Một nhà thơ trẻ kể câu chuyện về thảm sát ở Darfur

Emtithal "Emi" Mahmoud sáng tác thơ ca ngợi sự bền bỉ và kiên trì, viết về những trải nghiệm của mình trong khi trốn thoát khỏi vụ thảm sát ở Darfur. Cô ấy chia sẻ hai bài thơ cảm động về người tị nạn, gia đình, niềm vui, nỗi đau, và hỏi rằng: "Bạn sẽ chứng kiến tôi nói sự thật chứ?"

Lúc 10 tuổi, tôi đã hiểu
từ "Tội diệt chủng"có nghĩa là gì.

Đó là vào năm 2003,

và đồng bào tôi bị tàn sát đẫm máu
chỉ vì chủng tộc của họ.

Hàng trăm ngàn người bị giết hại,

hàng triệu người bị xua đuổi,

một quốc gia bị chia năm xẻ bảy
bởi chính chính phủ của nó.

Cha mẹ tôi ngay lập tức bắt đầu lên tiếng
chống lại cuộc khủng hoảng.

Tôi đã không hiểu điều đó,

trừ một điều là
nó đang huỷ hoại bố mẹ tôi.

Đến một ngày, tôi thấy mẹ đang khóc,

và tôi hỏi mẹ rằng tại sao chúng tôi
đang chôn cất quá nhiều người như vậy.

Tôi không nhớ rõ từ ngữ mẹ đã dùng

để diễn tả tội diệt chủng
cho đứa con gái 10 tuổi,

nhưng tôi nhớ rõ cảm giác khi đó.

Chúng tôi hoàn toàn cô độc,

như thể chẳng ai nghe thấy chúng tôi,

như thể chúng tôi hoàn toàn vô hình.

Đó là khi tôi viết
bài thơ đầu tiên về Darfur.

Tôi sáng tác thơ để kêu gọi mọi người
nghe và thấu hiểu chúng tôi,

và đó là cách tôi học được
thứ đã thay đổi tôi.

Điều đó thật dễ thấy.

Ý tôi là, một phụ nữ Châu Phi trẻ như tôi
với khăn quấn quanh đầu,

với chất giọng Mỹ

và một câu chuyện đẫm máu
vào sáng thứ hai, nghe có vẻ thật hấp dẫn.

Nhưng thật khó để thuyết phục người khác
rằng họ xứng đáng được quan tâm.

Tôi học được điều đó trong thời Trung học

khi giáo viên yêu cầu tôi
thuyết trình về thảm sát ở Darfur.

Khi tôi đang lên kế hoạch làm điều đó,
một người bạn cùng lớp bảo tôi rằng,

"Tại sao cậu lại phải nói về điều đó?

Cậu không thể nghĩ về chúng ta
và cảm xúc của chúng ta à?"

(Cười)

Tôi của năm 14 tuổi không biết
nên nói gì với cô ấy,

hay làm sao để giải thích
nỗi đau xót của tôi thời điểm đó,

và mọi thời điểm khác khi chúng tôi
bị buộc không được nói về "nó."

Lời cô ấy nói khiến tôi nhớ về
những ngày tháng trên mảnh đất Darfur,

nơi chúng tôi bị ép phải giữ im lặng,

nơi chúng tôi chẳng thể
nói chuyện lúc trà sáng

vì máy bay chiến đấu ngay trên đầu
đã nuốt trọn mọi âm thanh;

những ngày mà chúng tôi được bảo rằng

chúng tôi không chỉ không có
quyền được lắng nghe,

mà chúng tôi còn chẳng có
quyền gì để tồn tại.

Và đó là khi điều kì diệu xảy ra,

trong phòng học, khi bạn bè
bắt đầu vào chỗ ngồi

và tôi bắt đầu nói,

mặc kệ cảm giác rằng tôi
không xứng đáng được đứng ở đó,

rằng tôi không thuộc về nơi đó

hay có quyền được lên tiếng.

Khi tôi nói,

và bạn cùng lớp tôi lắng nghe,

nỗi sợ hãi dần biến mất.

Tâm trí tôi trở nên bình tĩnh,

và tôi cảm thấy an toàn.

Đó là âm thanh của sự đau buồn,

là cảm giác những bàn tay của họ
đang vỗ về tôi,

là bức tường vững trãi
giữ chúng tôi ở gần nhau.

Tôi không hề cảm thấy đơn độc.

Tôi chọn thơ ca bởi nó rất bản năng.

