Chìa khóa để tạo ra vắc-xin phòng bệnh sốt rét tốt hơn

Vắc-xin phòng bệnh sốt rét đã ra đời từ hơn một thế kỉ. Song mỗi năm, hàng trăm nghìn người vẫn chết vì sốt rét. Làm thế nào để cải thiện liều vắc-xin mang tính sống còn này? Trong bài nói chuyện chuyển tải rất nhiều kiến thức này, nhà nghiên cứu miễn dịch và cũng là TED Fellow, Faith Osier, diễn giải cách mà cô kết hợp công nghệ tiên tiến với những hiểu biết sâu sắc của thế kỷ trước, với hy vọng tạo ra một loại vắc-xin mới giúp xóa bỏ sốt rét, mãi mãi.

Có tới 200 triệu ca lâm sàng nhiễm
kí sinh trùng sốt rét (falciparum malaria)

gây nên cái chết của nửa triệu người
ở Châu Phi hằng năm.

Tôi muốn trình bày với các bạn
về vắc-xin sốt rét.

Những vắc-xin sốt rét được tạo ra
cho đến nay vẫn chưa đủ hữu hiệu.

Tại sao ư?

Chúng ta đã nghiên cứu về nó
trong hơn 100 năm

Khi đó, công nghệ vẫn còn hạn chế.

Chúng ta mới chỉ thấy được
phần rất nhỏ của kí sinh trùng.

Ngày nay,
công nghệ không ngừng được cải tiến

với những hình ảnh và
những nền tảng -omic tiên tiến như --

nghiên cứu về các gen, phiên mã gen,
mã gen protein có gốc -omic.

Những công cụ này
cho ta cái nhìn rõ hơn

về sự phức tạp
của kí sinh trùng.

Tuy nhiên, mặc dù
có những công cụ này,

phương pháp tạo ra vắc-xin
vẫn tụt lại phía sau.

Để tạo ra vắc-xin hữu hiệu, ta phải
trở lại những khái niệm cơ bản

để hiểu làm thế nào cơ thể con người
có thể thể xử lí sự phức tạp này.

Những người thường xuyên
bị nhiễm sốt rét

học cách sống chung với nó ra sao.

Họ bị nhiễm nhưng
không mắc bệnh.

Công thức được mã hóa
trong các kháng thể.

Nhóm của tôi quay lại
với sự phức tạp của kí sinh trùng,

thí nghiệm trên bệnh phẩm
của những người châu Phi khỏi bệnh sốt rét

để trả lời câu hỏi:

"Phản ứng thành công
của kháng thể sẽ trông như thế nào?"

Chúng tôi tìm được hơn 200 protein
ở ký sinh trùng,

rất nhiều trong số chúng
không được vắc-xin sốt rét phát hiện.

Cộng đồng nghiên cứu có thể
đã bỏ qua những phần quan trọng.

Cho tới gần đây, khi đã xác định
một protein có thể hữu ích,

họ đã kiểm nghiệm xem liệu
nó có quan trọng với vắc-xin hay không,

bằng cách tiến hành
một nghiên cứu thuần tập,

với khoảng 300 người tham gia
ở một ngôi làng ở châu Phi.

Mẫu bệnh phẩm của họ
được xét nghiệm để tìm xem

liệu các kháng thể cho protein
có thể dự đoán ai bị nhiễm bệnh

còn ai thì không.

30 năm qua,

những nghiên cứu này đã kiểm tra
một lượng nhỏ các protein

trong một số ít mẫu bệnh phẩm
có liên quan

và thường ở những địa điểm riêng lẻ.

Những kết quả này không còn phù hợp.

Nhóm của tôi cơ bản đã phủ định
30 năm nghiên cứu kiểu này

bằng một nghiên cứu thú vị,
được tiến hành chỉ trong ba tháng.

Chúng tôi đã thu thập
10.000 mẫu bệnh phẩm trong hứng khởi

từ 15 địa điểm thuộc bảy nước châu Phi,

mở rộng thời gian, độ tuổi
và độ thay đổi của biến số

của các bệnh nhân
mắc sốt rét ở châu Phi.

