Ukryta przyczyna biedy, którą świat musi się zająć już teraz

Zbiorowe współczucie powoduje, że od lat 80 zmniejsza się poziom ubóstwa na świecie. Ale, jak mówi obrońca praw obywatelskich Gary Haugen, mimo wszystkich wpompowanych pieniędzy, powód, dla którego bieda nie znika, nadal jest ukryty i wszechobecny. Haugen ujawnia go i wzywa, by zająć się nim już teraz.

Nie jestem człowiekiem skłonnym do płaczu.

Ale w moim zawodzie to dobra cecha.

Jako obrońca praw obywatelskich
widywałem rzeczy okropne.

Najpierw pracowałem przy sprawach
o nadużycie władzy przez policję w USA.

W 1994 roku w Rwandzie
prowadziłem z ramienia ONZ

śledztwo w sprawie ludobójstwa.

Okazuje się, że płacz
niewiele daje w takiej sytuacji.

Rzeczy, które tam widziałem,
czułem i których musiałem dotknąć

są nie do opisania.

Mogę powiedzieć jedno.

Ludobójstwo w Rwandzie

było jedną z największych
porażek światowego współczucia.

Słowo "współczucie" pochodzi
od łacińskiego zwrotu "cum passio",

co znaczy dzielić z kimś cierpienie.

To, co zobaczyłem w Rwandzie,
zbliżając się do ludzkiego cierpienia,

czasem poruszało mnie do łez.

Ale chciałbym, by świat
wzruszył się wcześniej.

I żeby prócz łez wywołało to
powstrzymanie ludobójstwa.

Brałem też udział w jednym
z największych triumfów współczucia.

Jest nim walka z biedą na świecie.

Z tym problemem
spotkał się chyba każdy z nas.

Nie wiem czy zaczynaliście
od śpiewania przeboju "We are the world",

zdjęcia "adoptowanego" dziecka na lodówce,
czy od darowizny na studnie w Afryce.

Nie pamiętam swojego
pierwszego zetknięcia z biedą,

ale pamiętam najbardziej poruszające.

To było, gdy spotkałem Venus,
mamę z Zambii.

Ma troje dzieci i jest wdową.

Tamtego dnia przeszła 20 km,
w swoim jedynym ubraniu.

Przyszła do stolicy,
by opowiedzieć swoją historię.

W ciągu wielu godzin,
które z nią spędziłem,

wprowadziła mnie w świat biedy.

Mówiła, jak to jest, gdy podczas gotowania
wygasa ostatni kawałek drewna.

Gdy kończy się ostatnia kropla oleju.

Gdy mimo jej usilnych starań
kończy się jedzenie.

Widziała, jak jej najmłodszy syn, Peter,
cierpi z powodu niedożywienia.

Jak jego wykrzywione nóżki
powoli tracą siłę.

Jak jego oczy zachodzą mgłą i gasną.

I jak ciało Petera staje się zimne.

Od ponad 50 lat takie historie
budzą w nas współczucie.

Bo nasze dzieci mają jedzenia w bród.

I nie chodzi tylko o współczucie,
chcemy jakoś powstrzymać to cierpienie.

Można krytykować, że zrobiliśmy zbyt mało,

a to, co osiągnęliśmy, działa za słabo...

Ale prawda jest taka:

walka z biedą jest bodaj największym
i najdłuższym przejawem współczucia

w historii naszego gatunku.

Chciałbym się z wami podzielić
dość szokującym odkryciem,

które może na zawsze
zmienić wasze spojrzenie.

Ale zacznijmy od tego,
co już pewnie wiecie.

35 lat temu, pod koniec liceum,

słyszałem, że z powodu biedy
codziennie umiera 40 tys. dzieci.

Dziś tę liczbę zredukowano do 17 tysięcy.

To wciąż zbyt wiele,

ale znaczy to, że co roku 8 mln dzieci
nie umrze z powodu biedy.

Co więcej, liczba osób,
które żyją w skrajnej biedzie,

czyli muszą przeżyć
za niewiele ponad dolara dziennie,

spadła z 50%

do jedynie 15%.

To olbrzymi postęp,

przewyższający wszelkie oczekiwania.

My wszyscy

możemy być dumni i ośmieleni widząc,

że współczucie naprawdę może
położyć kres cierpieniu milionów ludzi.

Ale jest też coś,
o czym możecie nie wiedzieć.

