Return to Video

Yer çekiminden kaçmak için ne kadar uzağa gitmek gerekir? - Rene Laufer

  • 0:07 - 0:09
    Yeryüzüne, altı bin ışık yılından
  • 0:09 - 0:10
    fazla bir uzaklıkta
  • 0:10 - 0:13
    "Black Widow Pulsar" isimli hızla
    dönen bir nötron yıldızı,
  • 0:13 - 0:16
    her 9 saatte
    birbirlerinin etrafında dönerken
  • 0:16 - 0:19
    yörüngesindeki kahverengi cüce yıldızı
  • 0:19 - 0:23
    radyasyonla bombalıyor.
  • 0:23 - 0:25
    Dünya'dan bu olayı gözlerken,
  • 0:25 - 0:28
    bu vahşi dansın sadece bir izleyicisi
    olduğunuzu düşünebilirsiniz.
  • 0:28 - 0:32
    Ama aslında iki yıldız da
    sizi kendilerine çekiyor.
  • 0:32 - 0:33
    Siz de onları çekiyorsunuz,
  • 0:33 - 0:35
    kilometrelerce uzaktan etkili
  • 0:35 - 0:38
    yer çekimi sayesinde.
  • 0:38 - 0:42
    Yer çekimi kütlesi olan iki nesne
    arasındaki çekim kuvvetidir—
  • 0:42 - 0:44
    kütlesi olan herhangi iki nesne.
  • 0:44 - 0:50
    Bu da demektir ki evrendeki her nesne
    diğer bütün nesneleri kendine çeker.
  • 0:50 - 0:52
    Her yıldız, kara delik,
  • 0:52 - 0:55
    her insan, akıllı telefon ve atom
  • 0:55 - 0:57
    sürekli çekim içindelerdir.
  • 0:57 - 1:02
    Öyleyse neden dört bir yandan
    çekildiğimizi hissetmiyoruz?
  • 1:02 - 1:05
    iki nedenden ötürü: Kütle ve mesafe.
  • 1:05 - 1:10
    İki nesne arasındaki yer çekimi kuvvetini
    açıklayan ilk denklemi
  • 1:10 - 1:14
    1687'de Isaac Newton yazmıştır.
  • 1:14 - 1:18
    Bilim insanlarının yer çekimini anlayışı
    günümüze kadar değişti
  • 1:18 - 1:20
    ama Newton'un evrensel kütle çekim yasası
  • 1:20 - 1:24
    çoğu durumda iyi bir yaklaşım.
  • 1:24 - 1:25
    Denklem şöyle:
  • 1:25 - 1:28
    İki nesne arasındaki yer çekimi
  • 1:28 - 1:30
    nesnenin kütlesi
  • 1:30 - 1:32
    çarpı ikinci nesnenin kütlesi,
  • 1:32 - 1:34
    yer çekim değişmezi olarak
    adlandırılan
  • 1:34 - 1:36
    çok küçük bir sayının çarpımının
  • 1:36 - 1:40
    iki nesne arasındaki
    mesafenin karesine bölünmesine eşittir.
  • 1:40 - 1:43
    Eğer nesnelerden birinin kütlesini
    iki katına çıkarırsanız,
  • 1:43 - 1:45
    aralarındaki çekim de iki katına çıkar
  • 1:45 - 1:47
    Eğer aralarındaki mesafe
    iki katına çıkarsa
  • 1:47 - 1:50
    aralarındaki çekim dörtte birine düşer.
  • 1:50 - 1:55
    Sizin ve dünyanın arasındaki yer çekimi
    sizi dünyanın merkezine doğru çeker,
  • 1:55 - 1:58
    bu çekimi ağırlık olarak tecrübe ederiz.
  • 1:58 - 2:01
    Bu çekimin deniz seviyesinde durduğunuzda
  • 2:01 - 2:02
    800 Newton olduğunu varsayalım.
  • 2:02 - 2:04
    Eğer Ölü Deniz'de dursaydınız,
  • 2:04 - 2:08
    çekim kuvveti çok az miktarda artardı.
  • 2:08 - 2:12
    Ya da Everest Dağı'nın zirvesinde
    olsaydınız, yine çok az bir miktarda
  • 2:12 - 2:16
    çekimin kuvveti azalırdı.
  • 2:16 - 2:19
    Daha da yükseğe tırmanmak yer çekiminin
    daha çok azalmasına yol açardı,
  • 2:19 - 2:21
    ama kaçmaya yetecek kadar değil.
  • 2:21 - 2:26
    Yer çekimi uzay-zamanda oluşan
    bükülmeler arası fark sonucu oluşur—
  • 2:26 - 2:28
    uzayın üç boyutu ve zaman—
  • 2:28 - 2:32
    kütlesi olan her nesnenin
    etrafında bükülür.
  • 2:32 - 2:36
    Dünya'nın yer çekimi
    400 kilometre yükseklikte olan
  • 2:36 - 2:38
