Steven Pinker'la şiddet efsanesi üzerine

Steven Pinker, arkaik dönemlerden günümüze şiddetin düşüş grafiğini çiziyor. Her ne kadar Irak ve Darfur bağlamında mantıksız ve ağıza alınamaz görünse de, türümüzün varolduğu süre içindeki en barışçıl zaman diliminde yaşadığımızı ileri sürüyor.

Auschwitz toplama kampı ve benzeri görüntüler,

20. yüzyıl boyunca bilincimizin içine işlemiş

ve bize kim olduğumuza, nereden geldiğimize ve nasıl bir zamanda yaşamakta olduğumuza

dair yeni bir anlayış vermiştir.

20. yüzyıl boyunca Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot,

Ruanda ve diğer vahşetlere tanıklık ettik.

Ve 21. yüzyıl henüz yedi yaşında olmasına rağmen,

şimdiden Darfur'da devam etmekte olan soykırıma

ve Irak'ın her günkü dehşetine tanık olmaktayız.

Bu, durumumuz hakkında yaygın bir anlayışa öncülük ediyor,

şöyle ki: modernite bize korkunç bir şiddeti getiriyor ve belki de

ilkel insanlar, bizim risk alıp terkettiğimiz, bir uyum hali içinde yaşadılar.

İşte bir örnek.

Birkaç yıl önce, Boston Globe'da Şükran günü üzerine yazılmış

bir okur makalesinden. Yazar şöyle diyor; "Yerlilerin yaşantısı

zor bir yaşantı, ama işsizlik sorunları yok,

toplumsal uyum güçlü, madde bağımlılığı bilinmiyor,

suç neredeyse yok, kabileler arasındaki savaşlar

büyük ölçüde ayinsel ve nadiren rastgele

veya toptan bir katliamla sonuçlanıyor." Evet, bu ballandırılmış ifadeye hepiniz aşinasınız.

Bunu çocuklarımıza öğretiyoruz; televizyonda

ve hikaye kitaplarında duyuyoruz. Şimdi, bu oturumun asıl başlığı

"Bildiğiniz Herşey Yanlış" ve ben de yaygın anlayışımızın bu parçasının

yanlış olduğuna dair kanıtlar sunacağım:

aslında atalarımız bizden çok daha şiddetliydiler;

şiddet uzun zamandır düşüşte

ve bugün, muhtemelen türümüzün varolduğu süre içindeki en barışçıl zaman diliminde yaşıyoruz.

Evet, Darfur ve Irak olaylarının olduğu bir onyılda

böyle bir beyanat, sanrısal olmak ile edebe aykırı olmak arasında bir yerlerde görünebilir.

Ama sizi bunun doğru resim olduğu konusunda

ikna etmeye çalışacağım. Şiddetin düşüşü

kendini tekrarlayarak süregelen bir olgudur. Her ne kadar 16. yüzyılda

Akıl Çağı'nın başlangıcında bir devrilme noktası var gibi görünse de,

şiddetin düşüşünü binyıllar, yüzyıllar, onyıllar ve yıllar

süresince görebilirsiniz.

Bu, homojen bir biçimde olmasa da, tüm dünyada görülebilir.

Aydınlanma çağında, İngiltere ve Hollanda'dan

başlayarak, özellikle batıda aşikardır.

İzninizle, sizi bir 10'un kuvvetleri seyahatine çıkararak --

binyıllar ölçeğinden yıllar ölçeğine --

bu konuda ikna etmeye çalışayım. 10,000 yıl öncesine kadar tüm insanlar

yerleşik bir düzen ya da idare olmaksızın avcı-toplayıcı olarak yaşadılar.

Ve yaygın olarak

ilkel uyum biçiminde düşünülen durum budur. Ama arkeolog,

Lawrence Keeley, bu yaşam biçimi hakkındaki kanıtların

en iyi kaynağı olan ölüm oranlarına bakarak

biraz daha farklı bir sonuç ortaya koymakta.

İşte, onun çok sayıda göçebe ya da avcı-toplayıcı toplulukta

savaş nedenli erkek ölüm yüzdelerini

bir araya getirdiği grafiği.

Kırmızı çubuklar, dağlık Yeni Gine ve Amazon Yağmur Ormanları'ndaki

çeşitli göçebe topluluklarda, doğal nedenlerle ölüme karşılık,

bir erkeğin bir başka erkeğin elinden

ölme olasılığını gösteriyor.

