WEBVTT

00:00:01.014 --> 00:00:02.301
Herkese merhaba.

00:00:02.325 --> 00:00:06.449
Burada olmaktan ve sizinle 
konuşmaktan onur duyuyorum.

00:00:06.473 --> 00:00:11.656
Bugün size şans, adalet

00:00:11.680 --> 00:00:13.602
ve aralarındaki ilişkiden bahsedeceğim.

NOTE Paragraph

00:00:14.373 --> 00:00:15.530
Birkaç yıl önce,

00:00:15.554 --> 00:00:21.038
eski bir öğrencim kızı hakkında
konuşmak için beni aradı.

00:00:21.038 --> 00:00:23.473
Kızı lise son sınıf öğrencisiymiş

00:00:23.497 --> 00:00:28.521
ve benim ders verdiğim
Swarthmore Üniversitesine

00:00:28.545 --> 00:00:30.251
ciddi şekilde başvurmak istiyormuş.

00:00:30.251 --> 00:00:35.323
Kızının okula girip giremeyeceği 
hakkındaki düşüncelerimi öğrenmek istedi.

00:00:35.347 --> 00:00:39.681
Swarthmore, kazanması 
aşırı derecede zor bir okul.

00:00:39.705 --> 00:00:42.378
Bu yüzden "Bana ondan bahset." dedim.

00:00:42.402 --> 00:00:44.135
Kızından bahsetti,

00:00:44.159 --> 00:00:46.706
notlarının nasıl olduğunu, 
puan tablolarını

00:00:46.730 --> 00:00:49.366
müfredat dışında yaptığı 
aktiviteleri anlattı.

00:00:49.390 --> 00:00:53.566
Kızı kulağa bir süperstar,
çok müthiş bir çocuk gibi geliyordu.

00:00:54.119 --> 00:00:56.164
"Kulağa çok güzel geliyor,

00:00:56.188 --> 00:00:58.850
tam da Swarthmore'un
sahip olmak isteyeceği

00:00:58.874 --> 00:01:02.140
türden bir öğrenci gibi." dedim.

00:01:02.164 --> 00:01:05.428
O da "Peki bu, okulu kazanabilir mi 
demek oluyor?" dedi.

00:01:06.035 --> 00:01:08.034
Ben de "Hayır,

00:01:08.762 --> 00:01:14.352
Swarthmore'un sınıflarında iyi olan 
herkese yetecek kadar yer yok.

00:01:14.781 --> 00:01:18.764
Harvard'da, Yale'de, Princeton'da 
ya da Stanford'da yeteri kadar yer yok.

00:01:18.788 --> 00:01:23.256
Google'da, Amazon'da
ya da Apple'da yeteri kadar yer yok.

00:01:23.280 --> 00:01:28.100
TED Konferansı'nda yeteri kadar yer yok.

00:01:28.124 --> 00:01:30.340
Aşırı miktarda iyi insan var

00:01:30.364 --> 00:01:33.478
ve bazıları başaramayacak." dedim.

00:01:34.621 --> 00:01:37.207
O da "Peki ne yapmamız gerekiyor?" dedi.

00:01:38.073 --> 00:01:40.956
"Bu çok güzel bir soru." dedim.

NOTE Paragraph

00:01:41.833 --> 00:01:44.100
Ne yapmamız gerekiyor?

00:01:44.124 --> 00:01:48.185
Yüksekokulların ve üniversitelerin 
ne yaptığını biliyorum.

00:01:48.209 --> 00:01:51.146
Adil olmak adına yaptıkları şey

00:01:51.170 --> 00:01:56.113
standartları yükseltmeye devam etmekti

00:01:56.137 --> 00:02:02.230
çünkü az nitelikli insanları kabul edip 
daha iyi nitelikteki insanları reddetmek

00:02:02.254 --> 00:02:04.841
adil görünmüyor

00:02:04.865 --> 00:02:09.141
bu yüzden standartları
giderek yükseltiyorsunuz,

00:02:09.165 --> 00:02:11.418
ta ki yerleştirebileceğiniz sayıda insanı

00:02:11.418 --> 00:02:15.684
kabul edebileceğiniz 
bir çıtaya yükselene kadar.

