0:01:18.764
Harvard'da, Yale'de, Princeton'da [br]ya da Stanford'da yeteri kadar yer yok.

0:01:18.788,0:01:23.256
Google'da, Amazon'da[br]ya da Apple'da yeteri kadar yer yok.

0:01:23.280,0:01:28.100
TED Konferansı'nda yeteri kadar yer yok.

0:01:28.124,0:01:30.340
Aşırı miktarda iyi insan var

0:01:30.364,0:01:33.478
ve bazıları başaramayacak." dedim.

0:01:34.621,0:01:37.207
O da "Peki ne yapmamız gerekiyor?" dedi.

0:01:38.073,0:01:40.956
"Bu çok güzel bir soru." dedim.

0:01:41.833,0:01:44.100
Ne yapmamız gerekiyor?

0:01:44.124,0:01:48.185
Yüksekokulların ve üniversitelerin [br]ne yaptığını biliyorum.

0:01:48.209,0:01:51.146
Adil olmak adına yaptıkları şey

0:01:51.170,0:01:56.113
standartları yükseltmeye devam etmekti

0:01:56.137,0:02:02.230
çünkü az nitelikli insanları kabul edip [br]daha iyi nitelikteki insanları reddetmek

0:02:02.254,0:02:04.841
adil görünmüyor

0:02:04.865,0:02:09.141
bu yüzden standartları[br]giderek yükseltiyorsunuz,

0:02:09.165,0:02:11.418
ta ki yerleştirebileceğiniz sayıda insanı

0:02:11.418,0:02:15.684
kabul edebileceğiniz [br]bir çıtaya yükselene kadar.

0:02:15.708,0:02:22.186
Bu da birçok insanın hakkaniyetin[br]ve adaletin ne olduğu algısını bozuyor.

0:02:22.210,0:02:25.188
Amerikan toplumundaki insanların,

0:02:25.212,0:02:28.995
bir sürecin adil olduğuna ilişkin[br]farklı düşünceleri var.

0:02:29.019,0:02:32.813
Ama hemen hemen herkesin[br]hemfikir olduğu bir şey var;

0:02:32.837,0:02:35.927
o da dürüst bir sistemde, [br]adil bir sistemde

0:02:35.951,0:02:38.322
insanların hak ettikleri[br]şeyleri elde ettikleri.

0:02:38.322,0:02:40.994
Eski öğrencime dediğim şey,

0:02:41.018,0:02:45.160
konu üniversiteye kabul edilme olduğunda

0:02:45.184,0:02:49.294
insanların hak ettikleri şeyleri elde [br]ettikleri düşüncesinin doğru olmadığı.

0:02:49.318,0:02:52.828
Bazı insanlar hak ettiklerini alıyor[br]bazıları da alamıyor

0:02:52.852,0:02:56.002
ve durum bundan ibaret.

0:02:56.026,0:02:59.649
Üniversitelerin yaptığı gibi [br]gereklilikleri artırdığınızda

0:02:59.673,0:03:05.086
aslında liseli çocuklar arasında[br]çılgın bir rekabet yaratıyorsunuz.

0:03:05.086,0:03:08.384
Çünkü iyi olmak yeterli değil,

0:03:08.408,0:03:10.411
yeterince iyi olmak yeterli değil.

0:03:10.435,0:03:14.111
Başvuran herkesten daha iyi olmalısınız.

0:03:14.135,0:03:16.302
Bu durumun yaptığı şey

0:03:16.326,0:03:18.108
ya da katkıda bulunduğu şey

0:03:18.132,0:03:24.530
gençlerimizi ezip geçen bir tür [br]anksiyete ve depresyon salgını.

0:03:25.162,0:03:28.491
Bu tarz bir rekabetle[br]bir nesli yok ediyoruz.

0:03:28.890,0:03:30.660
Bunun hakkında düşünürken

0:03:30.684,0:03:33.743
bu problemi düzeltmek için [br]bir yol aklıma geldi.