Ve bir erkeğin bir başka erkek tarafından öldürülmesi olasılığı

neredeyse yüzde 60'dan Gebusi örneğindeki yüzde 15'e kadar

bir aralıkta uzanıyor. Grafiğin sol alt köşesindeki, mavi, küçük çubuk

20. yüzyılda Amerika ve Avrupa'daki istatistiklere ilişkin

ve her iki dünya savaşındaki tüm ölümleri

içeriyor. Eğer 20. yüzyıl boyunca kabile savaşlarındaki ölüm oranları

üstün olsaydı, 100 milyon yerine iki milyar ölüm olacaktı.

Ayrıca binyıl ölçeğinde, İncil'de tarif edilenlere benzer

erken uygarlıkların yaşam biçimine bakabiliriz.

Ve bu, ahlaki değerlerimizin sözümona kaynağında

savaş halindeki beklentilerin tarifleri okunabilir;

aynen Çölde Sayım, bölüm 31'de olduğu gibi: "Ve onlar

Tanrı'nın Musa'ya verdiği buyruk uyarınca Midyanlılar'a savaş açıp

bütün erkekleri katlettiler. Musa onlara

'Bütün kadınları sağ mı bıraktınız?' diye çıkıştı. Öyleyse şimdi bütün erkek çocukları

ve erkekle yatmış bütün kadınları öldürün,

yalnız erkekle yatmamış genç kadınları

kendiniz için sağ bırakın." Bir başka deyişle,

erkekleri öldürün, çocukları öldürün, bakire görürseniz

sağ bırakın ki, onlara tecavüz edebilesiniz.

İncil'de bu türden dört veya beş pasaj bulabilirsiniz.

Ayrıca İncil'de homoseksüellik, zina,

dine küfür, putperestlik,

anne-babaya karşı gelmek -- (Gülüşmeler) -- ve Şabat günü çubuk toplamak

gibi suçlar için kabul edilen cezanın ölüm olduğu görülebilir.

Peki, merceğimizi bir derece daraltalım

ve yüzyıl ölçeğinde bakalım.

Orta Çağ'dan modern zamanlara kadar olan süredeki

savaş hali için istatistikler olmasa da,

geleneksel tarihten biliyoruz ki,

şiddetin sosyal yaptırıma uğramış formlarında bir azalma olduğunun

kanıtları burnumuzun dibinde.

Örneğin; sosyal tarih, sakatlama ve işkencenin

suçluyu cezalandırmanın rutin formları olduklarını gösterecektir.

Bugün para cezasına çarptırılan kanun ihlali, o günlerde

dilinizin kesilmesi, kulaklarınızın kesilmesi, kör edilmeniz,

ellerin kesilmesi ve benzeri biçimlerde sonuçlanacaktı.

Sadistçe idam etmenin sayısız dahiyane biçimi vardı:

kazığa bağlayıp yakmak, bağırsaklarını deşmek, tekerlekle ezmek,

atlar tarafından çekilerek parçalanmak ve daha niceleri.

Ölüm cezası, uzun bir şiddet içermeyen suçlar listesi için uygulanan bir yaptırımdı:

kralı eleştirmek, bir somun ekmek çalmak. Kölelik, elbette,

işgücü tasarrufu sağlayan, tercih edilen bir yoldu ve zulüm

eğlencenin popüler bir biçimiydi. Belki en etkili örnek,

kedi yakma uygulamasıydı. Kedi bir sahnede yukarıya çekilir

ve bir askıyla ateşe doğru indirilirdi.

Acı içinde feryat eden kedi ölmek üzere yakılırken,

izleyicilerin kahkaları ortalığı inletirdi.

Peki ya birebir cinayetler? Evet, pek çok yerel yönetim

ölüm nedenini kaydettiği için iyi istatistikler var.

Kriminolog Manuel Eisner,

Avrupa'yı boydan boya gezerek

köy, mezra, kasaba, vilayetlerde bulabildiği cinayetlerin

tarihi kayıtlarını araştırdı ve

ülkeler bu istatistikleri tutmaya başladığında onları ülke verileri ile tamamladı.

Bunların, Ortaçağ'daki yaklaşık ölüm oranlarına tekabül eden

her yıl 100.000 kişide 100 ölüm verisine dayanarak,

logaritmik bir ölçekte grafiğini çıkardı. Grafik, yedi ya da sekiz Avrupa ülkesinde

her yıl 100.000 kişide bir cinayetten daha azına doğru

sert bir düşüş gösteriyor. Ardından, 1960'larda

küçük bir artış var. Rock'n roll ahlaki değerlerin azalmasına

neden olacak diyen insanların söylediklerinde aslında bir gerçeklik payı var.

Ama orta çağlardan bugüne cinayet oranlarında, büyüklük sıralamasının en azından

iki basamağı itibariyle bir düşüş var

ve dönemeç 16. yüzyılın başlarında oluşuyor.