NOTE Paragraph

00:02:15.708 --> 00:02:22.186
Bu da birçok insanın hakkaniyetin
ve adaletin ne olduğu algısını bozuyor.

00:02:22.210 --> 00:02:25.188
Amerikan toplumundaki insanların,

00:02:25.212 --> 00:02:28.995
bir sürecin adil olduğuna ilişkin
farklı düşünceleri var.

00:02:29.019 --> 00:02:32.813
Ama hemen hemen herkesin
hemfikir olduğu bir şey var;

00:02:32.837 --> 00:02:35.927
o da dürüst bir sistemde, 
adil bir sistemde

00:02:35.951 --> 00:02:38.322
insanların hak ettikleri
şeyleri elde ettikleri.

NOTE Paragraph

00:02:38.322 --> 00:02:40.994
Eski öğrencime dediğim şey,

00:02:41.018 --> 00:02:45.160
konu üniversiteye kabul edilme olduğunda

00:02:45.184 --> 00:02:49.294
insanların hak ettikleri şeyleri elde 
ettikleri düşüncesinin doğru olmadığı.

00:02:49.318 --> 00:02:52.828
Bazı insanlar hak ettiklerini alıyor
bazıları da alamıyor

00:02:52.852 --> 00:02:56.002
ve durum bundan ibaret.

NOTE Paragraph

00:02:56.026 --> 00:02:59.649
Üniversitelerin yaptığı gibi 
gereklilikleri artırdığınızda

00:02:59.673 --> 00:03:05.086
aslında liseli çocuklar arasında
çılgın bir rekabet yaratıyorsunuz.

00:03:05.086 --> 00:03:08.384
Çünkü iyi olmak yeterli değil,

00:03:08.408 --> 00:03:10.411
yeterince iyi olmak yeterli değil.

00:03:10.435 --> 00:03:14.111
Başvuran herkesten daha iyi olmalısınız.

00:03:14.135 --> 00:03:16.302
Bu durumun yaptığı şey

00:03:16.326 --> 00:03:18.108
ya da katkıda bulunduğu şey

00:03:18.132 --> 00:03:24.530
gençlerimizi ezip geçen bir tür 
anksiyete ve depresyon salgını.

00:03:25.162 --> 00:03:28.491
Bu tarz bir rekabetle
bir nesli yok ediyoruz.

NOTE Paragraph

00:03:28.890 --> 00:03:30.660
Bunun hakkında düşünürken

00:03:30.684 --> 00:03:33.743
bu problemi düzeltmek için 
bir yol aklıma geldi.

00:03:34.096 --> 00:03:35.877
İşte yapabileceğimiz şeyler:

00:03:37.056 --> 00:03:39.573
İnsanlar üniversiteye başvurduğunda

00:03:39.597 --> 00:03:45.481
adayları başarılı olacak kadar iyi 
olanlar ve başarılı olacak kadar

00:03:45.505 --> 00:03:47.324
iyi olmayanlar olarak ayırıyoruz.

00:03:47.348 --> 00:03:50.889
Başarılı olacak kadar 
iyi olmayanları reddediyoruz

00:03:50.913 --> 00:03:54.646
ve sonra diğerlerinin adını
bir şapkanın içine koyuyoruz.

00:03:54.670 --> 00:03:56.962
Şapkadan rastgele seçiyoruz

00:03:56.986 --> 00:03:58.921
ve onları kabul ediyoruz.

00:03:58.945 --> 00:04:02.548
Başka bir deyişle üniversiteye 
kabul etmeyi piyangoyla belirliyoruz.