0:03:34.096,0:03:35.877
İşte yapabileceğimiz şeyler:

0:03:37.056,0:03:39.573
İnsanlar üniversiteye başvurduğunda

0:03:39.597,0:03:45.481
adayları başarılı olacak kadar iyi [br]olanlar ve başarılı olacak kadar

0:03:45.505,0:03:47.324
iyi olmayanlar olarak ayırıyoruz.

0:03:47.348,0:03:50.889
Başarılı olacak kadar [br]iyi olmayanları reddediyoruz

0:03:50.913,0:03:54.646
ve sonra diğerlerinin adını[br]bir şapkanın içine koyuyoruz.

0:03:54.670,0:03:56.962
Şapkadan rastgele seçiyoruz

0:03:56.986,0:03:58.921
ve onları kabul ediyoruz.

0:03:58.945,0:04:02.548
Başka bir deyişle üniversiteye [br]kabul etmeyi piyangoyla belirliyoruz.

0:04:02.572,0:04:08.224
Belki de teknoloji şirketlerindeki [br]iş tekliflerini de piyangoyla belirliyoruz

0:04:08.248,0:04:09.605
ve -ağzınızdan yel alsın-

0:04:09.629,0:04:14.024
belki TED'e konuşmak için[br]kimin davet edileceği kararını bile

0:04:14.048,0:04:15.276
piyangoyla belirliyoruz.

0:04:15.672,0:04:17.676
Beni yanlış anlamayın,

0:04:17.700,0:04:22.206
bunun gibi bir piyango [br]adaletsizliği ortadan kaldırmayacak.

0:04:22.230,0:04:26.410
Hak ettiklerini elde edemeyen [br]birçok insan olacak

0:04:26.434,0:04:28.568
ama en azından bu dürüst bir yöntem.

0:04:28.592,0:04:34.738
Başka türlü davranmak yerine [br]adaletsizliği olduğu gibi ortaya çıkarıyor

0:04:34.762,0:04:37.964
ve liseli çocuklarımızın [br]şu an altında yaşadığı

0:04:37.988,0:04:42.170
inanılmaz baskı balonunu patlatıyor.

0:04:42.847,0:04:46.673
Peki bu mükemmel biçimdeki makul öneri,

0:04:46.697,0:04:48.892
eğer kendim söylersem,

0:04:48.916,0:04:51.165
neden ciddi bir şekilde tartışılmıyor?

0:04:51.776,0:04:53.663
Bence bunun sebebini biliyorum.

0:04:53.663,0:04:56.826
Hayattaki önemli şeylerin şans eseri [br]ya da tesadüfen olabileceği,

0:04:56.826,0:05:03.092
hayatımızdaki önemli şeylerin [br]kendi kontrolümüzde olmadığı

0:05:03.116,0:05:07.694
düşüncesinden nefret [br]etmemizden kaynaklanıyor.

0:05:07.718,0:05:09.151
Bu düşünceden nefret ediyorum.

0:05:09.151,0:05:12.239
İnsanların da bu düşünceden [br]nefret etmesi şaşırtıcı değil

0:05:12.263,0:05:15.970
ama basitçe gidişat bu şekilde.

0:05:16.759,0:05:21.516
Öncelikle üniversiteye [br]kabul edilmek zaten bir piyango.

0:05:21.540,0:05:25.102
Sadece kabul prosedürü memurları[br]öyle değilmiş gibi davranıyor.

0:05:25.126,0:05:27.243
Bu yüzden bu konuda dürüst olalım.

0:05:27.267,0:05:28.716
İkinci olarak,

0:05:28.740,0:05:32.129
bence eğer bir piyango olduğu için [br]bunu takdir etseydik

0:05:32.153,0:05:36.575
neredeyse her birimizin hayatında [br]olan şansın önemini

0:05:36.599,0:05:38.939
kabul etmemizi sağlardı.

0:05:38.963,0:05:41.419
Örnek olarak beni ele alalım.

