WEBVTT 00:00:13.601 --> 00:00:17.101 Periyodik tablo kolayca tanınabilir. 00:00:17.101 --> 00:00:19.699 Sadece kimya laboratuvarlarında değil, 00:00:19.699 --> 00:00:23.499 tişörtler, kahve kupaları ve duş perdeleri üzerinde de görebilirsiniz. 00:00:23.499 --> 00:00:26.316 Fakat, periyodik tablo sadece bir moda simgesi değil. 00:00:26.316 --> 00:00:29.383 İnsan dehasının ağır taşlarındandır. 00:00:29.383 --> 00:00:34.566 Tac Mahal, Mona Lisa ve dondurmalı sandviç ile beraber 00:00:34.566 --> 00:00:40.249 ve tablonun mucidi, Dimitri Mendeleev bilimin şöhretler salonuna layık bir bilim adamıdır. 00:00:40.249 --> 00:00:42.934 Ama neden? Onu ve tablosunu bu kadar önemli kılan ne? 00:00:42.934 --> 00:00:46.050 Bilinen elementlerin kapsamlı bir listesini yaptığı için mi? 00:00:46.050 --> 00:00:50.267 Hayır, sadece bir liste yaparak bilimin Valhalla'sında bir yer kazanamazsınız. 00:00:50.267 --> 00:00:54.518 Ayrıca, Mendeleev bunu yapan ilk kişi değildi. 00:00:54.518 --> 00:00:58.583 Mendeleev, benzer özelliklere sahip elementleri sıraya koyduğu için mi? 00:00:58.583 --> 00:01:01.416 Tam olarak değil, zaten bu da yapılmıştı. 00:01:01.416 --> 00:01:03.999 Peki, Mendeleev'in dehası neydi? 00:01:03.999 --> 00:01:08.034 Öyleyse, periyodik tablonun yaklaşık 1870'lerdeki ilk versiyonlarından birine bakalım. 00:01:08.034 --> 00:01:12.317 Burada elementlerin iki harfli semboller halinde bir tabloda düzenlenerek tanımlamdığını görüyoruz. 00:01:12.317 --> 00:01:15.483 Şimdi üçüncü sütun, beşinci satırdaki kaydı kontrol edin. 00:01:15.483 --> 00:01:17.316 Bir çizgi var orada. 00:01:17.316 --> 00:01:22.100 Mendeleev'in saf dehası bu mütevazı karakterle ortaya çıkıyor. 00:01:22.100 --> 00:01:25.583 İşte, şu çizgi bilimdir. 00:01:25.583 --> 00:01:28.600 Bu çizgiyi oraya koyarak, Dmitri cesur bir ifade kullanıyordu. 00:01:28.600 --> 00:01:31.100 Şöyle söyledi -- Burada alıntı yapıyorum -- 00:01:31.100 --> 00:01:35.735 Hiçbiriniz bu elementi henüz keşfetmiş değilsiniz. Bu arada yakında ona bir isim vereceğim. 00:01:35.735 --> 00:01:39.749 Alüminyumdan bir adım uzakta, bu yüzden bu elemente eka-alüminyum diyeceğiz, 00:01:39.749 --> 00:01:41.816 "eka" Sanskritçe'de "bir" anlamına geliyor. 00:01:41.816 --> 00:01:45.815 Ancak hiçkimse eka-alüminyumu bulamadı, bu yüzden bu elementle ilgili hiçbirşey bilmiyoruz, doğru mu? 00:01:45.815 --> 00:01:51.066 Yanlış! Yerleştirildiği yere dayanarak, bu element hakkında herşeyi anlatabilirim. 00:01:51.066 --> 00:01:55.716 Herşeyden önce, bir eka-alüminyum atomu değeri 68 olan atom ağırlığına sahiptir, 00:01:55.716 --> 00:01:58.366 yani bir hidrojen atomundan 68 kez daha ağırdır. 00:01:58.366 --> 00:02:02.966 Eka-alüminyum izole edildiğinde oda sıcaklığında katı bir metal olduğunu göreceksiniz. 