Return to Video

مێشکت چۆن وەڵامی ئازار دەداتەوە؟ - کارین دی داڤیس

  • 0:07 - 0:11
    با بڵێین دە خولەکت پێدەچێت
    بۆ چارەسەر کردنی ئەم پەزڵە،
  • 0:11 - 0:12
    ئەی چەندت پێدەچێت
  • 0:12 - 0:16
    ئەگەر
    کارەبا لە دەستت بدات؟
  • 0:16 - 0:17
    زیاتر، وایە؟
  • 0:17 - 0:20
    لەبەرئەوەی ئازاری دەستت سەرنجت دەشێوێنێت.
  • 0:20 - 0:21
    ؛لەوانەشە بەم شێوەیە نەبێت
  • 0:21 - 0:23
    دەکەوێتەوە سەرئەوەی
    چەندێک بەرگەی ئازار دەگریت.
  • 0:23 - 0:25
    هەندێک خەڵك بە هۆی
    ئازارەوە سەرنجیان دەشێوێت.
  • 0:25 - 0:29
    لای هەندێک خەڵک، تەواوکردنی ئەرکەکە
    کاتی زیاتر دەوێت و بە باشی نایکەن.
  • 0:29 - 0:33
    ھەندێک خەڵکیتر ڕاھاتوون
    سەرنجییان لەسەر ئازارەکە نەبێت،
  • 0:33 - 0:35
    و ئەوخەڵکانە باشتر و خێراتر
  • 0:35 - 0:38
    وێنەکە ڕێک دەخەن کاتێک ئازاریان ھەیە
  • 0:38 - 0:39
    وەک لەوکاتەی کە ئازارییان نییە.
  • 0:39 - 0:42
    ھەندێک خەڵک مێشکیان بە
    بیرکردنەوەوە سەرقاڵ دەکەن
  • 0:42 - 0:44
    تا خەیاڵیان لای ئازارەکە نەمێنێت.
  • 0:44 - 0:45
    باشە چۆن دەکرێت خەڵکی
  • 0:45 - 0:48
    توشی هەمان ئازار ببن بەڵام
  • 0:48 - 0:51
    بە شێوەی جیاواز هەست بە ئازارەکە بکەن؟
  • 0:51 - 0:53
    و بۆچی ئەمە گرنگە؟
  • 0:53 - 0:55
    پێش ھەموو شتێک، ئازار چییە؟
  • 0:55 - 0:58
    ئازار دۆخێکی ناخۆش و
    ئەزموونێکی هەستییە،
  • 0:59 - 1:02
    لە ئەنجامی زیان گەیشتنی بەرچاو یان نادیار
    بە شانەکان درووست دەبێت.
  • 1:02 - 1:04
    ئازار شتێکە ئێمە دەیچێژین.
  • 1:04 - 1:07
    قسەی ئەو کەسەی کە ئازار دەچێژێت
    باشترین پێوەری ڕێژەی ئازارە.
  • 1:07 - 1:08
    ؛ئازار توندی ھەیە
  • 1:08 - 1:10
    و دەتوانی پلەبەندی بۆ بکەیت
  • 1:10 - 1:13
    لە سفر، بێ ئازار، بۆ دە
    توندترین ئازار کە بەخەیاڵدا بێت.
  • 1:14 - 1:16
    بەڵام ئازاریش جۆری ھەیە،
  • 1:16 - 1:21
    وەک بڕین، پیاکێشان، سووتان و ئێشان.
  • 1:21 - 1:23
    چی وادەکات پەی بەم ئازارانە ببەیت؟
  • 1:24 - 1:25
    کاتێک ئازارت پێدەگات،
  • 1:25 - 1:28
    شانەیەکی تایبەتی ھەستە دەمار،
  • 1:28 - 1:31
    پێی دەگوترێت نۆسێ سێپتەرس ئاماژە دەنێرێت
  • 1:31 - 1:34
    بۆ دڕکەپەتک و پاشان بۆ مێشک.
  • 1:34 - 1:39
    گواستنەوەکە بەکۆتا دەگات
    لەلایەن دەمارە خانەکانی نیوڕۆن و گلیا.
  • 1:39 - 1:40
    ئەمە ماددە خۆڵەمێشییەکەی مێشکتە.
  • 1:41 - 1:45
    و شا دەمارەکانی مێشک زانییارییەکە بە
    شێوەی تەزووی کارەبایی دەگوازنەوە
  • 1:45 - 1:47
    لە جێگاییەکەوە بۆ جێگاییەکی تر.
  • 1:47 - 1:48
    ئەمەش ماددە سپییەکەیە.
  • 1:48 - 1:51
    شا دەمارەکانی کە ئازار دەگوازنەوە
