Lesley Hazleton: Khi đọc kinh Koran

Một ngày nọ, Lesley Hazleton bắt đầu đọc kinh Koran. Không theo đạo Hồi và tự nhận mình chỉ là một "du khách" dạo qua những trang kinh thánh Koran, những gì bà đọc được trong sách hoá ra không giống những điều bà đã nghĩ. Hazleton, bằng vẻ uyên bác và hài hước của mình, đã chia sẻ những suy nghĩ của bà về ơn phước, sự linh hoạt, uyển chuyển và huyền nhiệm - những điều bà tìm thấy trong sách kinh, qua cuộc trò chuyện thẳng thắn với TEDxRainier.

Có thể bạn đã từng nghe

kinh Koran có nhắc đến ý niệm về một thiên đường

với 72 thiếu nữ đồng trinh.

Tôi hứa mình sẽ quay lại câu chuyện này sau.

Nhưng thực tế, ngay tại miền tây bắc này,

chúng ta đang sống rất gần

với một thiên đường thật sự của kinh Koran

một thiên đường được định nghĩa 36 lần

với "những dòng suối chảy róc rách qua các khu vườn."

Điều này hoàn toàn chính xác với tôi

vì tôi đang sống trong một ngôi nhà thuyền ở hồ Union.

Nhưng vì sao phần lớn mọi người không biết điều đó?

Tôi có quen nhiều người không theo đạo Hồi, nhưng họ rất có thiện ý tìm đọc kinh Koran

nhưng sau đó họ đều từ bỏ

vì sự khác biệt của kinh Koran làm họ lúng túng và bối rối.

Ngay cả nhà sử học Thomas Carlyle

người đã ví Muhammad như một trong những anh hùng vĩ đại nhất của thế giới,

đã nhắc đến kinh Koran

"như một quyển sách gai góc nhất mà tôi từng đọc,

một mớ bòng bong, một công việc thật sự vất vả."

(Cười)

Tuy nhiên, tôi nghĩ vấn đề một phần nằm ở

cách thức chúng ta đọc kinh Koran

như đọc một quyển sách thông thường -

Chúng ta cuộn tròn người trong một chiều mưa,

với một bát bỏng ngô ngay bên cạnh,

như thể Chúa trời

và nghe kinh Koran từ lời của Chúa nói với ngài Muhammad

cũng chỉ là một tác giả có sách bán chạy nhất.

Chính thực tế rằng có rất ít người

thật sự đọc kinh Koran

đã lý giải vì sao người ta dễ nhầm lẫn

và hiểu sai kinh Koran.

Những cụm từ và đoạn trích bị đưa ra khỏi ngữ cảnh

mà tôi cho là rất quan trọng trong mỗi bản dịch

vốn dĩ được cả các tín đồ Hồi giáo

và chống Hồi giáo ủng hộ.

Vì vậy, vào mùa xuân này,

khi bắt đầu

viết một cuốn tiểu sử về Muhammad,

tôi nhận ra mình cần phải đọc kinh Koran một cách đúng đắn -

càng đúng đắn càng tốt.

Bởi vì tiếng Ả rập hiện giờ của tôi đã sút giảm

nên tôi cần dùng đến từ điển.

Vậy là tôi đã dùng 4 bản dịch nổi tiếng

và đọc cả 4 cùng một lượt,

từng câu, từng chữ

cùng với một bản chuyển tự

và nguyên bản kinh Koran bằng tiếng Ả rập từ thế kỷ thứ 7.

Lúc ấy tôi có một lợi thế.

Khi viết quyển sách

về câu chuyện đằng sau sự chia tách Shia-Sunni

tôi đã nghiên cứu về lịch sử Hồi giáo từ thưở sơ khai nhất

vì vậy tôi biết các sự kiện

được nhắc đến trong kinh Koran,

và cả bối cảnh của câu chuyện đó.

