Cuban Missile Crisis

Voor we dieper op de Cubaanse rakettencrisis ingaan,
is het belangrijk om de wereldgebeurtenissen,

die tot oktober 1962 leiden, te begrijpen.

In 1959 is er onder leiding van Fidel Castro
een revolutie in Cuba.

Hij leidt daar de Communistische Partij.

Cuba is nu dus een communistische natie
vlak bij de kust van de Verenigde Staten.

We zitten middenin de Koude Oorlog.
De VS geloven in een indammingsstrategie,
en vinden deze gebeurtenissen maar niets.

Dus in 1961 proberen de Verenigde Staten,
de CIA en de Kennedy Administration

om Cubaanse ballingen te steunen

om Cuba in de Varkensbaai binnen te vallen.

Die hele onderneming was echter niet goed voorbereid.

De steun aan de Cubaanse ballingen,
de contra-revolutionairen,

die Castro wilden omver werpen,
leidde tot een aarzelende onderneming.

Het was een grote mislukking.

De invasie van de Varkensbaai in 1961
was dus een mislukking.

En het deed John F. Kennedy zwak lijken.
Het deed de CIA zwak lijken.

De mislukking deed eigenlijk niemand
aan Amerikaanse zijde bekwaam lijken.

We zitten bovendien middenin de Koude Oorlog.

Op hetzelfde ogenblik begon de VS raketten
rond de Sovjet-Unie te plaatsen.

Dat begon op het einde van de jaren vijftig,
tot in 1961 en 1962.

De VS plaatste ballistische middellangeafstandsraketten
in Turkije en Italië.

Die raketten werden hier geplaatst.

Het belang daarvan is dat die raketten
de grote bevolkingscentra van de Sovjet-Unie

konden treffen in een tijdspanne
van tien tot twintig minuten, denk ik.

De meeste bleven zestien minuten in de lucht.

En in een situatie waarin beide kampen nucleaire wapens hebben, was er het idee

dat als je het andere kamp sneller kon raken,
zij niet in staat zouden zijn om te reageren.

En dus kon je misschien
een wederzijdse vernietiging vermijden.

Vandaar het idee dat je je raketten
zo dicht mogelijk bij de vijand wil plaatsen

zodat ze zo vlug mogelijk
de bevolkingscentra konden treffen,

zeg maar de strategische centra van de vijand.

Je kunt op internet de werkelijke raketbases vinden,

waar ze geïnstalleerd werden,
en wanneer ze in gebruik werden genomen.

Dit is ongeveer waar ze in Italië werden geplaatst,
bij de hiel van Italië.

Je hebt dus na de invasie van de Varkensbaai
een klimaat

waarin de Verenigde Staten wat zwak lijken.

Het leek alsof ze Castro wilden verdrijven,
maar er niet toe in staat waren.

Ze waren er niet toe in staat
omdat ze wat onbesuisd waren.

Je kunt begrijpen dat de Sovjet-Unie toen niet al te best
kon waarderen dat de Verenigde Staten

die raketten zo dicht bij haar bevolkingscentra plaatste.

Die raketten konden haar bevolkingscentra
heel gemakkelijk treffen.

Nu spoelen we door naar oktober 1962.
De hele Cubaanse rakettencrisis speelt zich

gedurende dertien tot veertien dagen in oktober 1962 af.

Op 14 oktober sturen we
U2-spionagevliegtuigen over Cuba.

Dit is een U2-spionagevliegtuig.

Dat vliegtuig neemt foto's zoals deze.
De volgende dag, 15 oktober, zeggen de CIA-analysten:

"Wow, dat lijken daar net ballistische raketten ...

... die op Cuba worden geïnstalleerd."

Het lijkt er dus plots op alsof de Sovjet-Unie Cuba gebruikt
om hetzelfde te doen waarvoor de Verenigde Staten

Turkije en Italië gebruikten, met name ballistische raketten installeren vlak bij de Amerikaanse kust

die nu om het even welk
strategisch bevolkingscentrum van de VS kon treffen,

in het bijzonder aan de oostkust of in de midwest.

De 16de oktober,
twee dagen nadat de foto's waren genomen...

Eerst hadden ze de foto's geanalyseerd, en brachten ze
het Ministerie van Buitenlandse Zaken op de hoogte.

Op 16 oktober brachten ze Kennedy op de hoogte
tijdens een vergadering van het "Executive Committee".

Het werd nog niet "ExComm" genoemd.