00:02:02.966 --> 00:02:04.967 Parlaktır ve ısıyı gerçekten iyi iletir, 00:02:04.967 --> 00:02:07.358 bir levha içerisinde düzleştirilebilir, bir tel haline getirilebilir, 00:02:07.404 --> 00:02:11.616 fakat erime sıcaklığı düşüktür. Garip biçimde düşük 00:02:11.616 --> 00:02:15.566 ve bir santimetre küpü altı gram gelir. 00:02:15.566 --> 00:02:20.133 Ortada hiçbir şey yokken Mendeleev tüm bunları önceden tahmin edebilmişti 00:02:20.133 --> 00:02:23.799 ve eka-alüminyumu çevreleyen elementlerin davranışlarını da. 00:02:23.799 --> 00:02:25.533 Bu tahminden birkaç yıl sonra, 00:02:25.533 --> 00:02:29.082 Paul Emile Lecoq de Boisbaudran isimli bir Fransız 00:02:29.082 --> 00:02:31.316 maden örnekleri içinde yeni bir element keşfetti 00:02:31.316 --> 00:02:35.100 ve Fransa'nın eski adı olan Galya'dan esinlenerek galyum adını verdi. 00:02:35.100 --> 00:02:38.883 Periyodik tabloda galyum alüminyumdan bir adım uzakta bulunur. 00:02:38.883 --> 00:02:43.449 Yani bu eka-alüminyumdur. Öyleyse Mendeleev tahminlerinde haklı mıydı? 00:02:43.449 --> 00:02:46.915 Galyumun atom ağırlığı 69.72 00:02:46.915 --> 00:02:50.750 Bir santimetre küpü 5.9 gramdır. 00:02:50.750 --> 00:02:52.966 Oda sıcaklığında katı bir metaldir, 00:02:52.966 --> 00:02:56.132 fakat 30°C'de, yani 85°F gibi 00:02:56.132 --> 00:02:58.517 düşük bir sıcaklıkta erir. 00:02:58.517 --> 00:03:01.049 Avucunuzda ya da ağzınızda erir. 00:03:01.049 --> 00:03:03.966 Mendeleev sadece galyumla sınırlı kalmadı, 00:03:03.966 --> 00:03:06.716 bilinmeyen diğer elementler hakkında da tahminlerde bulundu : 00:03:06.716 --> 00:03:09.749 skandiyum, germanyum, renyum. 00:03:09.749 --> 00:03:13.899 Mendeelev'in eka-manganez olarak adlandırdığı element şu an teknetyum olarak bilinmektedir. 00:03:13.899 --> 00:03:21.748 Teknetyum çok nadir bulunur, bu yüzden 1937'de bir kiklotronda sentezlenene kadar izole edilemedi, 00:03:21.748 --> 00:03:26.198 Dmitri'nin varlığını tahmininden hemen hemen 70 yıl sonra, 00:03:26.198 --> 00:03:28.749 yani ölümünden 30 yıl sonra. 00:03:28.749 --> 00:03:34.883 1907'de Dmitri bir Nobel ödülü alamadan öldü, fakat çok daha özel bir onurun sahibi oldu. 00:03:34.883 --> 00:03:43.399 1955'de, UC Berkeley bilim adamları önceden keşfedilmemiş bir elementin 17 atomunu oluşturmayı başardı. 00:03:43.399 --> 00:03:48.235 Periyodik tabloda 101 numaralı boş bir alanı dolduran bu elemente 00:03:48.235 --> 00:03:52.616 1963'te resmi olarak Mendelevyum adı verildi. 00:03:52.616 --> 00:03:55.816 800'ün üzerinde nobel ödülü kazanan insan var, 00:03:55.816 --> 00:03:59.551 ancak yalnızca 15 bilimadamının ismi bir elemente verildi. 00:03:59.551 --> 00:04:02.215 Bir dahaki sefere gözlerini periyodik tabloya diktiğinde, 00:04:02.215 --> 00:04:06.782 bu bir üniversite dersliğinin duvarında ya da beş dolarlık bir kahve kupasının üzerinde olabilir, 00:04:06.782 --> 00:04:10.549 periyodik tablonun mimarı, Dmitri Mendeleev de 00:04:10.549 --> 00:04:12.799 sana bakıyor olacak.