< Return to Video

Թերրի Մուր. Ինչո՞ւ է X-ը համարվում անհայտի նշան

  • 0:01 - 0:04
    Ես ունեմ այն հարցի պատասխանը, որը բոլորիս է հետաքրքրում:
  • 0:04 - 0:05
    Հարցը հետևյալն է.
  • 0:05 - 0:08
    «Ինչո՞ւ է X տառը
  • 0:08 - 0:10
    համարվում անհայտի նշան»:
  • 0:10 - 0:13
    Գիտեմ՝ այդ տառը հանդիպել ենք մաթեմատիկայի դասերին,
  • 0:13 - 0:14
    բայց այժմ այն հանդիպում է մշակույթի տարբեր ոլորտներում՝
  • 0:14 - 0:17
    X Մրցանակ, X Փաստաթղթեր,
  • 0:17 - 0:21
    X Նախագիծ, TEDx:
  • 0:21 - 0:23
    Որտեղի՞ց է այն ծագում:
  • 0:23 - 0:24
    Մոտ վեց տարի առաջ
  • 0:24 - 0:27
    ես որոշեցի արաբերեն սովորել,
  • 0:27 - 0:31
    որը պարզվում է, չափազանց տրամաբանական լեզու է:
  • 0:31 - 0:33
    Արաբերենով բառ, արտահայտություն
  • 0:33 - 0:35
    կամ նախադասություն գրելը,
  • 0:35 - 0:37
    նման է հավասարում կազմելուն,
  • 0:37 - 0:40
    քանի որ ամեն բաղադրիչ չափազանց ճշգրիտ է
  • 0:40 - 0:42
    ու շատ ինֆորմացիա է պարունակում:
  • 0:42 - 0:44
    Դա է պատճառներից մեկը, որ
  • 0:44 - 0:45
    ներկայումս արևմտյան համարվող
  • 0:45 - 0:49
    գիտության, մաթեմատիկայի և ճարտարագիտության ձեռքբերումների զգալի մասը
  • 0:49 - 0:52
    իրականում մշակվել են մեր թվարկության առաջին դարերում
  • 0:52 - 0:56
    պարսիկների, արաբների և թուրքերի կողմից:
  • 0:56 - 0:58
    Այդ թվում՝ արաբերենի «ալ-ջաբրա» կոչվող
  • 0:58 - 1:00
    փոքրիկ համակարգը:
  • 1:00 - 1:03
    «Ալ-ջաբրան» կարելի է մոտավոր թարգմանել իբրև
  • 1:03 - 1:07
    «առանձին մասերի համախմբման համակարգ»:
  • 1:07 - 1:11
    Ի վերջո, «ալ-ջաբրան» ներմուծվեց անգլերեն լեզու իբրև ալջեբրա (հանրահաշիվ):
  • 1:11 - 1:13
    Սա բազմաթիվ օրինակներից ընդամենը մեկն է:
  • 1:13 - 1:17
    Մաթեմատիկական գիտելիքներ պարունակող այս արաբական տեքստերը
  • 1:17 - 1:19
    ի վերջո եկան Եվրոպա,
  • 1:19 - 1:20
    ավելի հստակ՝ Իսպանիա,
  • 1:20 - 1:22
    11-12-րդ դարերում,
  • 1:22 - 1:23
    որից հետո
  • 1:23 - 1:25
    մեծ հետաքրքրություն առաջացավ
  • 1:25 - 1:27
    թարգմանելու այս գիտելիքները
  • 1:27 - 1:29
    եվրոպական լեզուներով:
  • 1:29 - 1:31
    Սակայն, խնդիրներ ծագեցին:
  • 1:31 - 1:32
    Խնդիրներից մեկն այն է, որ
  • 1:32 - 1:35
    արաբերենի որոշ հնչյուններ անհնար է արտահայտել
  • 1:35 - 1:38
    եվրոպական լեզուներին բնորոշ ձայնային համակարգով
  • 1:38 - 1:40
    առանց երկարատև փորձերի:
  • 1:40 - 1:42
    Հավատացե՛ք ինձ:
  • 1:42 - 1:44
    Բացի այդ, այս նույն հնչյունները
  • 1:44 - 1:46
    սովորաբար անհնար է արտահայտել
  • 1:46 - 1:50
    եվրոպական լեզուների այբուբեններով:
  • 1:50 - 1:52
    Ահա մեղավորներից մեկը.
  • 1:52 - 1:54
    սա SHeen տառն է,
  • 1:54 - 1:57
    որը համապատասխանում է անգլերենի «SH» («շ») կապակցությանը:
  • 1:57 - 2:00
    Այն նաև արաբերեն
  • 2:00 - 2:02
    «shalan» բառի առաջին տառն է,
  • 2:02 - 2:04
    որը նշանակում է «ինչ-որ բան»,