Kiến thức mà tôi góp nhặt được đủ để tôi biết rằng

mình chỉ là một du khách dạo qua kinh Koran -

dù là người có am hiểu,

có kinh nghiệm đi chăng nữa,

thì vẫn chỉ là người đứng bên lề,

một người Do Thái theo thuyết bất khả tri,

đang đọc kinh thánh của một tín đồ không cùng tôn giáo.

(Cười)

Vì vậy tôi đã đọc từ từ, chầm chậm.

(Cười)

Lúc đầu tôi định dành 3 tuần cho công việc này,

nhưng hoá ra đó lại là điều bất khả thi.

(Cười)

Bởi vì cuối cùng tôi mất đến 3 tháng để hoàn thành.

Tôi đã phải cật lực chống lại cái ý tưởng nhảy qua những chương cuối sách để đọc

vì chúng ngắn hơn và ít huyền bí hơn.

Nhưng cứ mỗi lần tôi nghĩ mình bắt đầu

hiểu tường tận về kinh Koran -

thì cái cảm giác "Tôi nắm bắt được rồi" -

lại nhanh chóng biến mất.

Và mỗi sáng

tôi tự hỏi liệu mình có đang bị lạc trong một vùng đất lạ hay không

dù rằng cảnh vật rất đỗi quen thuộc.

Người ta cho rằng

kinh Koran được dùng để chuyển tải thông điệp của pháp điển và sách Phúc Âm theo cách mới mẻ hơn.

Vì vậy 1/3 quyển sách

kể về các nhân vật trong Kinh thánh

như Abraham, Moses,

Joseph, Mary, Jesus.

Riêng hình ảnh Thượng đế thì rất mực quen thuộc

thông qua hình ảnh hiện thân trước đó của Người - Đức Yahweh,

người luôn cổ xuý thuyết Độc thần.

Sự hiện diện của lạc đà, đồi núi,

giếng nước trong sa mạc, sông suối

đã đưa tôi quay về

năm tháng lang thang qua sa mạc Sinai.

Và rồi chính ngôn từ,

ngữ điệu nhịp nhàng,

lại nhắc tôi nhớ về những buổi chiều lắng nghe các bậc cao niên trong tộc người Bedouin

ngâm thơ hàng giờ liền,

những bài thơ hoàn toàn từ trong trí nhớ của họ.

Và tôi bắt đầu hiểu

vì sao người ta nói

kinh Koran chỉ thật sự là kinh Koran

khi được đọc bằng tiếng Ả rập.

Ví dụ như Faatihah,

câu thứ 7 trong chương mở đầu

nói về sự hợp nhất lời cầu nguyện của Chúa và lời cầu nguyện Shema Israel của đạo Hồi

Nó chỉ gồm 29 từ trong tiếng Ả rập,

nhưng lại vào khoảng 65 đến 72 từ khi chuyển ngữ.

Và khi càng thêm từ vào trong bản dịch

thì ta càng bị lạc lối.

Tự thân tiếng Ả rập là một sự nhiệm màu kỳ bí

gần như một sự thôi miên

khiến cho chúng ta phải lắng nghe hơn là tìm đọc,

thấu cảm hơn là phân tích.

Chúng ta phải hát vang lên

để cảm nhận thanh âm của nó đang vang vọng trong vành tai và trên đầu lưỡi mình.

Chính vì thế, bản dịch Koran bằng tiếng Anh

như thể chỉ là cái bóng của chính nó,

hay như Arthur Arberry đã gọi bản dịch của ông

là "một sự diễn dịch."

Nhưng không phải tất cả đều bị mất đi khi chuyển ngữ.

Kinh Koran có nhắc rằng ai kiên nhẫn sẽ được tưởng thưởng

cùng với nhiều bất ngờ -

ví dụ như vấn đề nhận thức về môi trường

và rằng ý niệm con người chỉ là người quản lý những tạo vật của Thượng đế,

là những điều chưa từng được nhắc đến trong Kinh thánh.

Và nếu như Kinh thánh chỉ dành riêng cho nam giới,

bằng cách dùng ngôi nam thứ 2 và thứ 3,

thì kinh Koran dành cả cho nữ giới -

ví dụ như -

kinh Koran nhắc đến tất cả những tín đồ, cả nam và nữ -

những người đàn ông và những người phụ nữ được tôn kính.

