< Return to Video

Why atomic theory doesn't work for solids | Class 12 (India) | Physics | Khan Academy

  • 0:00 - 0:02
    Bütün bu hesablama maşınlarını qurmaq
  • 0:02 - 0:05
    üçün yarımkeçiricilərdən necə istifadə
  • 0:05 - 0:06
    olunduğunu anlamaqdan ötrü lap
  • 0:06 - 0:09
    əvvəldən başlamalıyıq. Gəlin, elə başlayaq
  • 0:09 - 0:12
    yarımkeçiricilərin niyə yarımkeçirici adlanmasından.
  • 0:12 - 0:13
    Niyə bəzi materiallar
  • 0:13 - 0:14
    elektriki keçirdiyi
  • 0:14 - 0:17
    halda
  • 0:17 - 0:19
    digərləri keçirə bilmir?
  • 0:19 - 0:24
    Bunu başa düşmək üçün, atom səviyyəsinə
  • 0:24 - 0:26
    enmək lazımdır. Bizim artıq atom haqda
  • 0:26 - 0:27
    müəyyən anlayışımız var.
  • 0:27 - 0:28
    Lakin, bizim atomun quruluşu
  • 0:28 - 0:31
    haqda biliyimiz kifayət deyil.
  • 0:31 - 0:33
    Buna görə də bu videoda
  • 0:33 - 0:35
    əvvəlki videoda öyrəndiklərimizi
  • 0:35 - 0:36
    gözdən keçirəcəyik.
  • 0:36 - 0:39
    Və niyə bizə məlum olan
  • 0:39 - 0:40
    atom nəzəriyyəsinin
  • 0:40 - 0:44
    bərk materiallar üçün keçərli olmadığının
  • 0:44 - 0:45
    şahidi olacağıq.
  • 0:47 - 0:49
    Artıq atom haqqında müəyyən biliyimiz var.
  • 0:49 - 0:53
    Məsələn, bütün maddələrin atomlardan təşkil olunduğunu bilirik.
  • 0:53 - 0:57
    Əgər atomlardan birini götürüb yaxınlaşdırsaq,
  • 0:57 - 0:59
    atomların özlərinin də daha kiçik
  • 0:59 - 1:01
    şeylərdən ibarət olduğunu görərik.
  • 1:01 - 1:03
    Atomun mərkəzində, nüvə adlandırdığımız
  • 1:03 - 1:05
    müsbət yüklü zərrəcik yerləşir
  • 1:05 - 1:08
    və mənfi yüklü elektronlar isə
  • 1:08 - 1:09
    nüvə tərəfindən cəzb olunur
  • 1:09 - 1:12
    və elektronlar planetlərin Günəş ətrafında
  • 1:12 - 1:14
    dövr etdiyi kimi nüvənin
  • 1:14 - 1:15
    ətrafında müxtəlif orbitlərdə fırlanırlar.
  • 1:15 - 1:17
    Lakin, bu o qədər də dəqiq model deyil.
  • 1:17 - 1:19
    Buna daha sonra qayıdacağıq.
  • 1:19 - 1:21
    Hələlik bu modeli istifadə edəcəyik.
  • 1:21 - 1:23
    Lakin, ən vacib şey bunun kimi atoma
  • 1:23 - 1:27
    sıx bağlanmış elektronların olmasıdır.
  • 1:27 - 1:29
    Bunları daxili elektronlar adlandırırıq.
  • 1:30 - 1:32
    Daxili elektronlar keçiricilikdə heç bir
  • 1:32 - 1:33
    rol oynamır.
  • 1:33 - 1:35
    Ancaq, burada nüvə tərəfindən
  • 1:35 - 1:38
    az cəzb olunan elektronlar da var
  • 1:38 - 1:41
    və həmin elektronlar bir atomdan digərinə
  • 1:41 - 1:43
    hərəkət etməkdə sərbəstdirlər.
  • 1:43 - 1:46
    Məhz bu elektronlar keçiricilikdə
  • 1:46 - 1:48
    rol oynayır və onları valent
  • 1:48 - 1:51
    yaxud da sərbəst elektronlar adlandırırıq.
  • 1:51 - 1:52
    Bəzi materiallarda
  • 1:52 - 1:55
    bu elektronları qoparmaq çox asandır.
  • 1:55 - 1:57
    Bu halda, çox sayda elektron atomu
  • 1:57 - 1:59
    tərk edir və onları yaxşı keçirici ya da sadəcə
  • 1:59 - 2:01
    keçirici adlandırırıq.
  • 2:01 - 2:02
    Lakin, bəzi materiallarda bu cür
  • 2:02 - 2:05
    sərbəst elektronları qoparmaq olduqca çətindir.