  • 2:04 - 2:06
    ինչպես անգլերեն «something» բառը՝
  • 2:06 - 2:09
    ինչ-որ անորոշ, անհայտ բան:
  • 2:09 - 2:10
    Արաբերենում
  • 2:10 - 2:11
    այն կարելի է որոշակի դարձնել՝
  • 2:11 - 2:14
    ավելացնելով որոշյալ «al» հոդը:
  • 2:14 - 2:16
    Ստացվում է «al-shalan»,
  • 2:16 - 2:18
    այսինքն՝ «անհայտԸ»:
  • 2:18 - 2:21
    Այս բառը հանդիպում է վաղ շրջանի մաթեմատիկական գրառումներում,
  • 2:21 - 2:28
    ինչպես օրինակ, այս 10-րդ դարի արտածման հավասարման մեջ:
  • 2:28 - 2:31
    Խնդիրը միջնադարյան իսպանացի գիտնականների համար,
  • 2:31 - 2:33
    ովքեր պետք է թարգմանեին այս նյութերը,
  • 2:33 - 2:38
    այն էր, որ «Sheen» տառը և «shalan» բառը
  • 2:38 - 2:40
    անհնար էր արտահայտել իսպաներենով,
  • 2:40 - 2:42
    քանի որ իսպաներենը չուներ SH կապակցությունը՝
  • 2:42 - 2:44
    «շ» հնչյունը:
  • 2:44 - 2:45
    Ուստի, պայմանականորեն
  • 2:45 - 2:47
    նրանք օրենք ներմուծեցին, ըստ որի
  • 2:47 - 2:51
    փոխառվեց CK կապակցությունը՝ «ք» հնչյունը,
  • 2:51 - 2:53
    դասական հունարենից
  • 2:53 - 2:56
    Kai տառի տեսքով:
  • 2:56 - 2:58
    Ավելի ուշ, երբ այս նյութերը թարգմանվեցին
  • 2:58 - 3:01
    համընդհանուր եվրոպական լեզվով,
  • 3:01 - 3:03
    այսինքն՝ լատիներենով,
  • 3:03 - 3:05
    հունարեն Kai-ը պարզապես փոխարինվեց
  • 3:05 - 3:07
    լատիներեն X-ով:
  • 3:07 - 3:08
    Այնուհետև,
  • 3:08 - 3:11
    արդեն լատիներենով թարգմանված այս նյութերը
  • 3:11 - 3:14
    հիմք հանդիսացան մաթեմատիկական դասագրքերի համար
  • 3:14 - 3:17
    մոտ 600 տարի շարունակ:
  • 3:17 - 3:19
    Եվ ահա, ստացանք մեր հարցի պատասխանը.
  • 3:19 - 3:21
    «Ինչո՞ւ է X-ը համարվում անհայտի նշան»:
  • 3:21 - 3:23
    X-ը անհայտ է,
  • 3:23 - 3:27
    քանի որ իսպաներենով անհնար է ասել «շ»:
  • 3:27 - 3:29
    (Ծիծաղ)
  • 3:29 - 3:32
    Կարծում եմ՝ արժեր պատմել սրա մասին:
  • 3:32 - 3:35
    (Ծափահարություններ)
Title:
Թերրի Մուր. Ինչո՞ւ է X-ը համարվում անհայտի նշան
Speaker:
Թերրի Մուր
Description:

Why is 'x' the symbol for an unknown? In this short and funny talk, Terry Moore gives the surprising answer.

Ինչո՞ւ է X-ը համարվում անհայտի նշան: Այս կարճ և զվարճալի ելույթում Թերրի Մուրը տալիս է հարցի զարմանալի պատասխանը:

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
03:57
Arpiné Grigoryan approved Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Arpiné Grigoryan accepted Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Arpiné Grigoryan edited Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Arpiné Grigoryan edited Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Siranush Seyranyan edited Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Siranush Seyranyan edited Armenian subtitles for Why is 'x' the unknown?
Sevane Fourmigue added a translation

Armenian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.