On yıllık ölçeğe inelim.

Böyle istatistikler tutan

sivil toplum kuruluşlarına göre, Avrupa ve Amerika'da 1945'den beri

ülkeler arası savaş, ölümcül etnik ayaklanmalar ve

askeri darbelerde belirgin bir düşüş var.

Hatta Güney Amerika'da bile. Dünya çapında ülkeler arası savaşlardaki

ölümlerde belirgin bir düşüş var. Buradaki sarı çubuklar

1950'den bugüne her bir savaşta yıllık ölüm rakamlarını gösteriyor.

Görebildiğiniz gibi ölüm oranları, 1950'lerdeki çatışma başına yıllık

65.000 ölümden bu on yıldaki çatışma başına yıllık

2000 ölüme düşüyor, ki bu haliyle de korkunç.

Şiddetin düşüşü yıllık ölçekte bile görülebilir.

Soğuk savaş bittiğinden beri daha az iç savaş,

daha az soykırım -- aslında İkinci Dünya Savaşı'ndaki yükselişten beri yüzde 90'lık bir iniş --

ve hatta 1960'larda cinayet ve şiddet suçlarındaki yükselişin tersine dönüşü var.

Bu, FBI Suç İstatistikleri'nden: 50'lerde ve 60'larda

şiddetin oldukça düşük oranda olduğunu,

ardından on yıllarca yükselişe geçtiğini ve 1990'lar itibariyle

neredeyse 1960'daki düzeye kadar gerileyen

sert bir düşüşün başladığını görebilirsiniz.

Başkan Clinton, eğer buradaysanız, teşekkürler.

(Gülüşmeler)

Öyleyse soru şu: Neden bu kadar çok kişi

bu denli önemli bir konuda yanılıyor? Sanırım pek çok neden var.

Bunlardan biri, daha iyi bir raporlamamız olması: " 16. yüzyıl keşişlerine kıyasla

Associated Press bu dünyadaki

savaşlar için daha iyi bir tarihçi."

Bilişsel bir illüzyon var: biz bilişsel psikologlar biliriz ki, birşeyin

belirli örneklerini hatırlamak ne kadar kolaysa

buna vereceğiniz olasılık da o kadar yüksektir.

Gazetede dehşet verici görüntüler eşliğinde okuduğumuz şeyler

ilerlemiş yaşlarda yataklarında ölen çok daha fazla insana dair

raporlardan daha çok hafızamıza yazılır. Görüş ve savunuculuk piyasasında

dinamikler vardır: bugüne kadar kimse

"herşey daha iyiye gidiyor" diyerek

izleyici, savunucu ve bağışçıların dikkatini çekmemiştir.

(Gülüşmeler)

Bunda modern entelektüel yaşamda ilkel insanları

ele alış biçimimiz ve batı kültüründeki herhangi bir şeyin

iyi olabileceğini kabullenmekteki isteksizliğin kabahati var.

Ve elbette standartlarımızdaki değişiklikler, davranışlarımızdaki değişiklikleri

geride bırakabiliyor. Şiddetteki düşüşün nedenlerinden biri

insanların kendi dönemlerindeki vahşet ve zulümden nefret etmeleri.

Bu devamlılık gösteren bir sürece benziyor,

ama günün standartları davranışların ötesine geçerse

davranışlar, günün standartlarına kıyasla, tarihsel standartlara kıyasla olduklarından

daha barbarca görünürler. Bu yüzden bugün, Teksas'da bir avuç katil

15 yıllık bir temyiz sürecinden sonra enjeksiyonla idam cezasına çarptırılırsa

harekete geçiyoruz -- ki doğru olan da budur. Onların birkaç yüzyıl önce

10 dakika süren bir duruşmanın ardından

kralı eleştirme suçuyla yakılarak idam edilme cezası alıp

yakılabileceklerini hesaba katmıyoruz -- ve aslında bu

sürekli tekrarlanacaktı. Bugün, bizler ölüm cezasına

standartlarımızın ne kadar yükseldiğinin bir kanıtı olarak

değil de, davranışlarımızın ne kadar dibe vurduğunun bir kanıtı olarak bakıyoruz.

