Phương pháp tự vệ tuyệt với của thực vật - Valentin Hammoudi

Xem trang Patreon của chúng tôi tại: https://www.patreon.com/teded
Xem bản đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/the-amazing-ways-plants-defend-themselves-valentin-hammoudi

Đây là một cây cà chua,

còn đây là một con rệp đang giết dần
cây cà chua

bằng cách hút dịch cây qua lá.

Cây cà chua này đang cố gắng chiến đấu
bằng cả phương pháp vật lý và hoá học

để đuổi những côn trùng tấn công nó đi.

Nhưng đó không phải tất cả

Cây cà chua đang phát ra những hợp chất
để cảnh báo tới các cây cà chua gần đó

để chúng có thể tự phát tiết chất
chống côn trùng.

Thực vật thường xuyên bị tấn công.

Chúng phải đối mặt với rủi ro từ
nấm vi mô và vi khuẩn

động vật ăn cỏ cỡ nhỏ, như rệp,
sâu bướm, và châu chấu,

cho đến động vật ăn cỏ cỡ lớn, như rùa
gấu trúc và voi.

Tất cả đều muốn tấn công cây để
giành lấy nguồn dưỡng chất dồi dào

và nước trong lá, thân, quả và hạt.

Nhưng thực vật cũng sẵn sàng với hàng loạt
phương pháp phòng vệ trong lẫn ngoài

để giúp chúng trở nên những bữa ăn
kém hấp dẫn hơn

thậm chí là chí tử.

Phương pháp phòng vệ của thực vật bắt đầu
từ bề mặt.

Vỏ cây bao bọc thân chứa nhiều lignin,

là một mạng lưới chất cứng rất khó nhai

và không cho phép mầm bệnh xuyên qua.

Lá được bảo vệ bởi lớp vỏ sáp

miễn nhiễm với côn trùng và vi sinh vật

Một số loài thực vật còn lợi hại hơn nữa
với các bộ phận gây sát thương

để cảnh báo những sinh vật có khả năng
tấn công.

Gai, kim và móc
làm chùn bước những loài ăn thực vật lớn.

Để xử lý các loài có hại nhỏ, một số cây
có những bộ phận nhọn và mảnh như tóc

gọi là lông.

Cây đậu thận có móc nhỏ để đâm vào chân
rận

và các loài côn trùng khác.

Ở một số loài, lông còn có thể phóng ra
những chất gây ngứa.

Những kim đâm phát ra một hợp chất gồm
histamine và các chất độc khác

gây đau và bỏng khi chạm vào.

Một số loài khác, động vật ăn thực vật bị
đau sau khi cắn vào cây.

Rau chân vịt,

quả kiwi,

dứa,

hoa vân anh

và cây đại hoàng đều có sinh ra tinh thể
nhọn như kim gọi là raphide.

Những tinh thể này có thể gây tổn thương
nhỏ trong miệng của động vật,

tạo ra đường vào cho các chất độc.

Cây mắc cỡ có một chiến lược để phòng
sinh vật ăn thực vật

khỏi cắn.

Bộ phận nhận tín hiệu vật lý chuyên biệt
cảm nhận tiếp xúc

và phóng tín hiệu điện từ phiến lá tới
cuống lá

làm cho những tế bào cuống lá phóng ra
những phân tử tích điện.

Tích tụ điện làm mất nước khỏi tế bào

và làm chúng héo đi,
đóng lá lại.

Hoạt động gấp lá đuổi côn trùng đi

và lá héo trông không hấp dẫn đối với
động vật lớn hơn.

Nếu những phương pháp tự vệ bên ngoài
không hiệu quả,

thì hệ thống miễn dịch của cây sẽ được
vận hành.

Thực vật không có hệ miễn dịch riêng biệt
như động vật.

Thay vào đó, mỗi tế bào đều có khả năng
cảm nhận và tự vệ khỏi kẻ xâm phạm.

Bộ phận tiếp nhận chuyên biệt có thể nhận
ra phân tử cho biết sự có mặt

của vi sinh vật nguy hiểm hoặc côn trùng

Khi phản ứng lại, hệ miễn dịch khởi động
cơ chế tự vệ.

Để tránh mầm bệnh lan truyền vào trong
cây,

lớp sáp bên ngoài dày lên và màng tế bào
trở nên chắc chắn hơn.

Các tế bào tự vệ đóng các khí khổng
trên lá.

Nếu vi sinh vật tấn công một phần của cây,

thì những tế bào đó có thể tự huỷ
để miễn nhiễm.

Những hợp chất độc với vi sinh vật và côn
trùng được tạo ra

và hầu như là chuyên biệt cho mỗi nguy cơ.

Nhiều phân tử có nguồn gốc từ thực vật
được con người dùng

như chất gây nghiện, thuốc và gia vị

tiến hoá như một phần của hệ miễn dịch
thực vật vì chúng kháng vi sinh,

hoặc chất diệt côn trùng.

Một phần bị tấn công có thể báo hiệu
các vùng khác bằng hormon

hợp chất trong không khí

hoặc cả những tín hiệu điện.

Khi phần khác của cây phát hiện ra
những tín hiệu này

chúng sẽ tăng tiết các hợp chất
phòng vệ.

Và với một số loài, như cà chua,

hệ thống cảnh báo sớm này còn
báo động cho "hàng xóm"

Một số cây còn có thể gọi đồng minh
để tạo ra sức phản kháng mạnh

trước những kẻ tấn công.

Cây bông bị tấn công bởi sâu bướm

tiết ra hợp chất đặc biệt gồm 10 đến 12
hoá chất ra không khí.

Hợp chất này thu hút ong ký sinh đẻ trứng
trong sâu.

Thực vật có thể không thoát ra được hoàn
cảnh bị tấn công,

hay đánh lại kẻ thù bằng răng và móng,

nhưng với vũ khí lợi hại,

hoá chất dồi dào,

cảnh báo từ hàng xóm,

và hợp tác khác loài,

Loài cây không phải lúc nào cũng dễ chén.