Jak duma osoby transpłciowej powraca do rodzinnej wioski

W poetyckiej, osobistej prelekcji stypendystka TED Katlego Kolanyane-Kesupile analizuje związek pomiędzy nowoczesnym stylem życia osoby nie-heteronormatywnej a swoim dzieciństwem spędzonym w botswańskiej wiosce. „Teraz, kiedy bycie ciemnoskórym transem, Afrykańczykiem wartym uwagi, w żadnym razie nie kojarzy się z wsią, obawiam się, że wymazujemy z życiorysu to, co sprawiło, że zaszliśmy tak daleko” – mówi. – „Oswojenie transpłciowości oznacza budowanie mostów pomiędzy odcieniami mojej tożsamości” – dodaje.

"Nie pasujesz tu"

zwykle znaczy: "nie umiemy znaleźć
dla ciebie roli i zajęcia".

"Nie pasujesz tu" czasami znaczy:
"jesteś zbyt dużym dziwakiem".

"Nie pasujesz tu"

bardzo rzadko oznacza:

"nie możesz tu żyć i być szczęśliwy".

Studiowałam w Johannesburgu
w Afryce Południowej.

Pamiętam, kiedy pierwszy raz
moja biała koleżanka

usłyszała, jak mówiłam w tswana,
narodowym języku Botswany.

Rozmawiałam przez telefon z matką.

Głębokie zaciekawienie na twarzy koleżanki
było absolutnie bezcenne.

Jak tylko odłożyłam słuchawkę,
przyszła do mnie, mówiąc:

"Nie wiedziałam, że to potrafisz".

"Jak to się stało, że znam cię tyle lat
i nie wiedziałam, że to potrafisz?".

Miała na myśli to,
że potrafiłam stłumić akcent

i płynnie mówić w moim języku.

Postanowiłam ją wtajemniczyć
i ujawnić kilka innych czynników,

które definiują mnie jako Motswana.

To nie tylko moja znajomość języka

i to, że mam tam rodzinę.

Pod tym bajecznym obliczem
kryje się bowiem wiejskie dziecko.

(Śmiech)

(Brawa)

Lata temu opowiadałam swoją historię
widzom z Botswany,

historię osoby transpłciowej,
oczywiście po angielsku,

bo Setswana to język neutralny płciowo.

Możemy jedynie krążyć
wokół terminu "transpłciowy".

W tamtej opowieści nie było
ważnej części mojej historii.

raczej przez powiązanie niż ze wstydu.

"Kat" to była międzynarodowa gwiazda,

publicystka modowa i lifestylowa,
muzyk, producentka teatralna,

performerka...

Wszystkie te role definiują mnie
jako lekkostrawnego transa nowej ery,

oswojonego i mainstreamowego.

Kat.

Kat ma dyplom jednego z najlepszych
uniwersytetów w Afryce,

co ja mówię - na świecie!

To nasuwa wniosek,

że Kat nie jest jak te małe,
ciemnoskóre dzieci

dokazujące na ulicach
jakiejś przypadkowej osady kolejowej,

jak, dajmy na to, Tati Siding

albo zapomnianej wioski Kgagodi.

Dzieci w rajstopach z kurzu,
o sczerniałych kolanach

od wieloletniego klęczenia
i woskowania podłóg,

o skórze naznaczonej
lekcjami wspinaczki po drzewach.

One bawiły się do zachodu słońca,

jadły kolację przy lampie naftowej

i wracały grać w chowanego
pośród wijów i sów,

aż wreszcie któraś z matek
zagnała je na noc do domu.

To wszystko umknęło
w przekładzie i w mojej przemianie.

Kiedy to zrozumiałam,

zdecydowałam, że nadszedł czas,
aby połączyć moje dwie osobowości.

Dla siebie samej i dla innych,

musiałam oswoić swoją transpłciowość.

Mam na myśli wyjście
poza obraz życia miejskiego,

który zasłania ukrytą
za nim mieszkankę wsi.

Teraz, kiedy bycie ciemnoskórym transem,
Afrykańczykiem wartym uwagi

w żadnym razie nie kojarzy się z wsią,

obawiam się, że wymazujemy z życiorysu to,

co sprawiło, że zaszliśmy tak daleko.

Kiedy po raz pierwszy
ujawniłam się w mojej wiosce,

miałam 20 lat i miałam
na sobie damski kaftan.

Krewni i obcy żartowali
z tego, że noszę sukienkę.

Odpowiadałam im słowami,
których my, wykluczeni,

my - lepsi, zostaliśmy nauczeni.

Ignorujemy ich, mówiąc:
"Nie macie o niczym pojęcia".

Oczywiście myliłam się wtedy,
bo moja definicja wiedzy

polegała na odrzuceniu stylu życia
i myślenia rodem z Trzeciego Świata.

Wiele czasu zajęło mi zrozumienie,

że akty dumy mają najwięcej życia
nie w odwiedzanych wielkich miastach,

ale w wioskach, których językiem mówię,
gdzie bawiłam się jako dziecko

i gdzie czuję się jak w domu.

Mogę powiedzieć, że widziałam świat,

i wiem, że ludzie tacy jak ja
nie są osamotnieni, jesteśmy wszędzie.

Wspomnienie rodzinnych stron
pomogło mi w autorefleksji,

nauczyło, jak dawać nadzieję
innym wykluczonym.

Oswojenie mojej transpłciowości

oznacza budowanie mostów
pomiędzy odcieniami mojej tożsamości.

Dzięki temu mogę przyznać,

że choć mój język jest dość giętki,
żeby mówić w językach romańskich,

nie zaprzeczam, że pod wpływem emocji,
umiem też zrobić tak:

(Krzyk)

To...

(Brawa)

To, że znakowałam bydło z mamą
albo rąbałam drzewo z kuzynami

nie czyni mnie mniej fantastyczną,
mniej trans,

nawet jeżeli teraz jestem przyzwyczajona
do przyjęć na dachu i wystawnego menu

czy stref dla VIP-ów.

(Śmiech)

Jestem dumna z tego, kim jestem:
dzięki językowi mojej babci,

kuchni mojej mamy, pieśni dziadka,

skórze tatuowanej
kolejnymi upadkami z osła

i wspomnieniu wielu nocy
pod gwiezdnym sklepieniem.

Jeżeli istnieje miejsce naprawdę mi obce,

to jest nim umysł, w którym moja historia
zaczyna się od bycia trans,

zamiast od moich wiejskich korzeni.

Oswoić moją transpłciowość to zrozumieć,

że wiejskość to nierozerwalna część mnie
i że ja jestem jej częścią.

Dziękuję.

(Brawa)