00:04:02.572 --> 00:04:08.224
Belki de teknoloji şirketlerindeki 
iş tekliflerini de piyangoyla belirliyoruz

00:04:08.248 --> 00:04:09.605
ve -ağzınızdan yel alsın-

00:04:09.629 --> 00:04:14.024
belki TED'e konuşmak için
kimin davet edileceği kararını bile

00:04:14.048 --> 00:04:15.276
piyangoyla belirliyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:15.672 --> 00:04:17.676
Beni yanlış anlamayın,

00:04:17.700 --> 00:04:22.206
bunun gibi bir piyango 
adaletsizliği ortadan kaldırmayacak.

00:04:22.230 --> 00:04:26.410
Hak ettiklerini elde edemeyen 
birçok insan olacak

00:04:26.434 --> 00:04:28.568
ama en azından bu dürüst bir yöntem.

00:04:28.592 --> 00:04:34.738
Başka türlü davranmak yerine 
adaletsizliği olduğu gibi ortaya çıkarıyor

00:04:34.762 --> 00:04:37.964
ve liseli çocuklarımızın 
şu an altında yaşadığı

00:04:37.988 --> 00:04:42.170
inanılmaz baskı balonunu patlatıyor.

NOTE Paragraph

00:04:42.847 --> 00:04:46.673
Peki bu mükemmel biçimdeki makul öneri,

00:04:46.697 --> 00:04:48.892
eğer kendim söylersem,

00:04:48.916 --> 00:04:51.165
neden ciddi bir şekilde tartışılmıyor?

00:04:51.776 --> 00:04:53.663
Bence bunun sebebini biliyorum.

00:04:53.663 --> 00:04:56.826
Hayattaki önemli şeylerin şans eseri 
ya da tesadüfen olabileceği,

00:04:56.826 --> 00:05:03.092
hayatımızdaki önemli şeylerin 
kendi kontrolümüzde olmadığı

00:05:03.116 --> 00:05:07.694
düşüncesinden nefret 
etmemizden kaynaklanıyor.

00:05:07.718 --> 00:05:09.151
Bu düşünceden nefret ediyorum.

00:05:09.151 --> 00:05:12.239
İnsanların da bu düşünceden 
nefret etmesi şaşırtıcı değil

00:05:12.263 --> 00:05:15.970
ama basitçe gidişat bu şekilde.

NOTE Paragraph

00:05:16.759 --> 00:05:21.516
Öncelikle üniversiteye 
kabul edilmek zaten bir piyango.

00:05:21.540 --> 00:05:25.102
Sadece kabul prosedürü memurları
öyle değilmiş gibi davranıyor.

00:05:25.126 --> 00:05:27.243
Bu yüzden bu konuda dürüst olalım.

NOTE Paragraph

00:05:27.267 --> 00:05:28.716
İkinci olarak,

00:05:28.740 --> 00:05:32.129
bence eğer bir piyango olduğu için 
bunu takdir etseydik

00:05:32.153 --> 00:05:36.575
neredeyse her birimizin hayatında 
olan şansın önemini

00:05:36.599 --> 00:05:38.939
kabul etmemizi sağlardı.

NOTE Paragraph

00:05:38.963 --> 00:05:41.419
Örnek olarak beni ele alalım.

00:05:41.981 --> 00:05:46.688
Neredeyse hayatımda ortaya 
çıkan en önemli olaylar,

00:05:46.712 --> 00:05:47.912
büyük bir ölçüde,

00:05:47.936 --> 00:05:49.615
şans sonucunda oldu.

00:05:50.779 --> 00:05:54.078
Ben 7. sınıftayken ailem 
New York'tan ayrıldı

00:05:54.102 --> 00:05:56.519
ve Westchester County'ye taşındı.

00:05:56.543 --> 00:05:58.162
Okulun başlangıç zamanında

00:05:58.186 --> 00:06:01.456
önce arkadaşım olan,

00:06:01.480 --> 00:06:03.873
sonra en yakın arkadaşım olan

00:06:03.897 --> 00:06:06.789
sonra kız arkadaşım olan

00:06:06.813 --> 00:06:09.243
ve sonra eşim olan güzel 
bir genç kızla tanıştım.

