< Return to Video

Atlantik köle ticareti: Ders kitaplarında çok az anlatılan şey- Anthony Hazard

  • 0:07 - 0:12
    Kölelik; insana eşya muamelesi yapmak,
    kişisel haklarından mahrum bırakmak
  • 0:12 - 0:14
    bütün dünyada birçok şekilde
    görülmüştür.
  • 0:14 - 0:20
    Fakat bir uygulama hem evrensel hem de
    kalıcı etkileri açısından öne çıkıyor.
  • 0:20 - 0:22
    Atlantik köle ticareti
  • 0:22 - 0:26
    15.yy sonlarından 19.yy ortalarına kadar
    devam ederek
  • 0:26 - 0:27
    ve üç kıtaya yayılarak,
  • 0:27 - 0:32
    10 milyondan fazla Afrikalıyı
    zorla Amerika'ya getirdi.
  • 0:32 - 0:35
    Bıraktığı etki yalnız o köleleri
  • 0:35 - 0:37
    ve nesillerini değil,
  • 0:37 - 0:41
    dünyanın büyük bir kısmının ekonomisini
    ve tarihini de etkiledi.
  • 0:41 - 0:44
    Avrupa ve Afrika arasında
    Akdeniz üzerinden
  • 0:44 - 0:46
    yüzlerce yıllık bir temas vardı.
  • 0:46 - 0:49
    Ancak Atlantik köle ticareti
    1400'lerin sonlarına doğru
  • 0:49 - 0:52
    Batı Afrika'daki Portekizli koloniler
  • 0:52 - 0:55
    ve çok geçmeden de Amerika'nın
    İspanyol yerleşimleri ile başladı.
  • 0:55 - 1:00
    Yeni kolonilerde yetiştirilen ekinler,
    şeker kamışı, tütün ve pamuk
  • 1:00 - 1:01
    yoğun iş gücüydüydü
  • 1:01 - 1:04
    ve yeni toprakları
    bütünüyle ekip biçmek için
  • 1:04 - 1:06
    yeteri kadar yerleşimci
    ya da ödünç işçi yoktu.
  • 1:06 - 1:11
    Amerikan yerlileri esir edildi fakat
    birçoğu yeni hastalıklar yüzünden ölürken
  • 1:11 - 1:13
    bir kısmı etkileyici bir şekilde direndi.
  • 1:13 - 1:16
    İş gücüne olan yoğun talebi
    karşılamak için de
  • 1:16 - 1:18
    Avrupalılar Afrika'ya bel bağladı.
  • 1:18 - 1:22
    Afrika köleliği yüzyıllar boyunca
    farklı şekillerde varlığını sürdürdü.
  • 1:22 - 1:24
    Bazı köleler sınrlı süreli ve
  • 1:24 - 1:27
    özgürlüğünü satın alma şansı olan
    sözleşmeli kölelerdi.
  • 1:27 - 1:30
    Bazıları daha çok
    Avrupalı derebeylik kölesi gibiydi.
  • 1:30 - 1:33
    Bazı toplumlarda köleler
    bir sahibin ailesinin parçası olabilirdi,
  • 1:33 - 1:37
    toprak sahibi olabilir ve hatta
    güçlü duruma gelebilirdi.
  • 1:37 - 1:40
    Ancak beyaz şefleri imal edilmiş ürünlere
  • 1:40 - 1:42
    silah ve kölelere içki teklif ettiğinde,
  • 1:42 - 1:46
    Afrikalı krallar ve tüccarların
    tereddüt etmek için çok az nedeni vardı.
  • 1:46 - 1:51
    Sattıkları insanları
    Afrikalı yurttaşları olarak değil
  • 1:51 - 1:56
    ancak suçlu, borçlu veya rakip kabilelerin
    savaş tutsağı olarak gördüler.
  • 1:56 - 1:59
    Krallar onları satarak
    kendi imparatorluklarını genişletti
  • 1:59 - 2:02
    ve komşu düşmanlarına karşı güçlendi.
  • 2:02 - 2:05
    Afrika krallıkları
    köle ticaretinden zenginleşti
  • 2:05 - 2:09
    fakat Avrupalıların yoğun talebini
    karşılamak aşırı rekabet oluşturdu.
  • 2:09 - 2:12
    Kölelik diğer ceza kararlarını değiştirdi
  • 2:12 - 2:15
    ve köleleri yakalamak sonucundansa
  • 2:15 - 2:17
    bir savaşa teşvik oldu.
  • 2:17 - 2:19
    Köle baskınlarından
    kendilerini korumak için,
  • 2:19 - 2:22
    komşu krallıkların köle satarak alınan
  • 2:22 - 2:25
    Avrupa'nın ateşli silahlarına
    ihtiyacı vardı.
  • 2:25 - 2:27
    Köle ticareti kıta üzerindeki
  • 2:27 - 2:31
    toplumları ve ekonomileri değiştirerek
    cephane yarışı haline geldi.
  • 2:31 - 2:35
    Kölelerin tarafına gelirsek,
    hayal edilemez zalimlikle karşılaştılar.
  • 2:35 - 2:38
    Kıyılardaki köle kalelerine
    gönderildikten sonra
  • 2:38 - 2:41
    bitlenmeyi önlemek için tıraş edildiler
    ve damgalandılar,
  • 2:41 - 2:44
    Amerika'ya gitmek üzere
    gemilere bindirildiler.
  • 2:44 - 2:48
    Yaklaşık %20'si tekrar karayı göremedi.
  • 2:48 - 2:51
    Zamanın çoğu kaptanı güvertenin altına
    mümkün olduğu kadar
  • 2:51 - 2:54
    çok işçi sıkıştıran "sıkı paketçi"ydi.
  • 2:54 - 2:58