Jeśli podniesiemy granicę
biedy do 2 dolarów na dzień,

okaże się, że te same 2 miliardy
biedaków z czasów mojego liceum

nadal tkwi w biedzie 35 lat później.

Dlaczego tylu ludzi tkwi w biedzie?

Wróćmy na chwilę do Venus.

Od lat współczucie
motywowało mnie i moją żonę

do pomagania dzieciom,
udzielania mikropożyczek

i wspierania pomocy międzynarodowej.

Ale póki nie spotkałem Venus,

nie wiedziałem, że żadne z tych działań
nie zapobiegłoby śmierci jej synka.

Venus powiedziała mi,
że wszystko było dobrze,

dopóki Brutus nie zaczął
sprawiać problemów.

Brutus to jej sąsiad,

a "problemy" zaczęły się
dzień po śmierci jej męża,

gdy Brutus wyrzucił Venus i dzieci z domu,

zagarnął ich ziemię i splądrował
prowadzony przez nią stragan.

Venus wpędzono w nędzę przemocą.

I wtedy mnie olśniło,
że ani pomoc dzieciom, ani mikro-pożyczki,

ani żaden z tradycyjnych
programów walki z biedą

nie powstrzymałyby Brutusa.

Bo nie taki mają cel.

Zrozumiałem to jeszcze lepiej,
gdy spotkałem Griseldę.

Jest wspaniałą dziewczyną
z biednej społeczności w Gwatemali.

Wiele lat doświadczeń wskazuje,

że największy wpływ na poprawę

sytuacji życiowej jej rodziny

miałoby posłanie Griseldy do szkoły.

Eksperci nazywają to zjawisko
"efektem dziewczynki".

Ale gdy poznałem Griseldę,
nie chodziła do szkoły.

Prawie w ogóle nie wychodziła z domu.

Niedługo przed naszym spotkaniem,
gdy wracała z rodziną z kościoła,

w biały dzień,

mężczyzna z jej wioski porwał ją

i brutalnie zgwałcił.

Griselda mogła uczyć się w szkole.

Tylko nie mogła do niej
bezpiecznie dotrzeć.

I nie ona jedna.

Na całym świecie ubogie dziewczynki
i kobiety między 15 a 44 rokiem życia

padają ofiarą przemocy domowej
i przemocy na tle seksualnym.

Te dwie formy przemocy przyczyniają się
do większej liczby zgonów i kalectwa,

niż malaria, wypadki samochodowe
i wojna razem wzięte.

Tak naprawdę biedni tkwią
w całych systemach przemocy.

Będąc w południowej Azji,
przejeżdżałem obok młyna.

Zobaczyłem chudego mężczyznę
dźwigającego 50-kilogramowy wór ryżu.

Wtedy jeszcze nie miałem pojęcia,
że był niewolnikiem,

przemocą zmuszanym do pracy
w tym młynie od 30 lat.

Żaden program walki z biedą,
trafiający do jego społeczności

nie uchronił jego
ani setki innych niewolników

przed biciem, gwałtami
i gehenną przemocy w tym młynie.

Po pół wieku działań
na rzecz walki z ubóstwem

mamy więcej ubogich w niewoli
niż kiedykolwiek w historii.

Obecnie eksperci szacują
liczbę niewolników na 35 milionów.

Tyle, ile populacja Kanady,
w której jesteśmy.

Właśnie dlatego zacząłem nazywać
plagę przemocy "efektem szarańczy".

Bo spada na ubogich niczym plaga,
niszcząc wszystko.

W sondażach wśród najuboższych

największym zmartwieniem
okazuje się przemoc.

Ale nie chodzi o ludobójstwa czy wojnę.

Chodzi o przemoc w życiu codziennym.

Jako prawnik w pierwszym momencie
byłem pewien, że trzeba zmienić prawo.

Zdelegalizować przemoc
w stosunku do ubogich.

Ale odkryłem, że już jest nielegalna.

Problemem nie jest prawo,
tylko brak egzekwowania go.

Służby w tych krajach są tak niewydolne,

że według niedawnego raportu ONZ,

że większość ubogich
żyje poza ochroną prawa.

Nie mamy bladego pojęcia, co to znaczy.

Bo tego nie doświadczamy.

Egzekwowanie prawa
jest dla nas oczywistością.

Nic tego nie wyraża lepiej niż trzy cyfry:

9, 1, 1.

To policyjny numer alarmowy
w Kanadzie i USA.

