WEBVTT

00:00:01.087 --> 00:00:03.507
[«Αυτό που είναι κοινό
στα μεγαλύτερα νούμερα

00:00:03.507 --> 00:00:06.100
λαμβάνει τη λιγότερη προσοχή».
Αριστοτέλης, «Πολιτικά»]

00:00:07.694 --> 00:00:11.534
Φανταστείτε ως πείραμα σκέψης
ότι ζείτε σ' ένα μικρό χωριό

00:00:11.534 --> 00:00:15.032
και εξαρτάστε απ' την τοπική 
λιμνούλα με ψάρια για την τροφή σας.

00:00:15.032 --> 00:00:18.071
Μοιράζεστε τη λιμνούλα 
με άλλους τρεις χωρικούς.

00:00:18.071 --> 00:00:23.412
Η λιμνούλα ξεκινάει με μια ντουζίνα ψάρια,
τα οποία αναπαράγονται.

00:00:23.412 --> 00:00:27.856
Για κάθε δυο ψάρια, ένα μικρό ψαράκι
θα προστίθεται κάθε νύχτα.

00:00:27.856 --> 00:00:30.424
Έτσι, για να μεγιστοποιήσετε
τ' αποθέματά σας σε τροφή,

00:00:30.424 --> 00:00:34.176
πόσα ψάρια πρέπει να πιάνετε ημερησίως;

00:00:34.176 --> 00:00:36.596
Σκεφτείτε το για μια στιγμή.

00:00:36.596 --> 00:00:39.847
Υποθέστε ότι το μικρό ψαράκι
μεγαλώνει αμέσως

00:00:39.847 --> 00:00:42.866
κι ότι η λίμνη ξεκινάει ενώ είναι γεμάτη,

00:00:42.866 --> 00:00:46.726
και αγνοήστε παράγοντες όπως
το φύλο των ψαριών που πιάνετε.

00:00:46.726 --> 00:00:50.506
Η απάντηση; Ένα, και δεν είστε μόνο εσείς.

00:00:50.506 --> 00:00:53.837
Ο καλύτερος τρόπος για να μεγιστοποιηθεί
το απόθεμα τροφής κάθε χωρικού

00:00:53.837 --> 00:00:58.247
είναι κάθε ψαράς να παίρνει 
μόνο ένα ψάρι ημερησίως.

00:00:58.247 --> 00:01:00.028
Να πώς προκύπτει αυτό μαθηματικώς.

00:01:00.028 --> 00:01:04.734
Αν κάθε χωρικός πάρει από ένα ψάρι,
το βράδυ θα 'χουν απομείνει οχτώ ψάρια.

00:01:04.734 --> 00:01:07.117
Κάθε ζεύγος ψαριών παράγει ένα ψαράκι,

00:01:07.117 --> 00:01:12.187
και την επόμενη μέρα, η λιμνούλα
θα είναι πάλι γεμάτη με δώδεκα ψάρια.

00:01:12.187 --> 00:01:17.499
Αν κάποιος πάρει παραπάνω από ένα,
ο αριθμός των αναπαραγωγικών ζευγών πέφτει

00:01:17.499 --> 00:01:22.408
και ο πληθυσμός 
δεν θα μπορεί ν' αναπληρωθεί.

00:01:22.408 --> 00:01:25.149
Στο τέλος, τα ψάρια στη λίμνη
θα εξαφανιστούν,

00:01:25.149 --> 00:01:28.699
αφήνοντας τους τέσσερις χωρικούς
να λιμοκτονήσουν.

00:01:28.699 --> 00:01:32.249
Αυτή η λιμνούλα με τα ψάρια αποτελεί 
παράδειγμα ενός κλασσικού προβλήματος

00:01:32.249 --> 00:01:34.717
που ονομάζεται «η τραγωδία των κοινών».