00:06:09.267 --> 00:06:12.959
Ne mutlu bize ki şu an 52 yıldır evliyiz.

00:06:13.480 --> 00:06:17.257
Bu olayla çok az alakam var.
Sadece şanslı bir tesadüftü.

NOTE Paragraph

00:06:18.056 --> 00:06:19.525
Üniversiteye gittim

00:06:19.549 --> 00:06:25.009
ve ilk dönemimde 
psikolojiye giriş dersi aldım.

00:06:25.033 --> 00:06:27.129
Psikolojinin ne olduğunu bile bilmiyordum

00:06:27.153 --> 00:06:29.880
ama programıma uyduğu 
ve gereklilikleri karşıladığı için

00:06:29.904 --> 00:06:31.079
dersi aldım.

00:06:31.103 --> 00:06:33.429
Şans eseri, bu dersi

00:06:33.453 --> 00:06:38.215
süper star, efsane bir 
psikoloji öğretmeni veriyordu.

00:06:38.767 --> 00:06:42.012
Bunun sayesinde psikoloji öğrencisi oldum.

NOTE Paragraph

00:06:42.036 --> 00:06:43.861
Lisansüstü eğitime başladım,

00:06:43.885 --> 00:06:45.765
bitirmek üzereydim.

00:06:45.789 --> 00:06:48.546
Swarthmore'da ders veren bir arkadaşım

00:06:48.570 --> 00:06:51.373
artık öğretim üyesi olmak 
istemediğine karar verdi

00:06:51.397 --> 00:06:54.489
ve tıp fakültesine gitmek için 
Swarthmore'dan ayrıldı.

00:06:55.072 --> 00:06:57.630
Onun yaptığı iş için kadro açıldı,

00:06:57.654 --> 00:07:00.430
başvurdum ve işi aldım.

00:07:00.454 --> 00:07:02.951
O zamana kadar başvurduğum tek iş buydu.

00:07:02.975 --> 00:07:06.378
Kariyerimin şekillenmesinde
büyük bir etkisi olan bir kurumda,

00:07:06.402 --> 00:07:10.812
Swartmore'da ders vererek 
45 yılımı geçirdim.

NOTE Paragraph

00:07:10.836 --> 00:07:12.879
Son bir örnek vereyim,

00:07:12.903 --> 00:07:16.716
New York'ta birkaç çalışmam
hakkında konuşma yapıyordum

00:07:16.740 --> 00:07:20.813
ve dinleyicilerden biri 
konuşmamdan sonra yanıma geldi.

00:07:20.837 --> 00:07:22.229
Kendini tanıttı,

00:07:22.253 --> 00:07:23.878
"Benim ismim Chris,

00:07:23.902 --> 00:07:26.812
TED'de bir konuşma yapmak 
ister miydiniz?" diye sordu.

00:07:27.370 --> 00:07:30.094
"TED ne?" diye cevapladım.

00:07:31.090 --> 00:07:33.356
Bana anlattı

00:07:33.380 --> 00:07:37.338
ve TED o zamanlar şu an 
olduğu gibi bir şey değildi.

00:07:37.362 --> 00:07:38.825
Ama aradan geçen yıllar içinde

00:07:38.849 --> 00:07:43.639
TED'de yaptığım konuşmalar
20 milyonu aşkın kişi tarafından izlendi.

NOTE Paragraph

00:07:44.278 --> 00:07:46.713
Sonuç olarak ben şanslı bir adamım.

00:07:46.737 --> 00:07:48.533
Evliliğim konusunda şanslıyım,

00:07:48.557 --> 00:07:50.251
eğitimim konusunda şanslıyım,

00:07:50.275 --> 00:07:52.403
kariyerim konusunda şanslıyım.

00:07:52.427 --> 00:07:58.521
TED gibi bir platformda
söz sahibi olduğum için şanslıyım.

NOTE Paragraph

00:07:58.545 --> 00:08:00.673
Sahip olduğum başarıyı hak ettim mi?