Chúng tôi áp dụng kiến thức -omics,
để ưu tiên protein của ký sinh trùng

tổng hợp chúng
trong phòng thí nghiệm

và nói ngắn gọn, tái tạo
kí sinh trùng sốt rét lên một con chip.

Chúng tôi đã thực hiện ở châu Phi
và vô cùng tự hào về nó.

(Vỗ tay)

Con chip ấy
chỉ là một miếng thủy tinh nhỏ

nhưng trao cho ta
quyền năng không tưởng.

Chúng tôi đồng thời thu thập dữ liệu
trên hơn 100 phản ứng tạo kháng thể.

Chúng tôi tìm kiếm điều gì ?

Công thức đằng sau
một phản ứng tạo kháng thể

để có thể dự đoán liệu yếu tố nào
sẽ tạo nên một vắc-xin hiệu quả.

Chúng tôi cũng cố gắng tìm ra

chính xác tác động
của kháng thể lên kí sinh trùng.

Làm sao chúng tiêu diệt được
kí sinh trùng?

Có phải chúng tấn công từ nhiều hướng?
Hay phối hợp tấn công?

Cần bao nhiêu kháng thể?

Nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng
chút ít kháng thể sẽ không đủ.

Có thể cần tới
nồng độ kháng thể cao hơn

để chống lại
nhiều loại protein kí sinh trùng.

Chúng tôi cũng biết được rằng kháng thể
tiêu diệt kí sinh trùng bằng nhiều cách

và nghiên cứu riêng lẻ từng cách
có thể không phản ánh rõ thực tế.

Như giờ ta có thể thấy
kí sinh trùng ở định nghĩa lớn hơn,

đồng đội và tôi bị thu hút

để hiểu làm thế nào cơ thể chúng ta
đối phó được với sự phức tạp này.

Chúng tôi tin rằng điều này có thể
đưa đến những đột phá cần thiết

để tạo nên thời đại chống lại sốt rét
thông qua tiêm chủng.

Xin cám ơn.

(Vỗ tay)

(Hoan hô)

(Vỗ tay)

Shoham Arad: Vậy ta
tiến gần vắc-xin sốt rét tới đâu rồi?

Fath Osier: Chúng tôi
chỉ mới bắt đầu quá trình

cố tìm hiểu xem cần đưa gì
vào vắc-xin

trước khi thực sự tạo ra nó.

Vậy nên, ta thực ra chưa tạo được vắc-xin
nhưng gần như là tìm ra.

SA: Và chúng ta hy vọng.

FO: Ta tràn đầy hi vọng về điều đó.

SA: Hãy kể với tôi về SMART,
tổ chức đó là gì

và tại sao nó lại quan trọng với bạn?

FO: SMART viết tắt cho Quan hệ đối tác
nghiên cứu kháng nguyên sốt rét Nam-Nam.

Nam-Nam ý chỉ chúng tôi ở châu Phi

tìm kiếm sự cộng tác

thay vì
hướng về Mĩ hay châu Âu,

mà ít khi nhìn về sức mạnh nội tại
của châu Phi.

Vì vậy ở SMART,

ngoài mục đích phát triển
vắc-xin sốt rét,

chúng tôi còn đào tạo
những nhà khoa học người châu Phi

vì gánh nặng bệnh tật
ở đây khá cao

và bạn cần người
để không người khai mở

những giới hạn
trong nền khoa học ở châu Phi.

SA: Vâng, đúng rồi.

(Vỗ tay)

Ok, một câu hỏi cuối.

Tôi biết bạn đang đề cập
một chút đến vấn đề này

nhưng vắc-xin sốt rét
sẽ thực sự tạo nên thay đổi chứ?

FO: Chúng ta có thể cứu
nửa triệu người mỗi năm.

200 trăm triệu ca bệnh.

Người ta ước tính châu Phi tiêu tốn
12 tỷ đô la mỗi năm cho bệnh sốt rét.

Vì vậy, đây là vấn đề về kinh tế.

Châu Phi sẽ trở lại thịnh vượng.

SA: Cám ơn, Faith.
Xin cám ơn rất nhiều.

(Vỗ tay)