Τι είναι η τραγωδία των κοινών; - Νίκολας Αμεντολάρε

Παρακολουθήστε ολόκληρο το μάθημα: https://ed.ted.com/lessons/what-is-the-tragedy-of-the-commons-nicholas-amendolare

Είναι δυνατόν η υπεραλίευση, τα υπερβακτήρια και η υπερθέρμανση του πλανήτη να έχουν κοινή αιτία; Το 1968 ένα άντρας ονόματι Γκάρετ Χάρντεν έγραψε μια μελέτη για τον υπερπληθυσμό. Σ' αυτήν κατέγραψε ότι ανακάλυψε ένα μοτίβο ανθρώπινης συμπεριφοράς που εξηγεί ορισμένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ιστορίας. Ο Νίκολας Αμεντολάρε περιγράφει την τραγωδία των κοινών.

Μάθημα από τον Νίκολας Αμεντολάρε, σκηνοθεσία από το TED-Ed.

[«Αυτό που είναι κοινό
στα μεγαλύτερα νούμερα

λαμβάνει τη λιγότερη προσοχή».
Αριστοτέλης, «Πολιτικά»]

Φανταστείτε ως πείραμα σκέψης
ότι ζείτε σ' ένα μικρό χωριό

και εξαρτάστε απ' την τοπική
λιμνούλα με ψάρια για την τροφή σας.

Μοιράζεστε τη λιμνούλα
με άλλους τρεις χωρικούς.

Η λιμνούλα ξεκινάει με μια ντουζίνα ψάρια,
τα οποία αναπαράγονται.

Για κάθε δυο ψάρια, ένα μικρό ψαράκι
θα προστίθεται κάθε νύχτα.

Έτσι, για να μεγιστοποιήσετε
τ' αποθέματά σας σε τροφή,

πόσα ψάρια πρέπει να πιάνετε ημερησίως;

Σκεφτείτε το για μια στιγμή.

Υποθέστε ότι το μικρό ψαράκι
μεγαλώνει αμέσως

κι ότι η λίμνη ξεκινάει ενώ είναι γεμάτη,

και αγνοήστε παράγοντες όπως
το φύλο των ψαριών που πιάνετε.

Η απάντηση; Ένα, και δεν είστε μόνο εσείς.

Ο καλύτερος τρόπος για να μεγιστοποιηθεί
το απόθεμα τροφής κάθε χωρικού

είναι κάθε ψαράς να παίρνει
μόνο ένα ψάρι ημερησίως.

Να πώς προκύπτει αυτό μαθηματικώς.

Αν κάθε χωρικός πάρει από ένα ψάρι,
το βράδυ θα 'χουν απομείνει οχτώ ψάρια.

Κάθε ζεύγος ψαριών παράγει ένα ψαράκι,

και την επόμενη μέρα, η λιμνούλα
θα είναι πάλι γεμάτη με δώδεκα ψάρια.

Αν κάποιος πάρει παραπάνω από ένα,
ο αριθμός των αναπαραγωγικών ζευγών πέφτει

και ο πληθυσμός
δεν θα μπορεί ν' αναπληρωθεί.

Στο τέλος, τα ψάρια στη λίμνη
θα εξαφανιστούν,

αφήνοντας τους τέσσερις χωρικούς
να λιμοκτονήσουν.

Αυτή η λιμνούλα με τα ψάρια αποτελεί
παράδειγμα ενός κλασσικού προβλήματος

που ονομάζεται «η τραγωδία των κοινών».

Το φαινόμενο αναλύθηκε
αρχικά σε ένα φυλλάδιο

από τον οικονομολόγο
Γουίλιαμ Φόστερ Λόιντ, το 1833,

σε μια συζήτηση
για την υπερβόσκηση βοοειδών

σε κοινές περιοχές των επαρχιών.

Πάνω από 100 χρόνια αργότερα, ο οικολόγος
Γκάρετ Χάρντεν αναβίωσε την έννοια

για να περιγράψει αυτό
που συμβαίνει όταν πολλά άτομα

μοιράζονται μια περιορισμένη πηγή,

όπως τα βοσκοτόπια,

οι αλιευτικές ζώνες,

ο ζωτικός χώρος,

ακόμη κι ο καθαρός αέρας.