  • 2:05 - 2:08
    bu halda az miqdarda elektron qopur
  • 2:08 - 2:11
    və belə materiallar dielektriklər adlanır.
  • 2:11 - 2:13
    Yarımkeçiricilər isə keçiricilərlə
  • 2:13 - 2:15
    dielektriklər arasında aralıq vəziyyət
  • 2:15 - 2:17
    tutan materiallardır.
  • 2:17 - 2:19
    İndi belə bir sual yaranır.
  • 2:19 - 2:21
    Elektron necə sərbəst olur?
  • 2:21 - 2:23
    Onu sərbəst edən nədir və nədən asılıdır?
  • 2:23 - 2:25
    Bizim anlamalı olduğumuz şey budur.
  • 2:25 - 2:28
    İndi bütün bu məsələni bərk maddələr üçün
  • 2:28 - 2:32
    nəzərdən keçirək, çünki yarımkeçiricilər
  • 2:32 - 2:34
    bərk maddələrdir və bərk maddədələrdə
  • 2:34 - 2:37
    elektronu sərbəst edən şeyin nə olduğunu bilməliyik.
  • 2:37 - 2:40
    Bunu bilmək üçün gərək atomun planetar
  • 2:40 - 2:43
    modelini bir kənara qoymalıyıq, çünki
  • 2:43 - 2:44
    bu model dəqiq deyil.
  • 2:44 - 2:47
    Bunun üçün atomun daha dəqiq
  • 2:47 - 2:50
    bir modelinə istinad etməliyik.
  • 2:50 - 2:51
    Gəlin başlayaq.
  • 2:51 - 2:54
    Biz bunu artıq kimya kursunda öyrənmişik.
  • 2:54 - 2:55
    İlk növbədə, elektronların harada
  • 2:55 - 2:58
    yerləşməsinə və hansı orbit üzrə hərəkət
  • 2:58 - 3:00
    etməsinə baxmaq əvəzinə
  • 3:00 - 3:03
    onların enerjiləri haqqında fikirləşmək yaxşı olardı.
  • 3:03 - 3:05
    Elektronların enerji tutumu haqqında
  • 3:05 - 3:07
    düşünmək daha məqsədəuyğundur.
  • 3:07 - 3:09
    Artıq biz kimyadan bilirik ki,
  • 3:09 - 3:11
    hər bir atomun içərisindəki
  • 3:11 - 3:15
    elektronlar təyin olunmuş
  • 3:15 - 3:18
    enerji dəyərlərinə
  • 3:18 - 3:20
    malik olurlar,
  • 3:20 - 3:23
    yalnız xüsusi enerji səviyyələri.
  • 3:23 - 3:25
    Ola bilsin ki, elektronun malik ola
  • 3:25 - 3:27
    biləcəyi ən kiçik enerji buradır.
  • 3:27 - 3:29
    Qrafikdəki qiymətlər o qədər də vacib
  • 3:29 - 3:31
    olmadığı üçün onları yazmayacağıq.
  • 3:31 - 3:32
    Belələiklə, ola bilsin
  • 3:32 - 3:33
    bu, elektronun sahib ola
  • 3:33 - 3:35
    biləcəyi ən kiçik enerjidir.
  • 3:35 - 3:37
    Elektronun sahib ola biləcəyi
  • 3:37 - 3:38
    sonrakı enerji səviyyəsi burada
  • 3:38 - 3:41
    və daha sonrakı səviyyə buralarda
  • 3:41 - 3:42
    ola bilər və sairə.
  • 3:42 - 3:45
    Və bu enerji səviyyələrini adlandırırıq.
  • 3:45 - 3:49
    Ən aşağı enerji səviyyəsini 1S,
  • 3:49 - 3:50
    daha sonrakını 2S adlandırırıq.
  • 3:51 - 3:54
    Bundan sonrakı isə 2P olur.
  • 3:54 - 3:59
    Daha sonra 3S, 3P və belə davam edir.
  • 3:59 - 4:02
    Əgər bunlar sizə yenidirsə,
  • 4:02 - 4:04
    və S və P-nin nə olduğunu bilmirsinizsə,
  • 4:04 - 4:07
    videonu dayandırıb
  • 4:07 - 4:09
    elektron konfiqurasiyası videolarına
  • 4:09 - 4:13
    baxa bilərsiniz.
  • 4:13 - 4:16
    Aydındır ki, elektronlar bu enerji
  • 4:16 - 4:18
    səviyyələrində təsadüfi yerləşmirlər.
  • 4:18 - 4:20
    Elektronlar bu enerji səviyyələrini
  • 4:20 - 4:23
    müəyyən qanunauyğunluğa əsasən
  • 4:23 - 4:26
    doldururlar.
  • 4:26 - 4:29
    Bu qanun Paulinin istisna prinsipi
  • 4:29 - 4:32
    adlanır.
