Mendeleev'in periyodik tablosunun dahisi - Lou Serico

Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/the-genius-of-mendeleev-s-periodic-table-lou-serico

Dmitri Mendeelev'den önce elementler listelenmiş ve dikkatlice düzenlenmişti. Hatta daha önce de benzer özelliklerine göre organize edilmişlerdi. Öyleyse neden Mendeelev'in periyodik tablosu kabul görüyor? Lou Serico, Mendeelev'in keşfedilmeden yıllar önce varlığını haber verdiği bir element üzerinden, eka-alüminyum üzerinden açıklıyor.

Ders Lou Serico'dan, animasyon TED-Ed'den.

Periyodik tablo kolayca tanınabilir.

Sadece kimya laboratuvarlarında değil,

tişörtler, kahve kupaları ve duş perdeleri üzerinde de görebilirsiniz.

Fakat, periyodik tablo sadece bir moda simgesi değil.

İnsan dehasının ağır taşlarındandır.

Tac Mahal, Mona Lisa ve dondurmalı sandviç ile beraber

ve tablonun mucidi, Dimitri Mendeleev bilimin şöhretler salonuna layık bir bilim adamıdır.

Ama neden? Onu ve tablosunu bu kadar önemli kılan ne?

Bilinen elementlerin kapsamlı bir listesini yaptığı için mi?

Hayır, sadece bir liste yaparak bilimin Valhalla'sında bir yer kazanamazsınız.

Ayrıca, Mendeleev bunu yapan ilk kişi değildi.

Mendeleev, benzer özelliklere sahip elementleri sıraya koyduğu için mi?

Tam olarak değil, zaten bu da yapılmıştı.

Peki, Mendeleev'in dehası neydi?

Öyleyse, periyodik tablonun yaklaşık 1870'lerdeki ilk versiyonlarından birine bakalım.

Burada elementlerin iki harfli semboller halinde bir tabloda düzenlenerek tanımlamdığını görüyoruz.

Şimdi üçüncü sütun, beşinci satırdaki kaydı kontrol edin.

Bir çizgi var orada.

Mendeleev'in saf dehası bu mütevazı karakterle ortaya çıkıyor.

İşte, şu çizgi bilimdir.

Bu çizgiyi oraya koyarak, Dmitri cesur bir ifade kullanıyordu.

Şöyle söyledi -- Burada alıntı yapıyorum --

Hiçbiriniz bu elementi henüz keşfetmiş değilsiniz. Bu arada yakında ona bir isim vereceğim.

Alüminyumdan bir adım uzakta, bu yüzden bu elemente eka-alüminyum diyeceğiz,

"eka" Sanskritçe'de "bir" anlamına geliyor.

Ancak hiçkimse eka-alüminyumu bulamadı, bu yüzden bu elementle ilgili hiçbirşey bilmiyoruz, doğru mu?

Yanlış! Yerleştirildiği yere dayanarak, bu element hakkında herşeyi anlatabilirim.

Herşeyden önce, bir eka-alüminyum atomu değeri 68 olan atom ağırlığına sahiptir,

yani bir hidrojen atomundan 68 kez daha ağırdır.

Eka-alüminyum izole edildiğinde oda sıcaklığında katı bir metal olduğunu göreceksiniz.

Parlaktır ve ısıyı gerçekten iyi iletir,

bir levha içerisinde düzleştirilebilir, bir tel haline getirilebilir,

fakat erime sıcaklığı düşüktür. Garip biçimde düşük

ve bir santimetre küpü altı gram gelir.

Ortada hiçbir şey yokken Mendeleev tüm bunları önceden tahmin edebilmişti

ve eka-alüminyumu çevreleyen elementlerin davranışlarını da.

Bu tahminden birkaç yıl sonra,

Paul Emile Lecoq de Boisbaudran isimli bir Fransız

maden örnekleri içinde yeni bir element keşfetti

ve Fransa'nın eski adı olan Galya'dan esinlenerek galyum adını verdi.

Periyodik tabloda galyum alüminyumdan bir adım uzakta bulunur.

Yani bu eka-alüminyumdur. Öyleyse Mendeleev tahminlerinde haklı mıydı?

Galyumun atom ağırlığı 69.72

Bir santimetre küpü 5.9 gramdır.

Oda sıcaklığında katı bir metaldir,

fakat 30°C'de, yani 85°F gibi

düşük bir sıcaklıkta erir.

Avucunuzda ya da ağzınızda erir.

Mendeleev sadece galyumla sınırlı kalmadı,

bilinmeyen diğer elementler hakkında da tahminlerde bulundu :

skandiyum, germanyum, renyum.

Mendeelev'in eka-manganez olarak adlandırdığı element şu an teknetyum olarak bilinmektedir.

Teknetyum çok nadir bulunur, bu yüzden 1937'de bir kiklotronda sentezlenene kadar izole edilemedi,

Dmitri'nin varlığını tahmininden hemen hemen 70 yıl sonra,

yani ölümünden 30 yıl sonra.

1907'de Dmitri bir Nobel ödülü alamadan öldü, fakat çok daha özel bir onurun sahibi oldu.

1955'de, UC Berkeley bilim adamları önceden keşfedilmemiş bir elementin 17 atomunu oluşturmayı başardı.

Periyodik tabloda 101 numaralı boş bir alanı dolduran bu elemente

1963'te resmi olarak Mendelevyum adı verildi.

800'ün üzerinde nobel ödülü kazanan insan var,

ancak yalnızca 15 bilimadamının ismi bir elemente verildi.

Bir dahaki sefere gözlerini periyodik tabloya diktiğinde,

bu bir üniversite dersliğinin duvarında ya da beş dolarlık bir kahve kupasının üzerinde olabilir,

periyodik tablonun mimarı, Dmitri Mendeleev de

sana bakıyor olacak.