Khi ai đó đứng trước mặt bạn,
tâm trí, cơ thể, tâm hồn họ,

thốt lên: "Nhìn tôi này,"

thật khó cưỡng lại cảm giác
muốn quan tâm đến đồng loại của mình,

Điều đó làm tôi thay đổi hoàn toàn.

Nó đã cho tôi sự dũng cảm.

Mỗi ngày tôi đều cảm nhận
sức mạnh của sự thật,

và bởi điều đó, tôi được bình an.

Và giờ thì tôi hỏi:

Các bạn sẽ chứng kiến tôi nói sự thật chứ?

Họ đưa tôi chiếc micro

và bờ vai tôi như chùng xuống bởi áp lực.

Một người phụ nữ nói,

"Một triệu người tị nạn
vừa mới rời khỏi Nam Sudan.

Bạn có suy nghĩ gì?

Tôi cảm giác chân mình
chới với trên đôi giày cao gót mẹ mua cho,

tôi tự hỏi:

Chúng ta nên ở lại,
hay sẽ an toàn hơn nếu chọn ra đi?

Đầu óc tôi dội lên những con số:

Một triệu người đã bỏ đi,

Hai triệu người không nơi ở,

400.000 người chết ở Darfur.

Và điều ấy làm tôi nghẹn họng,

như thể những xác chết ấy
vừa tìm thấy một chỗ chôn

ngay trong thực quản tôi.

Từng là tổ quốc,

cả bắc nam đông tây,

Sông Nile chảy không ngừng
cũng không thể gắn kết chúng tôi,

và bạn lại yêu cầu tôi tóm tắt điều đó.

Họ nói về những con số
như thể nó vẫn chưa xảy ra,

như thể chẳng có
500.000 người chết ở Syria,

như thể 3000 người vẫn chưa
đấu tranh đến hơi thở cuối cùng

dưới đáy biển Địa Trung Hải,

như thể chẳng có những quyển sách
toàn viết về sự diệt chủng của chúng tôi,

và bây giờ họ muốn tôi viết một quyển.

Sự thật là:

Chúng tôi chẳng nói chuyện vào bữa sáng,

vì máy bay chiến đấu
át đi tiếng nói của chúng tôi.

Sự thật là:

Ông nội tôi không muốn rời khỏi quê nhà,

vì vậy ông chết trong vùng xung đột.

Sự thật là:

một bụi gai bốc cháy
mà không có Chúa cũng chỉ là một ngọn lửa.

Tôi cân nhắc giữa những gì tôi biết

và những gì có thể nói trước đám đông.

Tôi có nói về nỗi đau khổ? Sự trục xuất?

Tôi có nói về bạo lực không,

về việc nó chẳng đơn giản
như các bạn vẫn thấy trên TV,

về việc chúng tôi sống trong sợ hãi
hàng tuần trước khi được ghi lại?

Tôi có nói với cô ấy
về con người chúng tôi,

với 60 phần trăm là nước,

nhưng lại cháy như gỗ nổi,

tạo ra dầu nhờ sự hy sinh của chúng tôi?

Tôi có nên nói rằng trai tráng chết trước,
những bà mẹ bị ép chứng kiến sự tàn sát?

Rằng họ nhằm vào những đứa trẻ,

vứt bỏ chúng rải rác khắp châu lục
đến khi nhà cửa bị đánh sập?

Rằng thậm chí những lâu đài
cũng sụp xuống vì bom đạn?

Tôi có nên nói về những người già,

những anh hùng,

quá yếu để chạy, quá phí đạn để bắn,

việc chúng bắt họ xếp hàng,

tay phải giơ cao, súng trường dí sau lưng họ,

đi vào đống lửa?

Cây gậy chống của họ
giữ ngọn lửa cháy mãi?

Thật độc ác khi bắt một người
nuốt cả bó dây điện,

Quá tàn nhẫn,

như thung lũng bốc đầy mùi hôi thối
của những xác chết.

Trong thơ ca, nó có đẹp đẽ hơn không?

Một đoạn thơ có thể là
một tấm vải khâm liệm không?

Sẽ bớt đau nếu tôi ít nói về nó?

Nếu không thấy tôi khóc,
bạn hiểu tôi hơn không?

Nỗi đau sẽ tắt như chiếc micro chứ?

Sao mỗi từ ngữ nói ra tôi đều cảm giác
như đó là những từ cuối cùng?

30 giây cho mỗi đoạn ghi âm,

và giờ là ba phút cho một bài thơ.

