WEBVTT

00:00:06.945 --> 00:00:08.895
Yeryüzüne, altı bin ışık yılından

00:00:08.895 --> 00:00:09.945
fazla bir uzaklıkta

00:00:09.945 --> 00:00:13.335
"Black Widow Pulsar" isimli hızla 
dönen bir nötron yıldızı,

00:00:13.335 --> 00:00:16.025
her 9 saatte 
birbirlerinin etrafında dönerken

00:00:16.025 --> 00:00:19.305
yörüngesindeki kahverengi cüce yıldızı 


00:00:19.305 --> 00:00:22.855
radyasyonla bombalıyor.

00:00:22.855 --> 00:00:24.525
Dünya'dan bu olayı gözlerken,

00:00:24.525 --> 00:00:27.995
bu vahşi dansın sadece bir izleyicisi
olduğunuzu düşünebilirsiniz.

00:00:27.995 --> 00:00:31.545
Ama aslında iki yıldız da
sizi kendilerine çekiyor.

00:00:31.545 --> 00:00:33.165
Siz de onları çekiyorsunuz,

00:00:33.165 --> 00:00:35.495
kilometrelerce uzaktan etkili

00:00:35.495 --> 00:00:37.665
yer çekimi sayesinde.

NOTE Paragraph

00:00:37.665 --> 00:00:42.075
Yer çekimi kütlesi olan iki nesne 
arasındaki çekim kuvvetidir—

00:00:42.075 --> 00:00:44.275
kütlesi olan herhangi iki nesne.

00:00:44.275 --> 00:00:49.505
Bu da demektir ki evrendeki her nesne
diğer bütün nesneleri kendine çeker.

00:00:49.505 --> 00:00:51.595
Her yıldız, kara delik,

00:00:51.595 --> 00:00:54.755
her insan, akıllı telefon ve atom

00:00:54.755 --> 00:00:57.295
sürekli çekim içindelerdir.

00:00:57.295 --> 00:01:01.955
Öyleyse neden dört bir yandan
çekildiğimizi hissetmiyoruz?

00:01:01.955 --> 00:01:05.295
iki nedenden ötürü: Kütle ve mesafe.

NOTE Paragraph

00:01:05.295 --> 00:01:09.825
İki nesne arasındaki yer çekimi kuvvetini
açıklayan ilk denklemi

00:01:09.825 --> 00:01:13.995
1687'de Isaac Newton yazmıştır.

00:01:13.995 --> 00:01:17.655
Bilim insanlarının yer çekimini anlayışı
günümüze kadar değişti

00:01:17.655 --> 00:01:20.355
ama Newton'un evrensel kütle çekim yasası


00:01:20.355 --> 00:01:24.135
çoğu durumda iyi bir yaklaşım.

00:01:24.135 --> 00:01:25.495
Denklem şöyle:

00:01:25.495 --> 00:01:28.215
İki nesne arasındaki yer çekimi

00:01:28.215 --> 00:01:30.035
nesnenin kütlesi

00:01:30.035 --> 00:01:31.925
çarpı ikinci nesnenin kütlesi,

00:01:31.925 --> 00:01:34.065
yer çekim değişmezi olarak
adlandırılan

00:01:34.065 --> 00:01:36.205
çok küçük bir sayının çarpımının

00:01:36.205 --> 00:01:40.335
iki nesne arasındaki
mesafenin karesine bölünmesine eşittir.

00:01:40.335 --> 00:01:43.095
Eğer nesnelerden birinin kütlesini
iki katına çıkarırsanız,

00:01:43.095 --> 00:01:45.195
aralarındaki çekim de iki katına çıkar

00:01:45.195 --> 00:01:47.215
Eğer aralarındaki mesafe
iki katına çıkarsa

00:01:47.215 --> 00:01:50.125
aralarındaki çekim dörtte birine düşer.

NOTE Paragraph

00:01:50.135 --> 00:01:55.126
Sizin ve dünyanın arasındaki yer çekimi
sizi dünyanın merkezine doğru çeker,

00:01:55.126 --> 00:01:57.886
bu çekimi ağırlık olarak tecrübe ederiz.

00:01:57.886 --> 00:02:00.626
Bu çekimin deniz seviyesinde durduğunuzda

00:02:00.626 --> 00:02:02.436
800 Newton olduğunu varsayalım.

00:02:02.436 --> 00:02:04.336
Eğer Ölü Deniz'de dursaydınız,

00:02:04.336 --> 00:02:08.116
çekim kuvveti çok az miktarda artardı.

00:02:08.116 --> 00:02:12.276
Ya da Everest Dağı'nın zirvesinde 
olsaydınız, yine çok az bir miktarda

00:02:12.276 --> 00:02:15.603
çekimin kuvveti azalırdı.

NOTE Paragraph

00:02:15.603 --> 00:02:19.338
Daha da yükseğe tırmanmak yer çekiminin
daha çok azalmasına yol açardı,

00:02:19.338 --> 00:02:21.438
ama kaçmaya yetecek kadar değil.