Hoặc lấy ví dụ đoạn thơ nổi tiếng

về cuộc tàn sát những người ngoại đạo.

Kinh Koran có nhắc đến điều đó

nhưng trong một bối cảnh cụ thể:

đó là cuộc chinh phục

thánh địa Mecca tôn nghiêm

nơi người ta nghiêm cấm các cuộc giao tranh, ẩu đả,

chỉ trừ khi buộc phải làm thế.

Bạn không được phép giết người ngoại đạo tại Mecca

trừ khi

thứ nhất, sau khi thời gian ân hạn đã chấm dứt

mà không còn hiệp ước nào khác

và chỉ khi những người này cố ngăn cản bạn đi đến đền thờ Kaaba

và họ tấn công bạn trước.

Thậm chí nếu như trong trường hợp đó - Thượng đế cũng nhân từ với họ,

vì khoan dung là điều cao cả nhất -

vì vậy,

tốt hơn là bạn đừng giết họ.

(Cười)

Có lẽ ngạc nhiên lớn nhất -

là khi ta thấy được kinh Koran linh hoạt, uyển chuyển đến thế nào,

ít nhất là trong mắt những người

không quá cứng nhắc, bảo thủ.

Kinh Koran nói rằng, "Một số câu thơ hiển lộ ý nghĩa rõ ràng,

và một số khác thì không.

Đối với những người ngoan cố

họ sẽ lợi dụng tính đa nghĩa của các câu thơ

để gây ra mối bất hoà

bằng cách suy diễn ý nghĩa theo ý muốn của riêng họ.

Chỉ có Thượng đế mới biết được ý nghĩa thật sự."

Cụm từ "Thượng đế tế vi"

được lập lại hết lần này đến lần khác.

Quả thật, toàn thể kinh Koran là một sự tinh tế vượt xa

những gì phần đông chúng ta có thể hiểu được.

Ví dụ như

câu chuyện nho nhỏ ban đầu

về các cô gái đồng trinh và thiên đường.

Ta quay lại ý niệm Đông phương cổ xưa.

Từ được lập lại 4 lần ở đây

là Houris,

được chuyển nghĩa là

những thiếu nữ mắt đen láy với bộ ngực căng mọng,

hay những trinh nữ rất mực xinh đẹp.

Tuy nhiên, trong nguyên bản kinh Koran bằng tiếng Ả rập

chỉ có từ Houris.

Chẳng ai có thể thấy một bộ ngực cao hay căng mọng nào trên thực tế cả.

(Cười)

Đây có thể chỉ là một cách nói

về những tạo vật thuần khiết - những thiên thần -

hoặc giống như hai bức tượng Kouros và Kórẽ của Hy Lạp,

một biểu tượng của tuổi trẻ vĩnh hằng.

Nhưng không ai có thể biết sự thật,

và đó chính là điểm mấu chốt.

Bởi vì kinh Koran có nói khá rõ rằng

bạn sẽ là

một tạo vật mới trên thiên đường"

rằng bạn sẽ được "tái sinh

trong một hình hài mà bạn không hề biết,"

Điều này còn lôi cuốn tôi hơn là

một thiếu nữ đồng trinh.

(Cười)

Và con số 72 sẽ chẳng bao giờ xuất hiện.

Bởi vì 72 thiếu nữ đồng trinh

không hề tồn tại trong kinh Koran.

Ý niệm này chỉ xuất hiện sau đó 300 năm,

khi các học giả Hồi giáo nhìn nhận nó tương đương

với hình ảnh những con người với đôi cánh ngồi trên mây

và gảy đàn hạc.

Thiên đường là nơi hoàn toàn ngược lại.

Không phải là nơi của sự tinh khôi,

mà là chốn phồn thực,

màu mỡ, sung túc,

là những khu vườn được tưới mát

bởi những dòng suối róc rách.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)