Peki, şiddet neden azalmakta? Kimse tam olarak bilmiyor,

ama dört açıklama okudum ki, bence hepsi

bir miktar akla yatkın. Birincisi: belki

Thomas Hobbes haklıydı. O, doğal haldeki

yaşamın "yalnız, zavallı, nahoş, hayvani ve kısa" olduğunu söyleyen

biriydi. Ona göre bunun nedeni,

insanların ilkel kana susamışlığı

ya da agresif içgüdüler ya da mülki zorunluluklar değil;

anarşinin mantığı idi. Anarşi halinde

komşularınız sizi işgal etmeden ilk saldırıyı gerçekleştirerek

onları işgal etmenin değişmez bir cazibesi var. Daha yakın dönemde Thomas Schelling,

zemin katta hışırtı duyan bir evsahibi benzetmesini yapar.

İyi bir Amerikalı olarak, komidininde bir tabancası vardır,

silahını çeker ve merdivenlerden aşağı iner.

Ve gördüğü de elinde silahı olan bir hırsızdır.

Her biri düşünüyor,

"Aslında bu adamı öldürmek istemiyorum, ama o beni öldürecek.

O beni vurmadan önce onu vursam iyi olur,

eğer beni öldürmek istemiyorsa bile, özellikle

tam da şu anda o beni öldürmeden önce onu öldürebileceğimden

endişelendiği için." Böyle sürer gider.

Avcı-toplayıcı insanlar açıkça bu düşünce zincirinin içinden geçerler

ve sıklıkla komşularına ilk akın edilen olma korkusu zincirinde akın edeceklerdir.

Bu problemle başa çıkmanın bir yolu caydırıcılıktır:

ilk vuran değilsiniz ama eğer istilaya uğrarsanız

öldüresiye bir misilleme yapacağınıza dair kamuya açıklanmış bir prensibiniz var.

Tek mesele, bu prensipte

blöfün görülmesinin söz konusu olabilmesidir ve bu yüzden sadece güvenilirse

işe yarar. Bunu güvenilir kılmak için tüm saldırıların öcünü almalısınız

-- ki bu, kanlı intikam döngüsüne yönlendirir.

Yaşam the Sopranos dizisinin bir bölümü olur. Hobbes'un çözümü,

Leviathan, şiddetin meşru kullanımı için varolan otorite

bir tek demokratik birime bahşedilirse -- bir leviathan (canavar) --

böyle bir devlet şiddetin cazibesini azaltacaktır,

çünkü her türlü saldırganlık cezalandrılacak,

saldırganın kazancı sıfır olacaktır. Bu, ilk hücum edeceğiniz korkusuyla

saldıracaklara önceden saldırmanızın cazibesini yok edecektir.

Bu, caydırıcılık tehdidinizi güvenilir kılmak için

hızlıca çekilen bir tetik ihtiyacını da yok eder. Dolayısıyla bu,

bir barış devletine yönlendirecektir. Eisner -- önceki slayt'da göremediğiniz

cinayet oranlarının grafiğini çıkaran kişi --

Avrupa'da cinayetlerin azalmasındaki zamanlamanın

merkezi devletlerin yükselişi ile çakıştığını ileri sürdü.

Bu, leviathan kuramı için bir parça destektir.

Ayrıca bugün anarşi bölgelerinde şiddetin patlaması da bunu destekler:

örneğin; başarısız devletler, çökmüş imparatorluklar,

sınır bölgeleri, mafyalar, sokak çeteleri ve benzerleri.

İkinci açıklama, pek çok zaman ve mekanda

yaşamın ucuz olduğuna dair yaygın bir his olduğudur.

Acı çekme ve erken ölümlerin kişinin kendi yaşamında yaygın olduğu

eski zamanlarda, başkalarına zarar vermek ile ilgili daha az tereddüt vardı.

Teknoloji ve ekonomik yeterlilik yaşamı

daha uzun ve zevkli kılarken, genel olarak kişinin yaşama verdiği değer artar.

Bu, siyaset bilimci James Payne'in argümanından.

Bir üçüncü açıklama "sıfır toplamlı olmayan oyun" kavramına başvurur

ve gazeteci Robert Wright tarafından Non-Zero kitabında

çözüldü. Wright, belli koşullarda

şiddetten kaçınmayı içeren işbirliğinden her iki tarafın da bir etkileşim içinde

faydalanabileceğine işaret eder. Aynen iki tarafın artan miktarları

takas ettiğinde her iki tarafın da karlı çıkması veya iki taraf

silahlarını bıraktığında daimi olarak savaşmamakla

sonuçlanan barış mükafatının bölüşülmesi gibi.

Wright'a göre teknoloji mal, hizmet ve fikirlerin uzun mesafeler

ve geniş gruplar arasında takas edilmesine izin vererek,

insanların karmaşık bir sisteme dahil olma eğilimi gösterdiği

“artı toplamlı oyunlar”ın sayısını artırıyor.