Het was eigenlijk een bijeenkomst van speciale adviseurs,
een onderdeel van de "National Security Council"

en andere adviseurs,
die het brein werd dat moest uitmaken

hoe op deze ontluikende crisis moest worden gereageerd.
Want plots heb je vlak voor de kust een staat

die je niet vertrouwt --een communistische staat--
die bij de Sovjet-Unie aanleunt.

En plots heeft die staat nucleaire raketten.
Het lijkt erop dat het aanvalswapens zijn,

die voor een "first-strike" zijn ontworpen.

Wanneer ze vanuit Cuba worden gelanceerd,
kunnen ze misschien de VS aanvallen of vernietigen

nog voor de VS de kans heeft gehad om te reageren.

De Kennedy Administration was dus
als door een wesp gestoken.

Ze beginnen dus te denken wat ze eraan kunnen doen,

en al vlug...

Wel, je kunt uiteraard de Sovjets bellen en zeggen:

"Hey, we hebben dat niet graag. Waarom doe je die raketten niet gewoon weg?"

Maar ze gingen ervan uit dat dat geen grote indruk
op de Sovjets zou laten.

In het bijzonder omdat ze er waarschijnlijk van uit gingen
dat Kennedy op dat vlak zwak was.

De leider van de Sovjets op dat ogenblik

was Chroesjtsjov.
(Dit hier is Chroesjtsjov.)

Hij had al opmerkingen gemaakt
dat Kennedy jong was,

misschien wat naïef, en allicht te intellectueel
om een goed spel van de angsthaas te spelen.

De VS vond dus dat ze sterk moest overkomen.
De enige echte opties op de tafel waren dus:

ofwel een economische blokkade van Cuba.
Maar dat is eigenlijk een oorlogsdaad,

want je hongert een ander land op die wijze eigenlijk uit.

De andere optie voor de Verenigde Staten was om luchtaanvallen op de raketsilo's uit te voeren,

want het werd als onaanvaardbaar beschouwd
dat die raketten daar waren

en vanuit Cuba konden worden afgeschoten.

De meest verregaande actie was ten slotte
om Cuba daadwerkelijk binnen te vallen.

Dat spoorde duidelijk het algemene Amerikaanse belang

om geen communistisch regime

zo dicht bij haar grenzen te hebben.

Daar worstelden Kennedy en zijn team dus mee.

En heel vroeg in die eerste dagen
adviseerde het grootste deel van zijn team

dat Kennedy een grootschalige invasie
van Cuba zou bevelen.

Ze dachten dat dat het enige was
dat de Sovjets ernstig zouden nemen.

Het zou tonen dat de VS er zwaar aan tilde.

En ze dachten eveneens dat de Sovjet-Unie in Cuba,
zo ver van haar eigen grenzen,

niet echt het gevecht zou aangaan.

Maar Kennedy dacht allicht vrij rationeel

en besefte:
"Wel, ze zullen misschien in Cuba niets doen, ...

... en ze zullen ons misschien Castro laten verdrijven en er een nieuw regime laten installeren.

Maar ze zullen allicht ook wraak nemen,
waarschijnlijk in Europa, en in het bijzonder in Berlijn,

en zelfs in heel Duitsland.
Dus gewoon om die dingen uit Cuba te krijgen

zouden we heel wat in Europa moeten opofferen.
En zelfs meer, want om het even welk conflict

tussen de VS en de Sovjet-Unië
kan gemakkelijk tot een nucleaire oorlog leiden."

Dus al die opties lagen op tafel.
De VS gaan in opperste staat van paraatheid.

Ze bereiden alle situaties voor,
want ze weten echt niet wat er zal gebeuren.

De landmacht, de luchtmacht en de zeemacht mobiliseren.
Dus binnen een tijdspanne van enkele uren

kan elk van deze opties werkelijkheid worden.

Tegen 22 oktober is er het "Executive Committee",
dat net is geformaliseerd tot een officiële groep

die de president adviseert.

Op 22 oktober geeft Kennedy eindelijk meer duidelijkheid
over het Amerikaanse standpunt

betreffende de hele situatie.

Daarvoor, om duidelijk te zijn, op 18 oktober,
had hij een ontmoeting met

de Sovjetminister van Buitenlandse Zaken,

Andrei Gromyko,

--ik spreek het zeker verkeerd uit--

en dat is de eerste keer dat Kennedy zegt:
"Hey, jullie hebben die aanvalswapens..."

En Gromyko houdt vol:
"Neen, het zijn maar verdedigingswapens."

Voor de meeste mensen betekenen verdedigingswapens
zaken als grond-naar-lucht-raketten.