    Hijyen yokluğu birçoğunun
    hastalıklardan ölmesine neden olurken
  • 2:58 - 3:00
    bazıları da hasta oldukları için
    gemiden denize atıldı
  • 3:00 - 3:02
    ya da disiplin babında
  • 3:02 - 3:06
    kaptanlar satın alma kanıtı olarak
    kölelerin kulaklarını kesip
  • 3:06 - 3:08
    çıkarlarını garantiledi.
  • 3:08 - 3:11
    Bazı esirler meseleyi kendi ellerine aldı.
  • 3:11 - 3:15
    İç kesimlerdeki birçok Afrikalı
    daha önce hiç beyaz görmemişti
  • 3:15 - 3:17
    ve sürekli insanları götüren
  • 3:17 - 3:20
    ve daha fazlası için geri gelen
    yamyam olduklarını sandılar.
  • 3:20 - 3:24
    Yem olmaktan korkarak ya da
    daha fazla acıdan kaçınmak için
  • 3:24 - 3:27
    ölünce ruhlarının
    yurtlarına döndüğüne inanarak
  • 3:27 - 3:31
    intihar ettiler ya da
    kendilerini açlıktan öldürdüler.
  • 3:31 - 3:34
    Hayatta kalanlar
    tamamıyla insanlıktan çıkarıldılar,
  • 3:34 - 3:36
    önemsiz yük gibi muamele gördüler.
  • 3:36 - 3:40
    Erkeklere formda kalmaları
    ve isyan çıkmaması için dans ettirilirken,
  • 3:40 - 3:42
    kadınlar ve çocuklar üst kısımda tutuldu
  • 3:42 - 3:47
    ve mürettebat tarafından hırpalandılar.
  • 3:47 - 3:50
    Yeni Dünya'ya ulaşan Afrikalılara
    ne olduğu
  • 3:50 - 3:53
    ve kölelik uygulaması şu an
    nesillerini nasıl etkilediği
  • 3:53 - 3:55
    açıkça biliniyor.
  • 3:55 - 3:56
    Fakat pek sık tartışılmayan şey
  • 3:56 - 4:01
    Atlantik köle ticaretinin
    Afrika'nın geleceği üzerindeki etkisi.
  • 4:01 - 4:05
    Kıta sadece on milyonlarca
    sağlıklı nüfusunu kaybetmedi
  • 4:05 - 4:09
    aynı zamanda kölelerin çoğu
    erkek olduğu için,
  • 4:09 - 4:12
    uzun vadeli nüfus istatistiklerine göre
    etkisi çok daha büyük.
  • 4:12 - 4:16
    Köle ticareti en sonunda
    Amerika ve Avrupa'da yasaklandığında
  • 4:16 - 4:20
    ekonomileri onun egemenliğine bağlı olan
    Afrika krallıkları
  • 4:20 - 4:24
    ele geçirme ve kolonileştirmeye
    açık bırakarak yıkıldı.
  • 4:24 - 4:27
    Yükselen rekabet
    ve Avrupa'dan silah sızması
  • 4:27 - 4:32
    bugüne kadar devam eden savaş ve
    istikrarsızlık halini körükledi.
  • 4:32 - 4:36
    Atlantik köle ticareti aynı zamanda
    ırkçı ideolojiye de katkıda bulundu.
  • 4:36 - 4:40
    Birçok Afrikalı köleliğin, yasal cezadan
    ya da kabileler arası savaştan
  • 4:40 - 4:42
    daha derin bir nedeni yoktu
  • 4:42 - 4:45
    fakat evrensel bir din
    vaazı çeken ve
  • 4:45 - 4:49
    Hristiyanlıkta köleleştirmeyi
    uzun zaman önce yasaklayan Avrupalıların
  • 4:49 - 4:51
    eşitlik idealleriyle bu kadar açıkça
    bağdaşmayan
  • 4:51 - 4:55
    bir uygulamayı gerekçelendirmeye
    ihtiyacı vardı.
  • 4:55 - 4:58
    Böylece Afrikalıların biyolojik açıdan
    "aşağı" olduklarını
  • 4:58 - 5:01
    ve köle olarak gönderildiklerini
    ileri sürerek
  • 5:01 - 5:03
    bu teoriyi meşrulaştırmak için
    büyük çaba sarfettiler.
  • 5:03 - 5:07
    Böylece Avrupa'da ve Amerika'da kölelik
    köleler ve gelecek nesilleri için
  • 5:07 - 5:10
    toplumda eşit statüye ulaşmayı
    imkanszılaştırarak
  • 5:10 - 5:14
    ırkçı bir temel edindi.
  • 5:14 - 5:15
    Her bakımdan
  • 5:15 - 5:19
    Atlantik köle ticareti etkisi
    kaldırılmasından sonra da
  • 5:19 - 5:22
    uzun süre devam eden büyük ölçüde
    bir adaletsizlikti.
Title:
Atlantik köle ticareti: Ders kitaplarında çok az anlatılan şey- Anthony Hazard
Speaker:
Anthony Hazard
Description:

Kölelik dünyanın her yerinde birçok farklı şekilde görülmüştür fakat -- 10 milyondan fazla Afrikalı'nın Amerika'ya getirildiği-- Atlantik köle ticareti evrensel açıdan ve kalıcı etkileri açısından öne çıkıyor. Anthony Hazard bu geniş çaplı tarihi adaletsizliği, tarihsel, ekonomik ve kişisel etkileri açısından ele alıyor.
İçerik: Anthony Hazard Animasyon: NEIGHBOR

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:39

Turkish subtitles

Revisions