Ο Χάρντεν δήλωσε ότι τέτοιες καταστάσεις
αντιπαραθέτουν το ατομικό συμφέρον

απέναντι στο κοινό καλό,

και έχουν άσχημο τέλος για όλους,

με αποτέλεσμα την υπερβόσκηση

την υπεραλίευση,

τον υπερπληθυσμό,

τη μόλυνση

και άλλα κοινωνικά
και περιβαλλοντικά προβλήματα.

Το βασικό στοιχείο
της τραγωδίας των κοινών

είναι ότι προσφέρει τη δυνατότητα
σε ένα άτομο να ωφεληθεί

ενώ διασκορπίζει τυχόν αρνητικές συνέπειες
στον ευρύτερο πληθυσμό.

Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτό,
ας επιστρέψουμε στη λιμνούλα.

Κάθε ψαράς έχει κίνητρο

να πάρει όσα περισσότερα ψάρια
μπορεί για τον εαυτό του.

Στο μεταξύ, οποιαδήποτε μείωση
στην αναπαραγωγή ψαριών

επιμερίζεται σε ολόκληρο το χωριό.

Αγχωμένος μήπως
υπερτερήσουν οι γείτονες του,

ο ψαράς θα συμπεράνει ότι έχει συμφέρον
να πάρει ένα παραπάνω ψάρι

ή δύο,

ή τρία.

Δυστυχώς, το ίδιο συμπέραναν
και οι υπόλοιποι ψαράδες

κι αυτό είναι η τραγωδία.

Η βέλτιστη επιλογή
για τον εαυτό βραχυπρόθεσμα

δεν είναι η βέλτιστη
μακροπρόθεσμα για κανέναν.

Αυτό είναι ένα απλοποιημένο παράδειγμα,
αλλά η τραγωδία των κοινών

εκτυλίσσεται και στα πιο σύνθετα
συστήματα της αληθινής ζωής.

Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών
έχει οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμα οφέλη

στη ζωική παραγωγή
και την αντιμετώπιση κοινών ασθενειών,

αλλά έχει επίσης συντελέσει στην εξέλιξη
βακτηρίων ανθεκτικών στην αντιβίωση,

τα οποία απειλούν ολόκληρο τον πληθυσμό.

Ένας ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός άνθρακα

παράγει φθηνή ηλεκτρική ενέργεια
για τους πελάτες

και κέρδη για τους ιδιοκτήτες του.

Αυτά τα τοπικά οφέλη
βοηθούν βραχυπρόθεσμα,

αλλά η μόλυνση από την εξόρυξη και καύση
άνθρακα εξαπλώνεται σ' όλη την ατμόσφαιρα

και διατηρείται για χιλιάδες έτη.

Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα.

Τα απορρίμματα,

η λειψυδρία,

η αποψίλωση δασών,

η κυκλοφοριακή συμφόρηση,

ακόμη και η αγορά εμφιαλωμένου νερού.

Όμως ο ανθρώπινος πολιτισμός
έχει αποδείξει

ότι μπορεί να κάνει κάτι αξιοθαύμαστο.

Συνάπτουμε κοινωνικά συμβόλαια,

διαμορφώνουμε κοινοτικές συμβάσεις,

εκλέγουμε κυβερνήσεις,

και ψηφίζουμε νόμους.

Κι όλα αυτά για να σώσουμε
τον συλλογικό εαυτό μας

απ' τις ατομικές παρορμήσεις μας.

Δεν είναι εύκολο, και σίγουρα
δεν τα καταφέρνουμε πάντα.

Αλλά οι άνθρωποι έχουμε δείξει
ότι στην καλύτερη εκδοχή μας

μπορούμε να λύνουμε τέτοια προβλήματα

και μπορούμε να συνεχίσουμε να το κάνουμε,
αν θυμόμαστε το δίδαγμα του Χάρντεν.

Όταν υφίσταται τραγωδία των κοινών,

αυτό που είναι καλό για όλους
είναι καλό και για τον καθένα από εμάς.