Kanser için erken teşhisin geleceği?

Bir grup teknoloji uzmanı ve bilim insanıyla çalışan Jorge Soto, kanserin birçok çeşidinin erken safhadaki işaretlerini arayan basit, non-invaziv, açık kaynaklı bir test geliştiriyor. TEDGlobal 2014 sahnesinde ilk kez bu mobil platformun çalışan bir prototipini gösteriyor.

Hemen hemen bir yıl önce,

teyzem sırt ağrıları çekmeye başladı.

Doktora gittiğinde

bunun neredeyse 30 yıldır

tenis oynayan biri için normal bir

zedelenme olduğunu söylediler.

Ona bir tedavi önerdiler,

fakat bir süre sonra
kendini hala daha iyi hissetmiyordu;

Bu yüzden doktorlar birkaç test
daha yapmaya karar verdiler.

Röntgen çektiler

ve akciğerlerinde hasar tespit ettiler;

o zaman bunun, kaburgalarının arasındaki

kasları ve tendonları zorladığı için olduğunu

düşünüyorlardı.

Ama birkaç haftalık tedaviden sonra,

sağlığı hala daha iyiye gitmiyordu.

Sonunda biyopsi yapmaya karar verdiler

ve iki hafta sonra,

biyopsi sonuçları geldi.

Akciğer kanserinin 3. aşamasındaydı.

Yaşam tarzı hemen hemen hiç risk taşımıyordu.

Hiç sigara içmemişti,

hiç alkol almamıştı,

neredeyse hayatının yarısı

boyunca spor yapmıştı.

Belki de ona düzgün bir teşhis koymaları

bu yüzden neredeyse 6 aylarını almıştı.

Ne yazık ki benim hikayem

çoğunuza tanıdık gelecektir.

Seyirciler arasında oturan
üç kişiden birine

bir çeşit kanser teşhisi konulacak;

dört kişiden biriyse

bu yüzden ölecek.

O kanser teşhisinin yaptığı tek şey

ailemizin hayatını değiştirmek değildi;

sürekli yeni testler için

gidip gelme ve

farklı doktorların belirtilere göre

hastalıkları bir bir elemeleri süreci de

stresli ve sinir bozucuydu,

özellikle de teyzem için.

Tarihin başlangıcından beri kanser işte böyle

teşhis ediliyordu.

Kanser tedavisi için
21. yüzyılın tıbbı tedavilerine ve

ilaçlarına sahibiz;

ama teşhis için elimizde hala 20. yüzyılın

prosedür ve işlemleri var,
o da eğer varsa.

Günümüzde bir şeylerin
ters gittiğini anlamak için

çoğumuzun belirtileri beklemesi gerek.

Günümüzde, insanların çoğunun
kanseri erken teşhis eden

yöntemlere erişimi yok;

kanseri erken safhalarında

yakalamanın, tedavisinde sihirli değnek

etkisine en yakın şey olduğunu

bilmemize rağmen.

Bunu hayattayken
değiştirebileceğimizi biliyoruz,

bu yüzden takımım ve ben

bu yolculuğa çıkmaya karar verdik,

erken safhalarda kanser teşhisi
ve moleküler düzeyde

uygun müdahale yapmayı

daha kolay, daha ucuz, daha akıllı

ve şimdiye kadar olduğundan
çok daha ulaşılabilir bir hale

getirmeye çalışacağımız
bu yolculuğa.

Tabii ki bağlamımız,

teknolojinin bizim üstel hızımızı

kestiği bir zamanda yaşıyor olmamız,

üstelik biyolojik alem de

bu durumun dışında değil.

Bugünlerde deniyor ki, biyoteknoloji,

bilgisayarların işlemci hızının en az

altı katı oranında daha hızlı ilerliyor.

Ama biyoteknolojik ilerleme

yalnızca arttırılmıyor, demokratik

hale de getiriliyor.

Kişisel bilgisayarların, İnternetin ya da

akıllı telefonların girişimcilik, siyaset ya da

eğitim alanlarında fırsat eşitliği sağladığı gibi,

son gelişmeler de biyoteknolojik ilerleme
konusunda eşitlik sağladı

ve bu da bizimki gibi

multidisipliner takımların bu sorunları

çözmeye çalışmamıza ve bu sorunlara
yeni yaklaşımlarla

bakmamıza imkan sağlıyor.

Biz, bir grup bilim insanı ve teknoloji uzmanıyız.