Dat zijn raketten die vliegtuigen
verhinderen te bombarderen.

Maar het zijn geen grond-naar-grond-raketten,
die een land kunnen aanvallen.

We zullen in latere brieven van Chroesjtsjov lezen
dat ze die raketten misschien echt

als iets verdedigend zagen.

Dat was 18 oktober. Kennedy en de VS
raakten gefrustreerd met de Russen,

want het leek alsof de Amerikanen zeiden:

"Kijk, we weten dat jullie daar raketten hebben.",
maar dat Gromyko zei: "Neen, dat zijn enkel

verdedigingswapens, niets om je zorgen over te maken.
Waarom neem je dat zo serieus?"

De VS gaat op 19 oktober in opperste staat van paraatheid.

Alle opties worden overwogen.

Op 22 oktober is het "Committee" formeel opgericht.
Maar meer belangrijk,

Kennedy licht in een toespraak
het Amerikaanse standpunt toe.

En je leest het hier:

"Om deze aanvallende installatie een halt toe te roepen,
wordt alle militaire aanvalsmateriaal op weg naar Cuba

in strikte quarantaine geplaatst. Alle schepen die richting Cuba varen en aanvalswapen vervoeren,

vanuit om het even welk land of haven,
worden teruggestuurd.

Die quarantainemaatregel wordt zo nodig uitgebreid naar alle andere goederen of vervoersmiddelen.

We viseren nu echter niet de levensnoodzakelijkheden

zoals de Sovjets in 1948 wel hebben proberen doen
met hun blokkade van Berlijn."

De Kennedyregering werd dus
iet of wat meer genuanceerd.

Ze zegt: "We kunnen geen volledige blokkade opleggen.
1) Dat is een oorlogsdaad;

2) Dat is in het bijzonder onmenselijk. Waarom zouden we de Cubaanse bevolking uithongeren?

We zullen wel de vrachten met bestemming Cuba filteren.

We zullen enkel die zaken inspecteren
waarvan we vermoeden dat ze bewapening bevatten,

en we zullen enkel die schepen terugsturen
die werkelijk bewapening verschepen."

Maar op 24 oktober is er een bericht van Chroesjtsjov:

"Als je koelbloedig de situatie beoordeelt,
en je je niet door passie laat leiden,

zul je begrijpen dat de Sovjet-Unie
zich niet aan de willekeurige eisen

van de Verenigde Staten kan onderwerpen.
De Sovjet-Unie beschouwt de blokkade

als een daad van agressie,
en zal haar schepen opdracht geven ze te negeren."

Het spel van de angsthaas is dus begonnen.

De Verenigde Staten zegt:
"Kijk, dit is onaanvaardbaar.

We gaan jullie wapenleveringen aan Cuba stoppen."

Croesjtsjov zegt op 24 oktober:
"Wie zijn jullie om ons te zeggen wat te doen?"

En de onderliggende boodschap is in de zin van:
"Wacht eens, jullie hebben al gerief geïnstalleerd

in Italië en Turkije, niet zo ver van ons.
Hoe durf je..." (en dan is er het woordspel

of het een blokkade of een quarantaine betreft).

"Dit is een daad van agressie, en we zullen die negeren."

Beide kampen zeggen eigenlijk:

"Het kan ons niet schelen wat je doet.
Wij doen wat we denken te moeten doen."

Beide kampen worden dus gespannen.

De hele wereld kiest als het ware kamp
door verklaringen over wat goed en fout is af te leggen.

We komen dus aan de rand
van een hele grote confrontatie

tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten.

Je kunt het boek "13 Days - Robert Kennedy" lezen.

Er is ook de film "13 Days",
dat niet op het boek is gebaseerd.

Ze vertellen allebei wat er in die periode is gebeurd.

Maar dan ga je naar 25 oktober,
wanneer Kennedy in essentie antwoordt:

"Kijk, dat zijn aanvalswapens,
en ze leiden tot de reacties die ik heb aangekondigd.

Ik hoop dat uw regering de noodzakelijke acties zal nemen
om de eerdere situatie te herstellen."

Hij zegt dus: "Kijk, we moeten dit doen.
Dat zijn aanvalswapens.

We kunnen dergelijke wapens niet
zo dicht bij de VS-grens tolereren."

De quarantaine treedt op 25 oktober in werking.

Ze wordt op de proef gesteld.

De VS beginnen enkele schepen te inspecteren.
Ze proberen een schip te inspecteren dat even ontsnapte.