  • 4:33 - 4:36
    istisna prinsipi yaxud qanunu.
  • 4:36 - 4:39
    Bu, onu deməyə imkan yaradır ki,
  • 4:39 - 4:41
    heç bir iki elektron
  • 4:42 - 4:45
    eyni enerjiyə
  • 4:45 - 4:49
    malik ola bilməz.
  • 4:49 - 4:52
    Bu Pauli prinsipinin dəqiq tərifi
  • 4:52 - 4:54
    olmasa da bizim üçün bu qədəri kifayətdir.
  • 4:54 - 4:56
    Gəlin, indi bir nümunə götürək.
  • 4:56 - 5:00
    Sodium atomunu götürək.
  • 5:00 - 5:04
    Sodium atomunda
  • 5:04 - 5:05
    11 elektron var
  • 5:07 - 5:09
    və bu 11 elektron yalnız
  • 5:09 - 5:11
    xüsusi enerji səviyyələrində ola bilər.
  • 5:11 - 5:14
    Elektronlar bu enerji səviyyələrini
  • 5:14 - 5:15
    istisna prinsipinə görə
  • 5:15 - 5:18
    dolduracaqlar.
  • 5:18 - 5:21
    Yadda saxlamaq lazımdır ki, elektronlar
  • 5:21 - 5:24
    həmişə ən az enerjini tutmaq istəyirlər.
  • 5:24 - 5:27
    Belə ki, ilk elektron bura gələcək
  • 5:27 - 5:29
  • 5:29 - 5:31
  • 5:31 - 5:32
  • 5:32 - 5:34
  • 5:34 - 5:37
  • 5:37 - 5:41
  • 5:41 - 5:42
  • 5:42 - 5:45
  • 5:45 - 5:48
  • 5:48 - 5:50
  • 5:50 - 5:54
  • 5:54 - 5:55
  • 5:55 - 5:57
  • 5:57 - 5:59
  • 5:59 - 6:02
  • 6:02 - 6:04
  • 6:04 - 6:06
  • 6:06 - 6:09
  • 6:09 - 6:11
  • 6:11 - 6:12
  • 6:12 - 6:13
  • 6:13 - 6:15
  • 6:15 - 6:17
  • 6:17 - 6:18
  • 6:18 - 6:21
  • 6:21 - 6:23
  • 6:23 - 6:25
  • 6:25 - 6:26
  • 6:26 - 6:28
  • 6:28 - 6:30
  • 6:30 - 6:34
  • 6:34 - 6:37
  • 6:37 - 6:39
  • 6:40 - 6:41
  • 6:41 - 6:44
  • 6:44 - 6:47
  • 6:47 - 6:48
  • 6:48 - 6:51
  • 6:51 - 6:53
  • 6:53 - 6:54
  • 6:54 - 6:56
  • 6:56 - 6:58
  • 6:58 - 7:02
  • 7:02 - 7:04
  • 7:04 - 7:06
  • 7:06 - 7:08
  • 7:08 - 7:09
  • 7:09 - 7:11
  • 7:11 - 7:13
  • 7:13 - 7:15
  • 7:15 - 7:17
  • 7:17 - 7:21
  • 7:21 - 7:23
  • 7:23 - 7:25
  • 7:25 - 7:28
  • 7:28 - 7:29
  • 7:29 - 7:31
  • 7:31 - 7:35
  • 7:35 - 7:38
  • 7:38 - 7:42
  • 7:42 - 7:45
  • 7:45 - 7:47
  • 7:49 - 7:50
  • 7:50 - 7:52
  • 7:52 - 7:55
  • 7:55 - 7:56
  • 7:56 - 8:00
  • 8:00 - 8:04
  • 8:04 - 8:06
  • 8:06 - 8:07
  • 8:07 - 8:09
  • 8:09 - 8:11
  • 8:11 - 8:14
  • 8:14 - 8:15
  • 8:15 - 8:18
  • 8:18 - 8:20
  • 8:20 - 8:24
  • 8:24 - 8:26
  • 8:26 - 8:30
  • 8:30 - 8:32
  • 8:32 - 8:35
  • 8:35 - 8:39
  • 8:39 - 8:41
  • 8:41 - 8:45
  • 8:45 - 8:48
  • 8:48 - 8:52
  • 8:52 - 8:54
  • 8:54 - 8:58
  • 8:58 - 9:01
  • 9:01 - 9:03
  • 9:03 - 9:08
  • 9:08 - 9:11
  • 9:11 - 9:15
  • 9:15 - 9:17
  • 9:17 - 9:20
  • 9:20 - 9:22
  • 9:22 - 9:24
  • 9:24 - 9:27
Title:
Why atomic theory doesn't work for solids | Class 12 (India) | Physics | Khan Academy
Description:
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
09:28

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.