Şili'den, Panama'dan,

Meksika'dan, İsrail'den ve Yunanistan'dan

bir araya geldik ve
son bilimsel keşiflere dayanarak

birçok kanser çeşidini

çok erken safhalarda

kan tahlili ile teşhis etmek için

güvenilir ve doğru bir yol
bulduğumuza inanıyoruz.

Bunu, kanımızda serbestçe dolaşan ve

mikroRNA denilen bir takım çok

küçük molekülleri tespit ederek yapıyoruz.

MikroRNA'ları ve kanser konusunda

oynadıkları önemli rolü anlatmak için

proteinlerle başlamalıyım;

çünkü vücudumuzda kanser varken,

tüm kanserli hücrelerimizde

protein modifikasyonu gözlenir.

Belki biliyorsunuzdur,

proteinler, vücudumuzda farklı

işlevlere sahip
büyük biyolojik moleküllerdir;

örneğin metabolik reaksiyonları

katalize eder, uyarıcılara tepki verir

veya DNA'yı çoğaltırlar.

Fakat bir protein ifade edilmeden
ya da üretilmeden önce

DNA'da mevcut olan genetik kodunun

ilgili kısımları

taşıyıcı RNA'ya kopyalanır.

Böylece bu taşıyıcı RNA,

belirli bir proteini nasıl oluşturacağına
dair talimatlara sahip olur

ve potansiyel olarak
yüzlerce protein oluşturabilir;

fakat ne zaman ve kaç tane

oluşturacağını ona söyleyen

mikroRNA'lardır.

Yani mikroRNA'lar, gen ifadesini

düzenleyen küçük moleküllerdir.

Çoğunlukla sabit olan DNA'nın aksine,

mikroRNA'lar herhangi bir zamanda verilen

içsel ve çevresel koşullara göre değişebilir,

belirli bir anda hangi genlerin
aktif olarak ifade edildiğini gösterebilirler.

MikroRNA'ları kanser için bu kadar umut verici

bir biyo-gösterge yapan da işte budur;

çünkü bildiğiniz gibi kanser

bir tür değiştirilmiş gen ifadesi hastalığıdır.

Genlerin kontrolsüz düzenlenmesidir.

Bir başka önemli nokta da,

iki kanserin hiçbir zaman
aynı olmadığıdır;

fakat mikroRNA düzeyinde, modeller vardır.

Birçok bilimsel çalışma göstermiştir ki,

anormal mikroRNA ifade düzeyleri

değişkenlik gösterir ve
her kanser tipi için benzersiz,

belirli bir model oluşturur;

erken safhalarda bile,

hastalığın ilerleyişini ve ilaçlara

cevap verip vermediğini yansıtır;

ya da düzelme döneminde

mikroRNA'ları mükemmel, çok hassas

biyo-göstergeler haline getirir.

Ancak mikroRNA'larla ilgili bir sorun var:

bunları güvenilir bir şekilde
tespit etmek için mevcut

DNA-tabanlı teknolojiyi kullanamayız;

çünkü mikroRNA'lar,
DNA'dan çok daha küçük,

çok kısa nükleotit dizileridir.

Ayrıca, bütün mikroRNA'lar
birbirlerine çok benzerler,

aralarında çok küçük farklar vardır.

Birbirine aşırı derecede benzeyen,
aşırı derecede küçük

iki molekülü ayırt etmeye çalıştığınızı düşünün.

Biz, bunu yapmanın bir yolunu
bulduğumuza inanıyoruz,

ve bunu ilk kez halka açık
olarak gösteriyoruz.

Şimdi size göstereceğim.

Düşünün, doktora bir sonraki
gidişinizde, standart

kan tahlilinizi yaptırdığınızda,

laboratuvar teknisyeni
tam bir RNA çıkartacak,

ki bu günümüzde oldukça kolay,

ve bunun gibi standart, 96 hazneli
bir tabakaya koyacak.

Bu tabakaların her bir haznesinde

bizim atadığımız belirli biyokimyalar var

ve yalnızca örnekte aranan mikroRNA varsa

kapanan bir tuzak gibi

belirli mikroRNA'lar arıyorlar;

bulduklarındaysa,
yeşil renkte parlıyorlar.

Reaksiyonu başlatmak için

tabakayı bunun gibi bir cihazın
içine yerleştiriyorsunuz

sonra akıllı telefonunuzu üzerine koyabilirsiniz.

Eğer buraya bir kamera alabilirsek

benim ekranımı görebilirsiniz.

Akıllı telefon bizim amacımız için

bağlayabileceğimiz bir bilgisayar ve

yeterince iyi bir kamera görevi görür.