Hoewel ze over het spel van de angsthaas spreken,

binden de Sovjets in. Ze laten veertien schepen terugkeren.
De beste gok is dat die veertien schepen

waarschijnlijk effectief bewapening vervoerden.

Hoewel iedereen in het openbaar
groot spel speelt,

lijkt er achter de schermen sprake
van een zekere verzachting.

Op 26 oktober zendt Chroesjtsjov zijn eerste voorstel.

Het is interessant, want volgens Chroesjtsjov...
(Het is een fascinerende brief.

Het is een vrije lange brief, dus ik zal ze niet volledig behandelen. Je kunt ze op deze website vinden.

Het is een fascinerende brief. Misschien maak ik een video volledig aan die brief gewijd.)

He beschrijft de nuance van wat volgens hem
een verdedigings- of een aanvalswapen is.

Hij geeft impliciet toe dat de raketten er zijn.

Dat het geen goedaardige wapens zijn.

Maar in zijn brief stelt hij dat hij ze
als verdedigingswapens zou gebruiken.

Hij zegt: "Kijk, jullie hebben Castro al proberen verdrijven.

Wij zien Castro als een bondgenoot. We denken dat door die wapens daar te plaatsen, jullie minder

in staat zullen zijn om Castro te verdrijven,
want jullie zullen bang zijn van die wapens."

Dus Croesjtsjov zegt eigenlijk: "We hebben niet de intentie om die wapens zonder reden tegen jullie te gebruiken.

We plaatsen die wapens daar
om een bondgenoot te verdedigen."

Hij zegt dat dat de reden is.

Dat is de oorspronkelijke reden
waarom ze de wapens daar plaatsten.

Hij zegt als het ware: "Kijk, jullie deden de Varkensbaai.
Jullie losten het eerste schot.

Wij verdedigen ons nu."

Dat zou de redenering geweest kunnen zijn.

Een andere verantwoording is
--en waarschijnlijk de meer strategische reden--

dat er in Turkije en Italië
al raketten op de Sovjet-Unie waren gericht.

En de Sovjet-Unie wilde enkel
gelijkheid van wapens bekomen.

Ze wilden dus wapens dicht bij de VS plaatsen,
in een bevriend land,

vanuit het perspectief van de Sovjet-Unie.

Het voorstel van Chroesjtsjov op 26 oktober stelt:

"Als de president en de regering van de Verenigde Staten
verzekeren dat

de VS niet zou deelnemen..." -- dus "garanties"...

(Ik onderstreep dat in een andere kleur.)

... "garanties dat de VS niet aan een aanval
op Cuba zouden deelnemen,

en het anderen zou intomen om dat te doen"
--waarschijnlijk Cubaanse ballingen--

"... het terugtrekken van jullie vloot
zou alles onmiddellijk doen veranderen.

Ik spreek niet voor Fidel Castro, maar ik denk dat
hij en de Cubaanse regering

dan de demobilisatie zouden uitroepen en
de bevolking zouden oproepen

om vredevol het werk te hervatten. ..."

(Je weet, de communisten spreken graag over "werken".)

"De kwestie van bewapening zou eveneens verdwijnen,
want als er geen bedreiging is,

is bewapening een bedreiging voor alle mensen."

Dus in zijn eerste voorstel stelt hij in essentie:

"Kijk, als jullie beloven om Cuba niet aan te vallen,
als jullie garanderen dat jullie Cuba niet zullen aanvallen,

dan maken wij alles ongedaan.

Dan willigen we jullie wensen in."

Op die wijze lijkt het er echt op dat

hun grootste belang om die raketten te installeren,
het beschermen van Cuba is

zodat de VS er de communisten niet zouden verdrijven.

Maar de volgende dag geeft Croesjtsjov een publieke verklaring

waarin het zijn toon als het ware wat verandert.

Hij zegt nu dat ze de situatie in Cuba
maar ongedaan zullen maken als de Verenigde Staten

de raketten in Italië en Turkije verwijdert.

Hij stuurt dus kleine, gemengde, boodschappen.

Zijn eerste boodschap was zachter:

"Kijk, jullie moeten enkel beloven Cuba niet binnen te vallen
en wij zullen ons uit Cuba terugtrekken."

De tweede boodschap stelt:
"Neen. Wij halen onze raketten maar uit Cuba weg

als jullie jullie raketten uit Italië en Turkije weghalen."

Diezelfde dag wordt een U2-spionagevliegtuig
boven Cuba neergeschoten.

Dat is het moment wanneer beide legers
klaar staan om te schieten.