  • 1:51 - 1:53
    لە دڕکەپەتکەوە بۆ مێشک
  • 1:53 - 1:55
    کە ڕێگەی ھەستی ئێمەیە
  • 1:55 - 1:57
    کە لە توێکڵی مێشکدا کۆتایی دێت،
  • 1:57 - 1:59
    توێکڵی مێشکیش ئەو بەشەیە
    کە بڕیار دەدات
  • 1:59 - 2:00
    دەربارەی ئاماژەی ئازار.
  • 2:01 - 2:03
    سیستەمێکیتری
    پێکەوەبەستنی خانەکانی مێشک
  • 2:03 - 2:05
    کە پێی دەڵێن تۆڕی دەرکەوتوو
  • 2:05 - 2:08
    بڕیار دەدات کە سەرنج بخەیتە سەرچی.
  • 2:08 - 2:10
    کاتێک کاریگەری ئازارەکە زۆر بوو،
  • 2:10 - 2:14
    ئاماژەکانی ئازار ڕاستەوخۆ تۆڕی
    دەرکەوتوو چالاک دەکەن.
  • 2:14 - 2:16
    ئێستا، سەرنج دەخەیتە سەر ئازارەکە.
  • 2:16 - 2:19
    ھەروەھا مێشکیش کاردانەوەی
    دەبێت بۆ ئازارەکە و
  • 2:19 - 2:21
    مامەڵە لەگەڵ ئاماژەکانی ئەم ئازارە دەکات.
  • 2:21 - 2:23
    لە ڕێگەی دەمارەکانەوە ئاماژە دەنێرێت
  • 2:23 - 2:26
    بۆ دەست لابردن لەسەر تەباخەکە.
  • 2:27 - 2:29
    و ھەروەھا تۆڕی خانەیی ڕاهاتنیش چالاک دەبێت
  • 2:29 - 2:32
    کە ئیندۆرفین و ئینکافلین دەنێرێت،
  • 2:32 - 2:36
    ئەوانەش ماددەی کیمییاین، دەردەدرێن
    کاتێک کە ئازرت هەیە یان کە وەرزش دەکەیت،
  • 2:36 - 2:38
    وا دەکات لەگەڵ دۆخەکدا ڕابێیت.
  • 2:38 - 2:41
    ئەم سیستەمە کیمیاییانە یارمەتی
    ڕێکخستن و کەم کردنەوەی ئازار دەدەن.
  • 2:42 - 2:44
    هەموو خانە و دەمارەکان بە یەکەوە
    کار دەکەن
  • 2:44 - 2:46
    بۆ ئەوەی هەست بە ئازار بکەیت،
  • 2:46 - 2:48
    تاکو چیتر شانەکانت زیانییان پێ نەگات،
  • 2:48 - 2:50
    و یارمەتیت دەدات بەرگەی ئازارەکە بگریت.
  • 2:50 - 2:53
    هەموو کەسێک هەمان سیستەمی هەیە،
  • 2:53 - 2:56
    بەڵام ھەستیاری و بەتوانایی
    ئەم سوڕانەی مێشک
  • 2:56 - 3:00
    دیاری دەکات چەندێک
    ھەست بەئازاردەکەیت و بەرگەی دەگریت.
  • 3:00 - 3:02
    لەبەر ئەوەیە ھەندێک خەڵک
    زیاتر لە خەڵکیترهەست بە ئازار دەکەن
  • 3:02 - 3:05
    و وا دەکات هەندێک خەڵک
    تووشی ئازاری درێژخایەن بن
  • 3:05 - 3:06
    کە چارەسەر هیچ کاریگەریەکی نەبێت،
  • 3:06 - 3:09
    لە کاتێکدا هەمان شت
    کاریگەری لەسەر خەڵکیتر هەبێت.
  • 3:09 - 3:10
    جیاوازی لەھەستیاری بۆ ئازار
  • 3:10 - 3:13
    زۆر جیاواز نییە
    لە جۆرەکانی تری جیاوازی لە
  • 3:13 - 3:15
    وەڵامدانەوە بۆ وریاکەرەوەکانیتردا
  • 3:16 - 3:18
    وەک چۆن ھەندێک خەڵک حەزیان بە "سکەتلمەوتە"
  • 3:18 - 3:21
    کەچی ھەندێکی تر، توشی سەرسوڕان
    و ڕشانەوە دەبن.
  • 3:21 - 3:23
    گرنگی جۆراوجۆری سوڕی ئازار
  • 3:23 - 3:25
    لە مێشکماندا چییە؟
  • 3:25 - 3:27
    باشە، جۆرەھا چارەسەر ھەیە بۆ ئازار،
  • 3:27 - 3:29
    بۆ جۆرەھا سیستەمی جیاواز.