    Uluslararası Uzay İstasyonu'na
  • 2:38 - 2:41
    neredeyse Dünya'daki oranda etki eder.
  • 2:41 - 2:44
    Eğer uzay istasyonu devasa bir
    kolonun üzerinde sabit dursaydı,
  • 2:44 - 2:46
    yine de yeryüzündeki çekim kuvvetinin
  • 2:46 - 2:50
    yüzde doksanını hissederdi.
  • 2:50 - 2:53
    Astronotların ağırlıksız
    hissetmesinin sebebi
  • 2:53 - 2:57
    uzay istasyonun sürekli Dünya'ya
    düşmesinden kaynaklanır.
  • 2:57 - 3:02
    Neyse ki istasyonun yörüngedeki hızı
    Dünya'ya düşmemesini sağlıyor.
  • 3:02 - 3:05
    400.000 kilometre uzakta olan
  • 3:05 - 3:08
    Ay'ın yüzeyine vardığınızda,
  • 3:08 - 3:10
    Dünya'nın üzerinizdeki yer çekimi
  • 3:10 - 3:15
    Dünya'da hissettiğinizin
    yüzde 0,03'üne iner.
  • 3:15 - 3:18
    Hissettiğiniz tek yer çekimi
  • 3:18 - 3:21
    Dünya'nın çekiminin altıda biri
    gücündeki Ay'ın çekimi olur.
  • 3:21 - 3:22
    Daha da uzaklaştıkça
  • 3:22 - 3:26
    Dünya'nın üzerinizdeki çekimi
    azalmaya devam eder,
  • 3:26 - 3:29
    ancak asla ortadan tamamen kaybolmaz.
  • 3:29 - 3:31
    Güvenle Dünya'ya bağlıyken bile
  • 3:31 - 3:38
    uzaktaki gök cisimlerinin ve
    dünyadakilerin zayıf çekimine uğruyoruz.
  • 3:38 - 3:42
    Güneş size yarım Newton'luk bir
    çekim uyguluyor.
  • 3:42 - 3:45
    Eğer akıllı telefonunuzdan
    birkaç metre uzaktaysanız,
  • 3:45 - 3:48
    birkaç piconewton kuvvetinde
    karşılıklı bir çekim uygularsanız.
  • 3:48 - 3:51
    Bu çekim, 2,5 milyon ışık yılı uzakta
  • 3:51 - 3:54
    ama güneşten bir trilyon kat büyük olan
  • 3:54 - 3:57
    Andromeda Galaksisi ile aranızdaki
  • 3:57 - 4:01
    çekimle aynı kuvvettedir.
  • 4:01 - 4:03
    Konu yer çekiminden kaçmaya geldiğinde
  • 4:03 - 4:04
    bunun ilginç bir yolu var.
  • 4:04 - 4:08
    Eğer etrafımızdaki her şey
    bizi aynı anda çekiyorsa,
  • 4:08 - 4:09
    Dünya'nın merkezine kazdığınızda,
  • 4:09 - 4:12
    bunu ezilmeden ya da pişmeden
    yapabildiğinizi varsayarsak,
  • 4:12 - 4:16
    yer çekimi bundan nasıl etkilenirdi?
  • 4:16 - 4:20
    Eğer kusursuz küre şeklinde olan dünyanın
    merkezine bir çukur kazsaydınız,
  • 4:20 - 4:22
    Dünya'nın şekli öyle değil
    ama olduğunu varsayalım,
  • 4:22 - 4:26
    tüm yönlerden eşit derecede
    bir çekim hissederdiniz
  • 4:26 - 4:29
    ve sadece diğer gök cisimlerinin
    uyguladığı az çekim gücü ile
  • 4:29 - 4:32
    asılı, ağırlıksız kalırdınız.
  • 4:32 - 4:36
    Yani böyle bir düşünce deneyinde
    Dünya'nın yer çekiminden kaçmak mümkün—
  • 4:36 - 4:39
    ama ancak ona doğru giderek.
Title:
Yer çekiminden kaçmak için ne kadar uzağa gitmek gerekir? - Rene Laufer
Speaker:
Rene Laufer
Description:

Konunun tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/how-far-would-you-have-to-go-to-escape-gravity-rene-laufer

Her yıldız, kara delik, insan, akıllı telefon ve atom yer çekimi dolayısıyla sürekli birbirini çeker.O hâlde neden dört bir yandan çekildiğimizi hissetmiyoruz? Ve evrende yer çekiminden tamamen kaçabileceğimiz bir yer var mı? Rene Laufer yer çekiminin kaçınılmazlığını detaylarıyla anlatıyor.

Konu, Rene Laufer tarafından incelenmiş , TED-Ed tarafından yönetilmiştir
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:39

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.