1
00:00:00,611 --> 00:00:04,212
Ես ունեմ այն հարցի պատասխանը, որը բոլորիս է հետաքրքրում:

2
00:00:04,212 --> 00:00:05,329
Հարցը հետևյալն է.

3
00:00:05,329 --> 00:00:07,613
«Ինչո՞ւ է X տառը

4
00:00:07,613 --> 00:00:09,611
համարվում անհայտի նշան»:

5
00:00:09,611 --> 00:00:12,578
Գիտեմ՝ այդ տառը հանդիպել ենք մաթեմատիկայի դասերին,

6
00:00:12,578 --> 00:00:14,329
բայց այժմ այն հանդիպում է մշակույթի տարբեր ոլորտներում՝

7
00:00:14,329 --> 00:00:17,130
X Մրցանակ, X Փաստաթղթեր,

8
00:00:17,130 --> 00:00:21,053
X Նախագիծ, TEDx:

9
00:00:21,053 --> 00:00:23,048
Որտեղի՞ց է այն ծագում:

10
00:00:23,048 --> 00:00:24,266
Մոտ վեց տարի առաջ

11
00:00:24,266 --> 00:00:26,982
ես որոշեցի արաբերեն սովորել,

12
00:00:26,982 --> 00:00:30,934
որը պարզվում է, չափազանց տրամաբանական լեզու է:

13
00:00:30,934 --> 00:00:33,251
Արաբերենով բառ, արտահայտություն

14
00:00:33,251 --> 00:00:34,932
կամ նախադասություն գրելը,

15
00:00:34,932 --> 00:00:37,165
նման է հավասարում կազմելուն,

16
00:00:37,165 --> 00:00:39,531
քանի որ ամեն բաղադրիչ չափազանց ճշգրիտ է

17
00:00:39,531 --> 00:00:42,383
ու շատ ինֆորմացիա է պարունակում:

18
00:00:42,383 --> 00:00:43,733
Դա է պատճառներից մեկը, որ

19
00:00:43,733 --> 00:00:45,248
ներկայումս արևմտյան համարվող

20
00:00:45,248 --> 00:00:49,067
գիտության, մաթեմատիկայի և ճարտարագիտության ձեռքբերումների զգալի մասը

21
00:00:49,067 --> 00:00:52,389
իրականում մշակվել են մեր թվարկության առաջին դարերում

22
00:00:52,389 --> 00:00:55,705
պարսիկների, արաբների և թուրքերի կողմից:

23
00:00:55,755 --> 00:00:58,022
Այդ թվում՝ արաբերենի «ալ-ջաբրա» կոչվող

24
00:00:58,022 --> 00:00:59,738
փոքրիկ համակարգը:

25
00:00:59,738 --> 00:01:02,906
«Ալ-ջաբրան» կարելի է մոտավոր թարգմանել իբրև

26
00:01:02,906 --> 00:01:06,605
«առանձին մասերի համախմբման համակարգ»:

27
00:01:06,605 --> 00:01:10,655
Ի վերջո, «ալ-ջաբրան» ներմուծվեց անգլերեն լեզու իբրև ալջեբրա (հանրահաշիվ):

28
00:01:10,655 --> 00:01:12,822
Սա բազմաթիվ օրինակներից ընդամենը մեկն է:

29
00:01:12,822 --> 00:01:16,788
Մաթեմատիկական գիտելիքներ պարունակող այս արաբական տեքստերը

30
00:01:16,788 --> 00:01:18,571
ի վերջո եկան Եվրոպա,

31
00:01:18,571 --> 00:01:19,857
ավելի հստակ՝ Իսպանիա,

32
00:01:19,857 --> 00:01:22,322
11-12-րդ դարերում,

33
00:01:22,322 --> 00:01:23,472
որից հետո

34
00:01:23,472 --> 00:01:25,355
մեծ հետաքրքրություն առաջացավ

35
00:01:25,355 --> 00:01:27,089
թարգմանելու այս գիտելիքները

36
00:01:27,089 --> 00:01:28,738
եվրոպական լեզուներով:

37
00:01:28,738 --> 00:01:30,756
Սակայն, խնդիրներ ծագեցին:

38
00:01:30,756 --> 00:01:32,473
Խնդիրներից մեկն այն է, որ

39
00:01:32,473 --> 00:01:35,106
արաբերենի որոշ հնչյուններ անհնար է արտահայտել

40
00:01:35,106 --> 00:01:38,105
եվրոպական լեզուներին բնորոշ ձայնային համակարգով

41
00:01:38,105 --> 00:01:40,372
առանց երկարատև փորձերի:

42
00:01:40,372 --> 00:01:42,106
Հավատացե՛ք ինձ:

43
00:01:42,106 --> 00:01:44,323
Բացի այդ, այս նույն հնչյունները

44
00:01:44,323 --> 00:01:46,237
սովորաբար անհնար է արտահայտել

45
00:01:46,237 --> 00:01:49,825
եվրոպական լեզուների այբուբեններով:

46
00:01:49,825 --> 00:01:51,639
Ահա մեղավորներից մեկը.