Sonuç, diğer insanların canlıyken ölü olduklarından daha değerli olmaları

ve şiddetin bencil nedenlerle azalması. Wrigth'ın belirttiği gibi

"Pek çok neden arasında, Japonları bombalamamamız gerektiğini düşündüren

bir neden, arabamı onların yapmış olması."

(Gülüşmeler)

Dördüncü açıklama, filozof Peter Singer'ın

Genişleyen Çember adlı kitabının başlığında yakalanıyor.

Peter Singer, evrimin insanlara bir empati duygusu, yani

başka insanların menfaatlerini kişinin kendi menfaatlerine benzer biçimde

ele alma becerisini, miras bıraktığını ileri sürüyor. Ne yazık ki, gıyaben

bunu sadece arkadaşlar ve aileden oluşan çok dar bir çembere uygularız.

Bu çemberin dışında kalanlara alt-insan muamalesi yapılır

ve onların sömürülmesi cezasızdır. Ama tarih boyunca,

çember genişledi. Tarihsel kayıtlarda, bunun köyden

klana, kabileye, ulusa,

diğer ırklara, her iki cinsiyete genişlediğini görebiliriz

ve Singer'in kendi argümanına göre, bunu diğer duygu sahibi

diğer türleri de dahil ederek genişletmeliyiz. Soru şu;

eğer bu oluyorsa, bu genişlemeyi sağlayan ne?

Pek çok olasılık var. Robert Wright'ın ileri sürdüğü

anlamda karşılıklılık çemberinin artması.

Altın kuralın mantığı: diğer insanları ne kadar düşünür ve onlarla

etkileşim içine girerseniz, kendi menfaatlerinizi onlarınkinin

üstünde tutmanın savunulamaz olduğunu o kadar kavrarsınız,

en azından istediğiniz sizi dinlemeleri değilse.

Üzerinde durduğum nokta evrenin eşsiz bir parçasıdır

çünkü tam da şu dakikada ben burada duruyorum

diyemeyeceğiniz gibi sizinkilere kıyasla

benim çıkarlarım daha özeldir diyemezsiniz.

Bu kozmopolitlik tarafından da sağlanıyor olabilir: yani

kendinizi önceden alt-insan muamelesi yaptığınız

diğer insanların yaşamlarına katıp yansıtmanıza izin veren

ve ayrıca yaşamdaki konumunuzun tesadüfi olumsallığını,

"oradayım ama tesadüfen" hissini farketmenize izin veren tarihçeler, gazetecilik,

hatıralar, gerçekçi kurgular, seyahat ve okur-yazarlık tarafından sağlanıyor olabilir.

Nedenleri her neyse, şiddetin azalmasının

derin etkileri var. Bu bizi sadece "Neden savaş var?"

sorusuna değil, "Neden barış var?" sorusuna da itmeli.

Sadece "Neyi yanlış yapıyoruz?" değil, "Neyi doğru yapıyoruz?".

Çünkü birşeyleri doğru yapmaktayız

ve bunun ne olduğunu bulmak kesinlikle iyi olacaktır.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Chris Anderson: Bu konuşmayı sevdim. Sanırım bu salonda bulunan pek çok kişi

Peter Singer'in sözünü ettiği ve senin de konuşmanda değindiğin

şu genişlemenin aynı zamanda teknoloji tarafından,

diğerlerinin daha görülebilir olması ve dünyanın gittikçe küçüldüğü hissi

tarafından yönlendirildiğini söyleyecektir. Yani, bunda da bir gerçeklik payı var mı?

Steven Pinker: Hem de çok. Bu Wright'ın kuramındaki

gittikçe daha geniş çemberlerde işbirliği yaparak

faydalar elde etmemize de izin veriyor. Ama ayrıca

sanırım bu, başka biri olmanın nasıl olduğunu tasavvur etmemize de yardım ediyor.

Sanıyorum, orta çağlarda yaygın olan bu korkunç işkenceleri okuduğunuzda

nasıl olup da bunları yapmış olabileceklerini,

nasıl olup da bağırsaklarını deştikleri o kişiyle empati kuramamış

olabileceklerini düşünüyorsunuz. Fakat açıkça

onlara göre, bu sadece

kendilerininkine benzer hisler taşımayan bir yaratık. Sanırım,

bir başkasıyla alışveriş yaptığınızı tasavvur etmenizi kolaylaştıran

herhangi bir şey, bunun diğer kişiye yönelik

ahlaki yükümlülüğünüzü artırması anlamına geliyor.

CA: Evet, Steve, her haber yayın organı patronunun gelecek yıl bir noktada

bu konuşmayı duymasını isterdim. Bence bu gerçekten önemli. Çok teşekkürler.

SP: Benim için zevkti.