< Return to Video

Waarom is het zo moeilijk om ketchup te schenken? - George Zaidan

  • 0:06 - 0:09
    Frietjes zijn heerlijk.
  • 0:09 - 0:13
    Frietjes met ketchup
    zijn hemels.
  • 0:13 - 0:14
    Het probleem is dat
    het bijna onmogelijk is
  • 0:14 - 0:16
    om precies de juiste
    hoeveelheid te schenken.
  • 0:16 - 0:20
    We schenken zo veel ketchup,
    dat we niet beseffen
  • 0:20 - 0:22
    hoe vreemd het zich gedraagt.
  • 0:22 - 0:26
    Stel je een ketchupfles voor
    die gevuld is met staal.
  • 0:26 - 0:29
    Hoe hard je ook schudt,
    het staal zal er niet uitkomen.
  • 0:29 - 0:32
    Stel je nu diezelfde fles voor
    gevuld met water.
  • 0:32 - 0:34
    Dat zou er eenvoudig
    uit komen stromen.
  • 0:34 - 0:37
    Ketchup kan maar
    niet beslissen.
  • 0:37 - 0:39
    Is het een vaste stof?
    Of is het een vloeistof?
  • 0:39 - 0:42
    Het antwoord is:
    het hangt er van af.
  • 0:42 - 0:45
    Gewone vloeistoffen als
    water, olie en alcohol
  • 0:45 - 0:48
    reageren lineair op kracht.
  • 0:48 - 0:51
    Als je twee keer zo hard drukt,
    bewegen ze twee keer zo snel.
  • 0:51 - 0:54
    Isaac Newton, van de appel,
    bedacht deze relatie,
  • 0:54 - 0:58
    dus noemt men dit
    Newtonse vloeistoffen.
  • 0:58 - 1:01
    Maar ketchup hoort bij een clubje
    dat zich niet aan deze regels houdt:
  • 1:01 - 1:03
    niet-Newtonse vloeistoffen.
  • 1:03 - 1:06
    Mayonaise, tandpasta. bloed,
    verf, pindakaas
  • 1:06 - 1:10
    en nog veel meer vloeistoffen
    reageren niet lineair op kracht.
  • 1:10 - 1:12
    Dat houdt in dat hun oppervlakkige
    dichtheid verandert
  • 1:12 - 1:15
    naarmate hoe hard,
    lang of snel je duwt.
  • 1:15 - 1:19
    Ketchup is eigenlijk niet-Newtons
    op twee verschillende manieren.
  • 1:19 - 1:23
    Ten eerste: hoe harder je duwt,
    hoe dunner het lijkt te worden.
  • 1:23 - 1:25
    Onder een zekere drukkracht
  • 1:25 - 1:27
    gedraagt ketchup zich
    als een vaste stof.
  • 1:27 - 1:29
    Maar zodra je dat breekpunt
    voorbij bent,
  • 1:29 - 1:33
    wordt het opeens duizend keer
    dunner dan het was.
  • 1:33 - 1:35
    Komt het je bekend voor?
  • 1:35 - 1:39
    Ten tweede: wanneer je drukt met
    een kracht onder de drempelkracht
  • 1:39 - 1:42
    zal de ketchup uiteindelijk
    beginnen te stromen.
  • 1:42 - 1:44
    Tijd, niet kracht, is in dit geval
    de sleutel
  • 1:44 - 1:47
    om de ketchup te bevrijden.
  • 1:47 - 1:50
    Dus, waarom doet
    ketchup zo vreemd?
  • 1:50 - 1:53
    Nou, het is gemaakt van tomaten
    die zijn verpulverd, platgewalst
  • 1:53 - 1:55
    en compleet vernietigd.
  • 1:55 - 1:57
    Zie je al die kleine deeltjes?
  • 1:57 - 1:59
    Dat is wat overblijft
    van tomatencellen
  • 1:59 - 2:01
    nadat er ketchup
    van is gemaakt.
  • 2:01 - 2:03
    En de vloeistof rond
    die kleine deeltjes?
  • 2:03 - 2:06
    Dat is voornamelijk water,
    met wat azijn, suiker en kruiden.
  • 2:06 - 2:08
    Als ketchup gewoon staat,
  • 2:08 - 2:12
    zijn de tomaatdeeltjes gelijk
    en willekeurig verdeeld.
  • 2:12 - 2:14
    Stel dat je nu snel
    een lichte kracht aanbrengt.
  • 2:14 - 2:16
    De deeltjes botsen tegen elkaar,
  • 2:16 - 2:17
    maar kunnen niet uit
    elkaars weg.
  • 2:17 - 2:19
    Dus de ketchup stroomt niet.
  • 2:19 - 2:22
    Stel dat je nu snel
    een sterke kracht aanbrengt.
  • 2:22 - 2:25
    Die extra kracht is voldoende
    om de tomaatdeeltjes te pletten.
  • 2:25 - 2:26
    Dus in plaats van kleine bolletjes,
  • 2:26 - 2:29
    worden ze platgeslagen in
    kleine ellipsen en boem!
  • 2:29 - 2:31
    Nu heb je genoeg ruimte
    om een groepje deeltjes
  • 2:31 - 2:34
    langs elkaar te laten
    en de ketchup vloeit.
  • 2:34 - 2:38
    Stel dat je nu een lichte kracht
    aanbrengt, maar dat lang doet.
  • 2:38 - 2:41
    Het blijkt dat we niet zeker weten