Akıllı telefon şu anda fotoğraf çekiyor

ve reaksiyon bittiğinde

fotoğrafları işlememiz

ve yorumlamamız için çevirim-içi

veritabanımıza gönderecek.

Tüm işlem yaklaşık 60 dakika sürüyor,

ama işlem bittiğinde,

belirli mikroRNA'larla eşleşen hazneler

ne kadar ve ne hızda parladıklarına göre

analiz ediliyorlar.

Derken, tüm işlem bittiğinde

şunlar oluyor:

Bu tablo, bu örnekte mevcut olan belirli

mikroRNA'ları ve zamanla

nasıl reaksiyona girdiklerini gösteriyor.

Bunun ardından, eğer bu kişinin örneklerinden

bu belirli mikroRNA modelini alır

ve bunu mikroRNA modellerini belirli bir hastalığın

varlığıyla ilişkilendiren

mevcut bilimsel
dökümanlarla karşılaştırırsak,

pankreas kanseri işte böyle görünür.

Cihazın içindeki gerçek bir örnek

ve biz içinde pankreas kanseri tespit ettik.

(Alkış)

Bu yaklaşımın bir başka önemli yanı da

verilerin bulutta toplanması ve işlenmesidir;

bu şekilde gerçek zamanlı sonuçlar alıp

onları bağlamsal bilgimizle analiz edebiliriz.

Eğer kanser gibi hastalıkları

daha iyi anlamak ve çözmek istiyorsak,

onları akut, münferit

vakalar olarak tedavi etmeyi bırakıp

sağlığımızı etkileyen her şeyi kalıcı olarak

düşünmeli ve ölçmeliyiz.

Bu platform, çalışan bir prototip.

İnsanlığın karşılaştığı en çetin zorluklarla mücadele etmeye çalışırken

en gelişmiş moleküler biyolojiyi,

düşük maliyetli,

3 boyutlu yazıcıyla yapılmış bir cihazı
ve veri bilimini kullanıyor.

Erken kanser teşhisinin
gerçekten demokratikleştirilmesi

gerektiğine inandığımız için,

tüm bu çözümün maliyeti şu anda mevcut

yöntemlerden en az 50 kat daha az.

Ayrıca biliyoruz ki, toplum bunu daha da

hızlandırmamız için bize yardım edebilir;

bu yüzden cihazın tasarımını

açık kaynaklı yapıyoruz.

(Alkış)

Açıkça söylüyorum ki

henüz ilk aşamalardayız;

ama şimdiye kadar, pankreas kanserinin,

akciğer kanserinin, meme kanserinin

ve karaciğer kanserinin mikroRNA

modellerini başarıyla saptadık.

Şu anda ise, Alman Kanser
Araştırma Merkezi'yle

işbirliği içinde, meme kanseri için
200 kadın üzerinde

klinik bir deneme yapıyoruz.

(Alkış)

Bu, kanser prosedürlerinin ve

teşhisinin yapılma biçimini

çarpıcı ölçüde değiştirme potansiyeline sahip

tek non-invasiv, doğru ve

uygun maliyetli test.

Herhangi bir anda kanınızdaki

mikroRNA'ları aradığımız için,

hangi kanser türünü aradığımızı
bilmenize gerek yok.

Hiçbir belirti göstermenize de gerek yok.

Yalnızca bir mililitre kana ihtiyacınız var

bir de oldukça basit bir alet düzeneğine.

Günümüzde kanser teşhisi esas olarak

belirtiler ortaya çıktığında yapılıyor.

Yani 3. veya 4. safhada;

bence bu çok geç.

Ailelerimize çok pahalıya mal oluyor.

İnsanlığa çok pahalıya mal oluyor.

Kansere karşı savaşı kaybedemeyiz.

Bize sadece milyarlarca dolara değil,

sevdiğimiz insanlara da mal oluyor.

Bugün, teyzem cesurca savaşıyor,

ve bu süreçten çok pozitif
bir tutumla geçiyor.

Ancak ben böyle savaşların

iyice azalmasını istiyorum.

Kanserin çok erken safhalarında

rutin olarak teşhis edilebildiği için

kolayca tedavi edildiği

günü görmek istiyorum;

ve eminim ki

çok yakın bir gelecekte,

bunun ve her gün

yaşam bilimleri alanında gördüğümüz başka

çığır açıcı buluşların sayesinde

kansere bakış açımız

kökünden değişecek.

Bu cihaz bize onu erken teşhis etme,

daha iyi anlama,

ve ona çare bulma şansı verecek.

Çok teşekkür ederim.

(Alkış)