  • 3:29 - 3:32
    بۆ ئازارێکی سادە، دەرمانێک کە
    بەبێ پێشنیاری دکتۆریش بەردەستن
  • 3:32 - 3:34
    کار دەکاتە سەر ئەو خانانەی
    کە ئازەرەکەی لێوەدێت.
  • 3:34 - 3:37
    جۆرە بەھێزەکانیتری
    دەرمان و سڕکەر
  • 3:37 - 3:41
    چالاکی سوڕی دەمارە خانەکان کەم دەکەنەوە
  • 3:41 - 3:44
    یان سیستەمی مامەڵەکردنمان لەگەڵ ئازار
    یان ئیندۆرفینەکان بەرز دەکەنەوە.
  • 3:44 - 3:47
    ھەندێک خەڵک دەتوانن بە بەکارھێنانی ڕێگەی
  • 3:47 - 3:51
    سەرنج نەدان، پشوودان، تێڕامان، یۆگا
    چارەسەری ئازار بکەن
  • 3:51 - 3:54
    یان ئەو ستراتیجیانەی کە دەکرێت فێربکرێن،
    وەک چارەسەری ڕەفتاری مێشک.
  • 3:55 - 3:58
    بۆ هەندێک کەس کە ئازاری توند
    و درێژخایەنییان هەیە،
  • 3:58 - 4:00
    ئازارەکەیان دوای چەندین
  • 4:00 - 4:02
    مانگیش لە بریندار بوونییان
    کۆتایی نایەت،
  • 4:02 - 4:04
    پێویستە بە شێوەیەکی تایبەت چارەسەر بکرێن.
  • 4:04 - 4:06
    وەک ئەوەی باو بووە،
    زانست چارەسەرەکانی لەسەر
  • 4:06 - 4:08
    ژمارەیەکی زۆری خەڵک تاقی دەکاتەوە
  • 4:08 - 4:11
    بۆ ئەوەی دەستنیشانی ئەو چارەسەرە بکەن
    کە زۆربەی خەڵکی چارە دەکات.
  • 4:11 - 4:13
    بەڵام هەمیشە کەسی جیاواز هەیە
  • 4:13 - 4:15
    کە چارەسەریەکە کاریگەری نابێت لەسەریان
  • 4:15 - 4:17
    یان بگرە زیانیشیان پێ دەگەێنێت،
  • 4:17 - 4:20
    ئێستا، دەرمانی تازە کە ڕاستەوخۆ
    کار دەکەنە سەر ئازارێکی تایبەت
  • 4:20 - 4:24
    و ڕێگری لە بەخشینی ئازار دەکەن
  • 4:24 - 4:26
    گەشەیان پێ دەدرێت،
  • 4:26 - 4:29
    بەھەمان شێوە بۆ گونجاندنیان
    لەگەڵ ھەر نەخۆشێک،
  • 4:29 - 4:32
    بە بەکارھێنانی ئامێری وەک
    MRI
  • 4:32 - 4:33
    بۆ شیکردنەوەی ڕێڕەوەکانی مێشک و
  • 4:34 - 4:36
    دیاریکردنی شێوازی
    کاردانەوەی مێشک بۆ ئازارەکە
  • 4:37 - 4:39
    کلیلی دۆزینەوەی
    باشترین چارەسەرە بۆ تۆ.
  • 4:39 - 4:42
    ئەمە بەڕاستی چارەسەری کەسییە نەک گشتیی.
Title:
مێشکت چۆن وەڵامی ئازار دەداتەوە؟ - کارین دی داڤیس
Speaker:
کارین دی داڤیس
Description:

بینەری تەواوی ڤیدیۆکە:
http://ed.ted.com/lessons/how-does-your-brain-respond-to-pain-karen-d-davis

ئاخ! هەموو کەسێک ئازار دەچێژێت -- بەڵام بۆچی هەندێک کەس، ئازار بە جۆرێکی جیاواز کاریان تێدەکات ؟ هەر بەڕاستی ئازار چییە؟ کارین دی داڤیس باس لە چۆنییەتی وەڵامدانەوەی مێشکمان بۆ ئازار دەکات و ڕوونی دەکاتەوە بۆچی دەشێت دوو کەس بە دوو شێوەی جیاواز هەست بە ئازار بکەن.

ئامادەکردنی کارین دی داڤیس، دەرهێنانی برێت ئەندرهیڵ.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:58

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.