00:01:34.717 --> 00:01:37.508
Το φαινόμενο αναλύθηκε
αρχικά σε ένα φυλλάδιο

00:01:37.508 --> 00:01:42.177
από τον οικονομολόγο
Γουίλιαμ Φόστερ Λόιντ, το 1833,

00:01:42.177 --> 00:01:44.749
σε μια συζήτηση 
για την υπερβόσκηση βοοειδών

00:01:44.749 --> 00:01:47.788
σε κοινές περιοχές των επαρχιών.

00:01:47.788 --> 00:01:52.628
Πάνω από 100 χρόνια αργότερα, ο οικολόγος
Γκάρετ Χάρντεν αναβίωσε την έννοια

00:01:52.628 --> 00:01:55.358
για να περιγράψει αυτό
που συμβαίνει όταν πολλά άτομα

00:01:55.358 --> 00:01:58.200
μοιράζονται μια περιορισμένη πηγή,

00:01:58.200 --> 00:01:59.689
όπως τα βοσκοτόπια,

00:01:59.689 --> 00:02:00.792
οι αλιευτικές ζώνες,

00:02:00.792 --> 00:02:01.889
ο ζωτικός χώρος,

00:02:01.889 --> 00:02:03.940
ακόμη κι ο καθαρός αέρας.

00:02:03.940 --> 00:02:08.039
Ο Χάρντεν δήλωσε ότι τέτοιες καταστάσεις
αντιπαραθέτουν το ατομικό συμφέρον

00:02:08.039 --> 00:02:10.249
απέναντι στο κοινό καλό,

00:02:10.249 --> 00:02:12.461
και έχουν άσχημο τέλος για όλους,

00:02:12.461 --> 00:02:14.140
με αποτέλεσμα την υπερβόσκηση

00:02:14.140 --> 00:02:15.179
την υπεραλίευση,

00:02:15.179 --> 00:02:16.489
τον υπερπληθυσμό,

00:02:16.489 --> 00:02:17.560
τη μόλυνση

00:02:17.560 --> 00:02:20.760
και άλλα κοινωνικά 
και περιβαλλοντικά προβλήματα.

00:02:20.760 --> 00:02:23.270
Το βασικό στοιχείο 
της τραγωδίας των κοινών

00:02:23.270 --> 00:02:28.600
είναι ότι προσφέρει τη δυνατότητα 
σε ένα άτομο να ωφεληθεί

00:02:28.600 --> 00:02:33.872
ενώ διασκορπίζει τυχόν αρνητικές συνέπειες
στον ευρύτερο πληθυσμό.

00:02:33.872 --> 00:02:37.107
Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτό,
ας επιστρέψουμε στη λιμνούλα.

00:02:37.107 --> 00:02:39.691
Κάθε ψαράς έχει κίνητρο

00:02:39.691 --> 00:02:42.952
να πάρει όσα περισσότερα ψάρια
μπορεί για τον εαυτό του.

00:02:42.952 --> 00:02:45.571
Στο μεταξύ, οποιαδήποτε μείωση
στην αναπαραγωγή ψαριών

00:02:45.571 --> 00:02:48.762
επιμερίζεται σε ολόκληρο το χωριό.

00:02:48.762 --> 00:02:51.453
Αγχωμένος μήπως
υπερτερήσουν οι γείτονες του,

00:02:51.453 --> 00:02:56.403
ο ψαράς θα συμπεράνει ότι έχει συμφέρον
να πάρει ένα παραπάνω ψάρι

00:02:56.403 --> 00:02:57.242
ή δύο,

00:02:57.242 --> 00:02:58.643
ή τρία.

00:02:58.643 --> 00:03:02.591
Δυστυχώς, το ίδιο συμπέραναν
και οι υπόλοιποι ψαράδες

00:03:02.591 --> 00:03:04.043
κι αυτό είναι η τραγωδία.

00:03:04.043 --> 00:03:07.209
Η βέλτιστη επιλογή
για τον εαυτό βραχυπρόθεσμα

00:03:07.209 --> 00:03:10.159
δεν είναι η βέλτιστη
μακροπρόθεσμα για κανέναν.