00:02:21.438 --> 00:02:25.838
Yer çekimi uzay-zamanda oluşan
bükülmeler arası fark sonucu oluşur—

00:02:25.838 --> 00:02:28.388
uzayın üç boyutu ve zaman—

00:02:28.388 --> 00:02:32.460
kütlesi olan her nesnenin 
etrafında bükülür.

00:02:32.460 --> 00:02:35.710
Dünya'nın yer çekimi
400 kilometre yükseklikte olan

00:02:35.710 --> 00:02:38.200
Uluslararası Uzay İstasyonu'na

00:02:38.200 --> 00:02:40.820
neredeyse Dünya'daki oranda etki eder.

00:02:40.820 --> 00:02:44.390
Eğer uzay istasyonu devasa bir 
kolonun üzerinde sabit dursaydı,

00:02:44.390 --> 00:02:46.450
yine de yeryüzündeki çekim kuvvetinin

00:02:46.450 --> 00:02:50.360
yüzde doksanını hissederdi.

00:02:50.360 --> 00:02:52.900
Astronotların ağırlıksız 
hissetmesinin sebebi

00:02:52.900 --> 00:02:57.190
uzay istasyonun sürekli Dünya'ya 
düşmesinden kaynaklanır.

00:02:57.190 --> 00:03:02.470
Neyse ki istasyonun yörüngedeki hızı
Dünya'ya düşmemesini sağlıyor.

NOTE Paragraph

00:03:02.470 --> 00:03:04.880
400.000 kilometre uzakta olan

00:03:04.880 --> 00:03:07.750
Ay'ın yüzeyine vardığınızda,

00:03:07.750 --> 00:03:09.690
Dünya'nın üzerinizdeki yer çekimi

00:03:09.690 --> 00:03:14.520
Dünya'da hissettiğinizin 
yüzde 0,03'üne iner.

00:03:14.520 --> 00:03:17.667
Hissettiğiniz tek yer çekimi

00:03:17.667 --> 00:03:20.857
Dünya'nın çekiminin altıda biri 
gücündeki Ay'ın çekimi olur.

00:03:20.857 --> 00:03:22.377
Daha da uzaklaştıkça

00:03:22.377 --> 00:03:26.177
Dünya'nın üzerinizdeki çekimi
azalmaya devam eder,

00:03:26.177 --> 00:03:28.757
ancak asla ortadan tamamen kaybolmaz.

NOTE Paragraph

00:03:28.757 --> 00:03:31.126
Güvenle Dünya'ya bağlıyken bile

00:03:31.126 --> 00:03:38.206
uzaktaki gök cisimlerinin ve
dünyadakilerin zayıf çekimine uğruyoruz.

00:03:38.206 --> 00:03:41.681
Güneş size yarım Newton'luk bir
çekim uyguluyor.

00:03:41.681 --> 00:03:44.911
Eğer akıllı telefonunuzdan 
birkaç metre uzaktaysanız,

00:03:44.911 --> 00:03:48.411
birkaç piconewton kuvvetinde
karşılıklı bir çekim uygularsanız.

00:03:48.411 --> 00:03:50.971
Bu çekim, 2,5 milyon ışık yılı uzakta

00:03:50.971 --> 00:03:53.921
ama güneşten bir trilyon kat büyük olan

00:03:53.921 --> 00:03:56.781
Andromeda Galaksisi ile aranızdaki 


00:03:56.781 --> 00:04:00.641
çekimle aynı kuvvettedir.

NOTE Paragraph

00:04:00.641 --> 00:04:02.761
Konu yer çekiminden kaçmaya geldiğinde

00:04:02.761 --> 00:04:04.011
bunun ilginç bir yolu var.

00:04:04.011 --> 00:04:07.531
Eğer etrafımızdaki her şey 
bizi aynı anda çekiyorsa,

00:04:07.531 --> 00:04:09.491
Dünya'nın merkezine kazdığınızda,

00:04:09.491 --> 00:04:12.331
bunu ezilmeden ya da pişmeden 
yapabildiğinizi varsayarsak,

00:04:12.331 --> 00:04:15.757
yer çekimi bundan nasıl etkilenirdi?

00:04:15.757 --> 00:04:19.847
Eğer kusursuz küre şeklinde olan dünyanın
merkezine bir çukur kazsaydınız,

00:04:19.847 --> 00:04:22.267
Dünya'nın şekli öyle değil
ama olduğunu varsayalım,

00:04:22.267 --> 00:04:25.977
tüm yönlerden eşit derecede 
bir çekim hissederdiniz

00:04:25.977 --> 00:04:28.907
ve sadece diğer gök cisimlerinin
uyguladığı az çekim gücü ile

00:04:28.907 --> 00:04:32.497
asılı, ağırlıksız kalırdınız.

00:04:32.180 --> 00:04:36.080
Yani böyle bir düşünce deneyinde
Dünya'nın yer çekiminden kaçmak mümkün—

00:04:36.080 --> 00:04:39.380
ama ancak ona doğru giderek.