Czas przyjazdu policji
to średnio 10 minut.

To dla nas standard.

A gdyby nie było służb, które nas chronią?

Ostatnio doświadczyła tego
kobieta w Oregonie.

Była sama w sobotni wieczór,

gdy do jej domu zaczął
dobijać się mężczyzna.

To był dla niej koszmar,

bo trafiła już do szpitala
po jego napaści 2 tygodnie wcześniej.

Przerażona chwyciła za słuchawkę

i, jak każdy na jej miejscu,
wykręciła 911.

I dowiedziała się,
że z powodu cięć budżetowych,

policja w jej hrabstwie
nie pracuje w weekendy.

Posłuchajcie.

Dyspozytorka: Nie mam kogo wysłać.

Jeśli zaatakuje, czy może go
pani poprosić, by odszedł?

Czy on jest nietrzeźwy?

Ofiara: Już prosiłam,
mówiłam że dzwonię na policję.

Już raz się włamał, zaatakował mnie.

9-1-1: Czy może pani jakoś uciec?

Ofiara: Nie mogę, blokuje jedyne wyjście.

9-1-1: Mogę jedynie udzielić porady
i powiadomić szeryfa jutro.

Co innego gdyby miał broń
lub próbował panią skrzywdzić.

Ale posterunek szeryfa jest zamknięty,
nie mam kogo wysłać.

GH: Niestety kobieta ta została
brutalnie napadnięta i zgwałcona.

Tak wygląda życie poza ochroną prawa.

Tak żyją miliardy najuboższych.

Jak dokładnie?

Mężczyzna molestujący seksualnie
ubogie dziecko w Boliwii

statystycznie ma większe szanse
na skręcenie karku pod prysznicem,

niż na to, że trafi do więzienia.

Jeśli zniewolisz ubogiego
w południowej Azji,

to prędzej trafi cię piorun,
niż trafisz do więzienia.

Epidemia przemocy szaleje.

Rujnuje próby wyrwania miliardów ludzi
z piekła życia za 2 dolary.

Dane nie kłamią.

Możemy dać biednym
najróżniejsze dobra i usługi,

ale jeśli nie powstrzymamy łobuzów,
którzy im je odbierają przemocą,

mocno nas zawiodą
długofalowe skutki naszych starań.

Myślicie pewnie, że egzekwowanie prawa

jest jednym z priorytetów
światowej walki z ubóstwem.

Ale nie jest.

Niedawny audyt ujawnił,
że nawet 1% międzynarodowego wsparcia

nie idzie na ochronę biednych
przed przemocą w życiu codziennym.

Czasem mówimy o przemocy
wobec biednych w dziwaczny sposób.

Pewna organizacja humarnitarna
opowiada poruszającą historię

dziewczynek gwałconych
w drodze po wodę pitną.

I świętuje wydrążenie nowej studni,
która znacząco skróci im drogę.

Kropka.

Ani słowa o gwałcicielach,
którzy wciąż tam są.

Gdyby u nas zgwałcono studentkę
w drodze do biblioteki,

nikt by nie proponował
przeniesienia biblioteki bliżej akademika.

Ale biednym to ma wystarczyć.

Eksperci od rozwoju i redukcji ubóstwa
nie wiedzą, co z tym począć.

Co więc robią?

Przemilczają to.

Ale istotniejszą przyczyną
zaniedbania ochrony przed przemocą

jest to, że majętnym mieszkańcom

ochrona nie jest potrzebna.

Rozmawiałem niedawno
na Światowym Forum Ekonomicznym

z prezesami spółek
robiących tam wielkie interesy.

Zapytałem ich, jak zapewniają
bezpieczeństwo swoim firmom.

Odpowiedzieli niemal jednogłośnie:

"Kupujemy je".

Prywatne firmy ochroniarske
w krajach rozwijających się

są nawet 7-krotnie
potężniejsze niż policja.

W Afryce największym pracodawcą
na kontynencie jest firma ochroniarska.

Bogaci płacą za bezpieczeństwo
i mogą się bogacić.

Biednych na to nie stać,

a bez ochrony nie podniosą się z kolan.

To ogromny skandal.

Ale nie musi tak być.

Egzekwowanie prawa można poprawić.

Przemoc można powstrzymać.

Prawie każdy system sprawiedliwości
z początku jest niewydolny i skorumpowany,

ale można go zmienić
wielkim wysiłkiem i zaangażowaniem.