00:03:10.159 --> 00:03:13.303
Αυτό είναι ένα απλοποιημένο παράδειγμα,
αλλά η τραγωδία των κοινών

00:03:13.303 --> 00:03:17.864
εκτυλίσσεται και στα πιο σύνθετα
συστήματα της αληθινής ζωής.

00:03:17.864 --> 00:03:21.262
Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών
έχει οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμα οφέλη

00:03:21.262 --> 00:03:25.073
στη ζωική παραγωγή
και την αντιμετώπιση κοινών ασθενειών,

00:03:25.073 --> 00:03:30.003
αλλά έχει επίσης συντελέσει στην εξέλιξη
βακτηρίων ανθεκτικών στην αντιβίωση,

00:03:30.003 --> 00:03:32.363
τα οποία απειλούν ολόκληρο τον πληθυσμό.

00:03:32.363 --> 00:03:34.238
Ένας ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός άνθρακα

00:03:34.238 --> 00:03:36.576
παράγει φθηνή ηλεκτρική ενέργεια 
για τους πελάτες

00:03:36.576 --> 00:03:38.563
και κέρδη για τους ιδιοκτήτες του.

00:03:38.563 --> 00:03:41.225
Αυτά τα τοπικά οφέλη
βοηθούν βραχυπρόθεσμα,

00:03:41.225 --> 00:03:46.985
αλλά η μόλυνση από την εξόρυξη και καύση
άνθρακα εξαπλώνεται σ' όλη την ατμόσφαιρα

00:03:46.985 --> 00:03:49.968
και διατηρείται για χιλιάδες έτη.

00:03:49.968 --> 00:03:52.108
Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα.

00:03:52.108 --> 00:03:53.024
Τα απορρίμματα,

00:03:53.024 --> 00:03:54.188
η λειψυδρία,

00:03:54.188 --> 00:03:55.495
η αποψίλωση δασών,

00:03:55.495 --> 00:03:56.728
η κυκλοφοριακή συμφόρηση,

00:03:56.728 --> 00:03:59.541
ακόμη και η αγορά εμφιαλωμένου νερού.

00:03:59.541 --> 00:04:01.906
Όμως ο ανθρώπινος πολιτισμός
έχει αποδείξει

00:04:01.906 --> 00:04:05.045
ότι μπορεί να κάνει κάτι αξιοθαύμαστο.

00:04:05.045 --> 00:04:06.785
Συνάπτουμε κοινωνικά συμβόλαια,

00:04:06.785 --> 00:04:08.595
διαμορφώνουμε κοινοτικές συμβάσεις,

00:04:08.595 --> 00:04:10.146
εκλέγουμε κυβερνήσεις,

00:04:10.146 --> 00:04:11.995
και ψηφίζουμε νόμους.

00:04:11.995 --> 00:04:14.838
Κι όλα αυτά για να σώσουμε
τον συλλογικό εαυτό μας

00:04:14.838 --> 00:04:17.616
απ' τις ατομικές παρορμήσεις μας.

00:04:17.616 --> 00:04:22.186
Δεν είναι εύκολο, και σίγουρα
δεν τα καταφέρνουμε πάντα.

00:04:22.186 --> 00:04:25.048
Αλλά οι άνθρωποι έχουμε δείξει
ότι στην καλύτερη εκδοχή μας

00:04:25.048 --> 00:04:26.995
μπορούμε να λύνουμε τέτοια προβλήματα

00:04:26.995 --> 00:04:31.337
και μπορούμε να συνεχίσουμε να το κάνουμε,
αν θυμόμαστε το δίδαγμα του Χάρντεν.

00:04:31.337 --> 00:04:33.866
Όταν υφίσταται τραγωδία των κοινών,

00:04:33.866 --> 00:04:37.266
αυτό που είναι καλό για όλους
είναι καλό και για τον καθένα από εμάς.