47
00:01:51,639 --> 00:01:53,523
սա SHeen տառն է,

48
00:01:53,523 --> 00:01:57,122
որը համապատասխանում է անգլերենի «SH» («շ») կապակցությանը:

49
00:01:57,122 --> 00:01:59,724
Այն նաև արաբերեն

50
00:01:59,724 --> 00:02:02,156
«shalan» բառի առաջին տառն է,

51
00:02:02,156 --> 00:02:03,950
որը նշանակում է «ինչ-որ բան»,

52
00:02:03,950 --> 00:02:05,798
ինչպես անգլերեն «something» բառը՝

53
00:02:05,798 --> 00:02:09,084
ինչ-որ անորոշ, անհայտ բան:

54
00:02:09,084 --> 00:02:10,249
Արաբերենում

55
00:02:10,249 --> 00:02:11,450
այն կարելի է որոշակի դարձնել՝

56
00:02:11,450 --> 00:02:13,598
ավելացնելով որոշյալ «al» հոդը:

57
00:02:13,598 --> 00:02:16,200
Ստացվում է «al-shalan»,

58
00:02:16,200 --> 00:02:17,850
այսինքն՝ «անհայտԸ»:

59
00:02:17,850 --> 00:02:21,153
Այս բառը հանդիպում է վաղ շրջանի մաթեմատիկական գրառումներում,

60
00:02:21,153 --> 00:02:28,353
ինչպես օրինակ, այս 10-րդ դարի արտածման հավասարման մեջ:

61
00:02:28,353 --> 00:02:30,863
Խնդիրը միջնադարյան իսպանացի գիտնականների համար,

62
00:02:30,863 --> 00:02:33,431
ովքեր պետք է թարգմանեին այս նյութերը,

63
00:02:33,431 --> 00:02:37,913
այն էր, որ «Sheen» տառը և «shalan» բառը

64
00:02:37,913 --> 00:02:39,863
անհնար էր արտահայտել իսպաներենով,

65
00:02:39,863 --> 00:02:42,449
քանի որ իսպաներենը չուներ SH կապակցությունը՝

66
00:02:42,449 --> 00:02:43,746
«շ» հնչյունը:

67
00:02:43,746 --> 00:02:45,328
Ուստի, պայմանականորեն

68
00:02:45,328 --> 00:02:46,994
նրանք օրենք ներմուծեցին, ըստ որի

69
00:02:46,994 --> 00:02:51,212
փոխառվեց CK կապակցությունը՝ «ք» հնչյունը,

70
00:02:51,212 --> 00:02:52,960
դասական հունարենից

71
00:02:52,960 --> 00:02:55,641
Kai տառի տեսքով:

72
00:02:55,641 --> 00:02:58,360
Ավելի ուշ, երբ այս նյութերը թարգմանվեցին

73
00:02:58,360 --> 00:03:00,708
համընդհանուր եվրոպական լեզվով,

74
00:03:00,708 --> 00:03:02,758
այսինքն՝ լատիներենով,

75
00:03:02,758 --> 00:03:04,791
հունարեն Kai-ը պարզապես փոխարինվեց

76
00:03:04,791 --> 00:03:07,141
լատիներեն X-ով:

77
00:03:07,141 --> 00:03:08,410
Այնուհետև,

78
00:03:08,410 --> 00:03:10,875
արդեն լատիներենով թարգմանված այս նյութերը

79
00:03:10,875 --> 00:03:14,458
հիմք հանդիսացան մաթեմատիկական դասագրքերի համար

80
00:03:14,458 --> 00:03:16,541
մոտ 600 տարի շարունակ:

81
00:03:16,541 --> 00:03:18,559
Եվ ահա, ստացանք մեր հարցի պատասխանը.

82
00:03:18,559 --> 00:03:21,340
«Ինչո՞ւ է X-ը համարվում անհայտի նշան»:

83
00:03:21,340 --> 00:03:23,163
X-ը անհայտ է,

84
00:03:23,163 --> 00:03:26,945
քանի որ իսպաներենով անհնար է ասել «շ»:

85
00:03:26,945 --> 00:03:29,329
(Ծիծաղ)

86
00:03:29,329 --> 00:03:31,646
Կարծում եմ՝ արժեր պատմել սրա մասին:

87
00:03:31,646 --> 00:03:34,763
(Ծափահարություններ)