0:05:41.981,0:05:46.688
Neredeyse hayatımda ortaya [br]çıkan en önemli olaylar,

0:05:46.712,0:05:47.912
büyük bir ölçüde,

0:05:47.936,0:05:49.615
şans sonucunda oldu.

0:05:50.779,0:05:54.078
Ben 7. sınıftayken ailem [br]New York'tan ayrıldı

0:05:54.102,0:05:56.519
ve Westchester County'ye taşındı.

0:05:56.543,0:05:58.162
Okulun başlangıç zamanında

0:05:58.186,0:06:01.456
önce arkadaşım olan,

0:06:01.480,0:06:03.873
sonra en yakın arkadaşım olan

0:06:03.897,0:06:06.789
sonra kız arkadaşım olan

0:06:06.813,0:06:09.243
ve sonra eşim olan güzel [br]bir genç kızla tanıştım.

0:06:09.267,0:06:12.959
Ne mutlu bize ki şu an 52 yıldır evliyiz.

0:06:13.480,0:06:17.257
Bu olayla çok az alakam var.[br]Sadece şanslı bir tesadüftü.

0:06:18.056,0:06:19.525
Üniversiteye gittim

0:06:19.549,0:06:25.009
ve ilk dönemimde [br]psikolojiye giriş dersi aldım.

0:06:25.033,0:06:27.129
Psikolojinin ne olduğunu bile bilmiyordum

0:06:27.153,0:06:29.880
ama programıma uyduğu [br]ve gereklilikleri karşıladığı için

0:06:29.904,0:06:31.079
dersi aldım.

0:06:31.103,0:06:33.429
Şans eseri, bu dersi

0:06:33.453,0:06:38.215
süper star, efsane bir [br]psikoloji öğretmeni veriyordu.

0:06:38.767,0:06:42.012
Bunun sayesinde psikoloji öğrencisi oldum.

0:06:42.036,0:06:43.861
Lisansüstü eğitime başladım,

0:06:43.885,0:06:45.765
bitirmek üzereydim.

0:06:45.789,0:06:48.546
Swarthmore'da ders veren bir arkadaşım

0:06:48.570,0:06:51.373
artık öğretim üyesi olmak [br]istemediğine karar verdi

0:06:51.397,0:06:54.489
ve tıp fakültesine gitmek için [br]Swarthmore'dan ayrıldı.

0:06:55.072,0:06:57.630
Onun yaptığı iş için kadro açıldı,

0:06:57.654,0:07:00.430
başvurdum ve işi aldım.

0:07:00.454,0:07:02.951
O zamana kadar başvurduğum tek iş buydu.

0:07:02.975,0:07:06.378
Kariyerimin şekillenmesinde[br]büyük bir etkisi olan bir kurumda,

0:07:06.402,0:07:10.812
Swartmore'da ders vererek [br]45 yılımı geçirdim.

0:07:10.836,0:07:12.879
Son bir örnek vereyim,

0:07:12.903,0:07:16.716
New York'ta birkaç çalışmam[br]hakkında konuşma yapıyordum

0:07:16.740,0:07:20.813
ve dinleyicilerden biri [br]konuşmamdan sonra yanıma geldi.

0:07:20.837,0:07:22.229
Kendini tanıttı,

0:07:22.253,0:07:23.878
"Benim ismim Chris,

0:07:23.902,0:07:26.812
TED'de bir konuşma yapmak [br]ister miydiniz?" diye sordu.

0:07:27.370,0:07:30.094
"TED ne?" diye cevapladım.

0:07:31.090,0:07:33.356
Bana anlattı

0:07:33.380,0:07:37.338
ve TED o zamanlar şu an [br]olduğu gibi bir şey değildi.

0:07:37.362,0:07:38.825
Ama aradan geçen yıllar içinde

0:07:38.849,0:07:43.639
TED'de yaptığım konuşmalar[br]20 milyonu aşkın kişi tarafından izlendi.

0:07:44.278,0:07:46.713
Sonuç olarak ben şanslı bir adamım.