00:08:00.697 --> 00:08:02.482
Tabii ki bu başarıyı hak ettim

00:08:02.506 --> 00:08:05.318
tıpkı sizin de 
başarılarınızı hak ettiğiniz gibi.

00:08:05.342 --> 00:08:10.757
Ama buna sahip olmayan birçok insan da

00:08:10.781 --> 00:08:12.718
bizimkiler gibi başarıları hak ediyor.

NOTE Paragraph

00:08:13.620 --> 00:08:16.276
Peki insanlar hak ettiklerini 
elde edebiliyor mu?

00:08:16.300 --> 00:08:18.310
Toplum adil mi?

00:08:19.042 --> 00:08:20.754
Tabii ki hayır.

00:08:20.778 --> 00:08:26.794
Çok çalışmak ve kurallara göre oynamak 
hiçbir şeyin garantisi değil.

00:08:26.818 --> 00:08:31.118
Bu tarz bir adaletsizliğin çaresizliğini

00:08:31.142 --> 00:08:33.718
ve şansın merkeziyetini takdir edersek

00:08:33.742 --> 00:08:36.171
kendimize pandeminin bu zamanında

00:08:36.195 --> 00:08:38.251
kahraman olarak övdüğümüz kişilere karşı

00:08:38.275 --> 00:08:44.056
nasıl sorumluluklarımız olduğunu,

00:08:44.080 --> 00:08:47.591
ailelerinin başına ciddi 
bir hastalık geldiğinde

00:08:47.615 --> 00:08:51.593
sağlıklarının yerinde olduğuna 
ve hayatlarının hastalıkla mücadelenin

00:08:51.617 --> 00:08:55.641
bedellerinden dolayı mahvolmadığına 
nasıl emin olabiliriz diye sorabiliriz.

00:08:55.665 --> 00:08:59.466
Mücadele eden, çok çalışan

00:08:59.490 --> 00:09:02.867
ve bizden daha az şanslı
insanlara ne borçluyuz?

NOTE Paragraph

00:09:03.507 --> 00:09:05.641
Yaklaşık yarım asır önce,

00:09:05.665 --> 00:09:09.522
filozof John Rawls "Bir Adalet Teorisi" 
adında bir kitap yazdı

00:09:09.546 --> 00:09:14.808
ve o kitapta "cehalet örtüsü" 
adını verdiği bir kavram tanıttı.

00:09:14.832 --> 00:09:16.422
Sorduğu soru şuydu:

00:09:16.446 --> 00:09:22.126
"Eğer bir toplumda pozisyonunuzun 
ne olacağını bilmeseydiniz

00:09:22.150 --> 00:09:26.166
nasıl bir toplum yaratmak isterdiniz?"

00:09:26.190 --> 00:09:27.898
Önerdiği şey ise şuydu:

00:09:27.922 --> 00:09:30.995
Topluma en aşağıda mı 
yoksa en yukarıda mı

00:09:31.019 --> 00:09:32.838
katılacağımızı bilmediğimizde

00:09:32.862 --> 00:09:36.660
istediğimiz şey oldukça
eşit bir toplum olur.

00:09:36.684 --> 00:09:38.530
Böylece şanssızlar bile

00:09:38.554 --> 00:09:43.333
düzgün, anlamlı ve tatmin edici 
bir hayat yaşayabilirler.

NOTE Paragraph

00:09:43.357 --> 00:09:49.338
Bu yüzden bütün şanslı, başarılı insanlar,
bunu toplumunuza geri getirin

00:09:49.362 --> 00:09:56.340
ve başarıyı bizim kadar hak eden 
ama bizim kadar şanslı olmayan

00:09:56.364 --> 00:10:00.369
insanları onurlandırdığımızdan 
ve onlarla ilgilendiğimizden

00:10:00.393 --> 00:10:02.543
emin olmak için ne yapabiliyorsanız yapın.

NOTE Paragraph

00:10:02.543 --> 00:10:03.707
Teşekkür ederim.