    wat er dan gebeurt.
  • 2:41 - 2:45
    Eén mogelijkheid is dat
    de tomaatdeeltjes aan de randen
  • 2:45 - 2:47
    langzaam naar het midden botsen,
  • 2:47 - 2:49
    waardoor de soep
    waarin ze opgelost zijn,
  • 2:49 - 2:50
    wat eigenlijk water is,
  • 2:50 - 2:52
    naar de randen loopt.
  • 2:52 - 2:54
    Dat water werkt als smeermiddel
    tussen de glazen fles
  • 2:54 - 2:56
    en de klodder ketchup
    in het midden,
  • 2:56 - 2:59
    waardoor de ketchup vloeit.
  • 2:59 - 3:02
    Een andere mogelijkheid is dat
    de deeltjes zich langzaam herschikken
  • 3:02 - 3:06
    in kleine groepjes, die dan
    langs elkaar stromen.
  • 3:06 - 3:08
    Wetenschappers die vloeistoffen
    bestuderen zijn nog steeds bezig
  • 3:08 - 3:11
    uit te zoeken hoe ketchup
    en zijn vriendjes werken.
  • 3:11 - 3:13
    Ketchup wordt eigenlijk dunner
    naarmate je harder drukt,
  • 3:13 - 3:16
    maar substanties als oobleck
    of natuurlijke pindakaas
  • 3:16 - 3:19
    worden juist dikker
    naarmate je harder drukt.
  • 3:19 - 3:22
    Andere kunnen langs
    roterende stangen omhoog klimmen,
  • 3:22 - 3:24
    of schenken zichzelf
    uit een bekerglas
  • 3:24 - 3:26
    als je ze een zetje geeft.
  • 3:26 - 3:27
    Vanuit natuurkundig oogpunt
  • 3:27 - 3:30
    is ketchup één van de meer
    complexe mengsels.
  • 3:30 - 3:32
    Alsof dat nog niet genoeg is,
    de balans van ingrediënten
  • 3:32 - 3:35
    en verdikkingsmiddelen
    als Xanthaangom,
  • 3:35 - 3:38
    dat ook in veel fruitdrankjes
    en milkshakes zit,
  • 3:38 - 3:40
    kan betekenen dat
    twee soorten ketchup
  • 3:40 - 3:42
    zich totaal anders
    kunnen gedragen.
  • 3:42 - 3:44
    Maar de meeste zullen twee
    duidelijke eigenschappen hebben:
  • 3:44 - 3:46
    plotselinge verdunning
    bij drempelkracht
  • 3:46 - 3:48
    en een meer geleidelijke
    verdunning als lichte kracht
  • 3:48 - 3:50
    gedurende een lange tijd
    wordt aangebracht.
  • 3:50 - 3:53
    Dat betekent dat je op twee manieren
    ketchup uit een fles kan halen:
  • 3:53 - 3:56
    ofwel een paar keer
    stevig en langzaam schudden,
  • 3:56 - 3:58
    terwijl je er voor zorgt dat je steeds
    kracht blijft geven.
  • 3:58 - 4:03
    Ofwel geef je de fles één harde tik.
  • 4:03 - 4:05
    Echte profs laten de dop erop,
  • 4:05 - 4:07
    schudden dan de fles
    een paar keer kort en hard
  • 4:07 - 4:09
    om de tomaatdeeltjes
    los te maken,
  • 4:09 - 4:10
    en halen daarna pas de dop eraf
  • 4:10 - 4:14
    en schenken dan mooi gecontroleerd
    over die hemelse frietjes.
Title:
Waarom is het zo moeilijk om ketchup te schenken? - George Zaidan
Speaker:
George Zaidan
Description:

Bekijk de hele les: http://ed.ted.com/lessons/why-is-ketchup-so-hard-to-pour-george-zaidan

Ooit ketchup over je frietjes willen gieten en... dat er niets uitkomt? Of dat het tegenovergestelde gebeurt en je bord opeens overspoeld is door een rode zee? George Zaidan beschrijft de natuurkunde achter dit frustrerende fenomeen en legt uit hoe ketchup en andere niet-Newtonse vloeistoffen plotseling kunnen veranderen van vaste stof naar vloeistof en weer terug.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:29
TED Translators admin edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Christel Foncke approved Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Christel Foncke edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Christel Foncke edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Christel Foncke edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Christel Foncke accepted Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
F Laffeber edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
F Laffeber edited Dutch subtitles for Why is ketchup so hard to pour?
Show all

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.