0:07:46.737,0:07:48.533
Evliliğim konusunda şanslıyım,

0:07:48.557,0:07:50.251
eğitimim konusunda şanslıyım,

0:07:50.275,0:07:52.403
kariyerim konusunda şanslıyım.

0:07:52.427,0:07:58.521
TED gibi bir platformda[br]söz sahibi olduğum için şanslıyım.

0:07:58.545,0:08:00.673
Sahip olduğum başarıyı hak ettim mi?

0:08:00.697,0:08:02.482
Tabii ki bu başarıyı hak ettim

0:08:02.506,0:08:05.318
tıpkı sizin de [br]başarılarınızı hak ettiğiniz gibi.

0:08:05.342,0:08:10.757
Ama buna sahip olmayan birçok insan da

0:08:10.781,0:08:12.718
bizimkiler gibi başarıları hak ediyor.

0:08:13.620,0:08:16.276
Peki insanlar hak ettiklerini [br]elde edebiliyor mu?

0:08:16.300,0:08:18.310
Toplum adil mi?

0:08:19.042,0:08:20.754
Tabii ki hayır.

0:08:20.778,0:08:26.794
Çok çalışmak ve kurallara göre oynamak [br]hiçbir şeyin garantisi değil.

0:08:26.818,0:08:31.118
Bu tarz bir adaletsizliğin çaresizliğini

0:08:31.142,0:08:33.718
ve şansın merkeziyetini takdir edersek

0:08:33.742,0:08:36.171
kendimize pandeminin bu zamanında

0:08:36.195,0:08:38.251
kahraman olarak övdüğümüz kişilere karşı

0:08:38.275,0:08:44.056
nasıl sorumluluklarımız olduğunu,

0:08:44.080,0:08:47.591
ailelerinin başına ciddi [br]bir hastalık geldiğinde

0:08:47.615,0:08:51.593
sağlıklarının yerinde olduğuna [br]ve hayatlarının hastalıkla mücadelenin

0:08:51.617,0:08:55.641
bedellerinden dolayı mahvolmadığına [br]nasıl emin olabiliriz diye sorabiliriz.

0:08:55.665,0:08:59.466
Mücadele eden, çok çalışan

0:08:59.490,0:09:02.867
ve bizden daha az şanslı[br]insanlara ne borçluyuz?

0:09:03.507,0:09:05.641
Yaklaşık yarım asır önce,

0:09:05.665,0:09:09.522
filozof John Rawls "Bir Adalet Teorisi" [br]adında bir kitap yazdı

0:09:09.546,0:09:14.808
ve o kitapta "cehalet örtüsü" [br]adını verdiği bir kavram tanıttı.

0:09:14.832,0:09:16.422
Sorduğu soru şuydu:

0:09:16.446,0:09:22.126
"Eğer bir toplumda pozisyonunuzun [br]ne olacağını bilmeseydiniz

0:09:22.150,0:09:26.166
nasıl bir toplum yaratmak isterdiniz?"

0:09:26.190,0:09:27.898
Önerdiği şey ise şuydu:

0:09:27.922,0:09:30.995
Topluma en aşağıda mı [br]yoksa en yukarıda mı

0:09:31.019,0:09:32.838
katılacağımızı bilmediğimizde

0:09:32.862,0:09:36.660
istediğimiz şey oldukça[br]eşit bir toplum olur.

0:09:36.684,0:09:38.530
Böylece şanssızlar bile

0:09:38.554,0:09:43.333
düzgün, anlamlı ve tatmin edici [br]bir hayat yaşayabilirler.

0:09:43.357,0:09:49.338
Bu yüzden bütün şanslı, başarılı insanlar,[br]bunu toplumunuza geri getirin

0:09:49.362,0:09:56.340
ve başarıyı bizim kadar hak eden [br]ama bizim kadar şanslı olmayan

0:09:56.364,0:10:00.369
insanları onurlandırdığımızdan [br]ve onlarla ilgilendiğimizden

0:10:00.393,0:10:02.543
emin olmak için ne yapabiliyorsanız yapın.

0:10:02.543,0:10:03.707
Teşekkür ederim.