Kierunek jest jasny.

Po pierwsze,
traktujmy powstrzymanie przemocy

jak nieodłączną część walki z ubóstwem.

Każdą rozmowę o ubóstwie
pomijającą ten problem

musimy uznać za niepoważną.

Po drugie, musimy zainwestować
poważne środki i podzielić się wiedzą,

by mógł tam powstać nowy,
publiczny system sprawiedliwości

który zamiast prywatnej ochrony
dałby wszystkim szanse na bezpieczeństwo.

Takie zmiany są możliwe
i już się zdarzają.

Niedawno fundacja Gatesów wsparła projekt
w jednym z największych miast Filipin,

gdzie miejscowi przedstawiciele prawa
tak przeobrazili kulejące sądy i policję,

że w ciągu zaledwie 4 lat
ilość dzieci zmuszanych do prostytucji

spadła o 79%.

Z perspektywy historii

co bywa najbardziej
niezrozumiałe i niewybaczalne?

Brak zwykłego współczucia.

Historia powoła trybunał
składający się z naszych wnuków,

które zapytają:
"Babciu, dziadku, gdzie byliście?

Gdzie byłeś dziadku, gdy Żydów
uciekających przed nazizmem

zawracano u naszych brzegów?

Gdzie byłeś, dziadku?

A ty, babciu, gdy internowano
Japończyków w USA?

Gdy katowano Murzynów
za to, że chcieli głosować?".

Tak samo nasze wnuki zapytają,

gdzie byliśmy, gdy miliardy najuboższych
grzęzły w bezprawiu i przemocy?

Chciałbym, byśmy mogli powiedzieć,
że współczuliśmy i zabraliśmy głos,

i jako pokolenie byliśmy tak poruszeni,
że powstrzymaliśmy przemoc.

Dziękuję.

[Musimy działać, żeby powstrzymać przemoc]

(Brawa)

Chris Anderson: Mocno powiedziane.

Proszę opowiedzieć, co robi się,
by poprawić wyszkolenie policji.

Jak trudny to proces?

GH: Jednym z pozytywnych skutków jest to,
że rozpad tych służb staje się oczywisty.

Pojawia się polityczna wola działania.

Teraz potrzebne są
środki i doświadczenie.

Będzie trochę politycznej szarpaniny,
ale jest do wygrania.

Z moją organizacją wypracowaliśmy
na świecie obiecujące przykłady.

CA: Ile może kosztować w jednym kraju
poprawa pracy policji?

Jako fragmentu systemu.

GH: W Gwatemali zaczęliśmy projekt
szkolenia policji, sędziów i prokuratorów,

dzięki czemu będą potrafili
skutecznie prowadzić takie sprawy.

Ilość spraw przeciwko
sprawcom przemocy na tle seksualnym

wzrosła ponad tysiąckrotnie.

Projekt ma skromne finansowanie,
rzędu miliona dolarów rocznie.

Niesamowite jest przełożenie
na poddźwignięcie całego systemu,

który mógłby działać właściwie
dzięki szkoleniu, motywacji i prowadzeniu.

W tych krajach
zwłaszcza klasa średnia widzi,

że nie ma przyszłości w destabilizacji
i prywatyzacji bezpieczeństwa.

Myślę, że jest teraz szansa na zmiany.

CA: By tak się stało,
istotny jest cały łańcuch.

Co oprócz policji?

GH: Egzekwowanie prawa

zaczyna się od policji,
ona jest u źródeł tego procesu,

ona przekazuje sprawę prokuratorom,
a oni dalej sądom.

Ofiary muszą w całym procesie
mieć instytucjonalne wsparcie.

Trzeba to wszystko zebrać razem.

Dawniej zaczynano szkolić sędziów,
ale dowody od policji były beznadziejne.

Albo policja znała się
na narkotykach i terroryzmie,

ale nie miała pojęcia,
jak zapewnić ochronę zwykłym ludziom.

Musimy to połączyć w całość,

dzięki czemu ludzie ubodzy
mogą być chronieni przez prawo jak my.

Może to ochrona niedoskonała,

ale wspaniale wiedzieć, że wykręcając 911
jest szansa, że ktoś cię ochroni.

CA: Gary, wykonałeś kawał
świetnej roboty,

zwracając na to uwagę światu
zarówno w książce, jak i tutaj.

Dziękujemy. Gary Haugen.

(Brawa)