Het is een angstaanjagende situatie. Het was een plaatselijke beslissing van een Sovjetcommandant.

(En Chroesjtsjov wilde eigenlijk niet dat het gebeurde.)

Gelukkig voor de wereld, allicht, gebruikten de VS dit niet als enige reden om de oorlog te verklaren.

De VS zei: "Misschien is het een ongeluk.
Als het nog eens gebeurt,

zullen we dit als voorwendsel voor oorlog gebruiken."

Met een beetje geluk veroorzaakte dit
geen onmiddellijke oorlog met de Sovjets.

Maar de Kennedy Administration had nog een vraag:
"Wat was het meest ernstige?

Welk verzoek hadden de Sovjets echt?

Dit is een betekenisvol verzoek.

Vragen ze allebei?"

Uiteindelijk werd op 27 oktober beslist dat:

"Laat ons doen alsof wij, alsof de Amerikanen,
niet op de hoogte zijn van

het tweede verzoek dat verder ging dan het eerste.
Laten we enkel op het eerste verzoek reageren."

Kennedy gaat is in essentie akkoord met Chroesjtsjov
en zegt:

"Ok, we willigen je eerste verzoek in. We gaan akkoord om Cuba niet binnen te vallen als je jouw raketten weghaalt."

Wat dan gebeurt...
En dat plaatst Chroesjtsjov in een vreemde situatie.

(Omdat het iets is dat hij aanbeveelt.
Maar ze negeerden dat.)

Achter de schermen zeiden wij:
"Wel, we zullen hiermee officieel akkoord gaan."

Maar achter de schermen stelt de Kennedy Administration:

"We kunnen ook overeenkomen

over de raketten in Italië en Turkije."

"Kijk, dit is geen onderdeel van de oplossing, maar we begrijpen wat jullie zeggen,

en we zullen die raketten waarschijnlijk weghalen."

Wat de Sovjets toen ook niet wisten,
was dat de Amerikanen...

... dat die raketten toen eigenlijk al verouderd waren.

We hadden toen al Polarisraketten
die vanop onderzeeërs konden worden afgevuurd.

En onderzeeërs kunnen raketten dichter
bij de actie brengen, en ze zijn moeilijker te traceren.

Je kunt er geen toezicht op houden, enzovoort.

Dus de Verenigde Staten gingen in het geheim akkoord.

Beide kanten wilden eigenlijk niet de indruk wekken
van toe te geven.

Beide kampen wilden niet zwak lijken.

Op 28 oktober was er eindelijk een akkoord.

Zowel Croesjtsjov als de Verenigde Staten
gingen akkoord met het eerste voorstel van Chroesjtsjov.

Chroesjtsjov ging akkoord
om geen nieuwe wapens te sturen

en om de wapens die er al waren te ontmantelen.

De Amerikanen stemden ermee in
om Cuba niet binnen te vallen.

Je kunt je de grote winnaar al voorstellen.

De grote winnaar is waarschijnlijk Fidel Castro,
want hij is voortdurend argwanend dat

de VS een nieuwe aanval op hem plannen.
En de Amerikanen verklaren nu publiek

dat ze hem niet kunnen aanvallen. Als ze dat toch deden, leek het alsof ze op hun woord terug kwamen.

Achter de schermen aanvaardden de Amerikanen

om hun raketten uit Turkije en Italië weg te halen.

Ze wilden dat niet in het openbaar doen,
want dan zouden ze zwak lijken.

Het zou er dan op lijken alsof de Sovjets
in hun agressieve daad slaagden,

en de Verenigde Staten ertoe te brengen iets te doen.

Dat is nochtans de realiteit.
Ze zijn erin geslaagd

om de raketten uit Turkije en Italië
te laten weghalen.

Maar de Verenigde Staten wilden sterk lijken.

Kennedy heeft... Wel, er is altijd een komende verkiezing.
In het bijzonder na de Varkensbaai

had hij de behoefte om als een sterke leider over te komen.

In zekere mate moet je Chroesjtsjov daarvoor krediet geven. Hij slikte het als het ware zijn trots in

en hij liet toe dat het in het openbaar leek
alsof hij de onderhandelingen had verloren.

Hij liet in het openbaar uitschijnen dat
hij niets had teruggekregen om terug te krabbelen.

Maar in realiteit had hij wel iets gekregen.
Hij kreeg er alleen niet noodzakelijk het krediet voor.

Maar het was een groot akkoord.
De Sovjet-Unie en de VS hebben tijdens de Koude Oorlog

nooit dichter bij oorlog gestaan.