Tôi nín lặng như cách chúng ta chết đi,

hoá tro tàn, nhưng trước đó
chưa hề là than.

Tôi cảm giác chân trái mình như tê dại,

và tôi nhận ra mình đã ghì chặt đầu gối,

chuẩn bị cho điều tệ hại sắp tới.

Tôi không bao giờ hiểu
điều mà tôi chưa từng trải qua.

Cám ơn.

(Vỗ tay)

Vậy, tôi muốn để lại trong bạn
một ý nghĩ tích cực,

bởi đây là một nghịch lí của cuộc sống:

Ở những nơi tôi học được
những tiếng khóc đau thương nhất,

cũng là nơi tôi học được cách mỉm cười.

Vậy, đây là bài thơ thứ hai.

"Bạn có một trí tưởng tượng phong phú

hoặc

400.000 cách để khóc."

Gửi Zeinab.

Tôi là một cô gái u sầu,

nhưng khuôn mặt tôi có
những kế hoạch khác,

tập trung năng lượng vào việc mỉm cười
để không lãng phí nó vào những nỗi đau.

Thứ đầu tiên nỗi đau cướp đi chính là
giấc ngủ của tôi,

mắt nặng trĩu nhưng luôn mở to,

suy nghĩ rằng tôi đã bỏ lỡ điều gì đó,

có thể là đoàn kỵ binh đang đến.

Nhưng họ không đến,

vì thế tôi mua cái gối to hơn.

(Cười)

Bà tôi có thể chữa trị mọi thứ

bằng việc thấu hiểu bản chất của nó.

Và bà nói rằng tôi có thể
khiến cả những tên trộm bật cười

ngay giữa cuộc chiến khốc liệt.

Chiến tranh biến gia đình
thành nỗi chia ly và khổ đau.

Bạn chỉ muốn biến mất khỏi thế gian này,

nhưng trái tim bạn
chẳng đủ sức để làm điều đó.

Nhưng niềm vui...

Niềm vui như chiếc áo giáp ta mặc
khi băng qua biên giới tổ quốc hoang tàn.

Sự đan xen của những câu chuyện,
những khuôn mặt.

còn dai dẳng mãi ngay cả khi
chúng chỉ còn là ký ức.

Một động lực nhỏ cũng giúp ta vượt qua
những thời kì cay đắng nhất,

ký ức tôi tràn ngập những nụ cười
cho đến khi tôi bật khóc,

hay những lần khóc cho đến khi tôi cười.

Nụ cười hay nước mắt đều là
phản xạ tự nhiên của con người,

là minh chứng cho khả năng biểu đạt.

Thế nên hãy cho tôi được thổ lộ rằng

nếu tôi khiến bạn cười,

bởi vì tôi muốn làm thế.

Và nếu tôi làm bạn khóc,

tôi sẽ vẫn nghĩ rằng bạn thật tốt đẹp.

Điều này dành cho
người chị em họ của tôi, Zeinab,

nằm liệt giường chỉ sau một buổi chiều.

Tôi đã không gặp cô ấy từ khi chúng tôi
ở Sudan cùng nhau,

và sau đó tôi đứng cạnh giường bệnh cô ấy

trong một tòa nhà 400 tuổi ở Pháp.

Zeinab muốn nghe tôi đọc thơ.

Đột nhiên, tiếng Anh, tiếng Ả Rập hay
tiếng Pháp đều chẳng đủ ngôn từ.

Mọi từ ngữ tôi biết trở thành
những âm thanh sáo rỗng,

và Zeinab: "Tốt thôi, chúng ta
sẽ quen với nó".

(Cười)

Và tôi đọc cho cô ấy nghe
mọi thứ có thể,

và chúng tôi cười vang,

và yêu điều đó,

và đó là sân khấu lớn nhất
tôi từng trình diễn,

vây quanh bởi gia đình tôi,

bởi những gì còn lại của một người
là nạn nhân của cuộc chiến tàn bạo

nhưng vẫn nhìn thấy
những điều tốt đẹp trong cuộc sống;

bởi những người
không chỉ dạy tôi cách cười,

mà còn dạy tôi cách sống mặc kệ cái chết;

những người giơ tay lên ngang trời,

đo khoảng cách đến mặt trời
và nói "Cười lên nào,

tôi sẽ gặp bạn ở đó."

Và đối với Zeinab...

Zeinab, người dạy tôi cách yêu
một nơi như nước Pháp,

Zeinab, người vẫn muốn nghe thơ
khi đang nằm liệt giường.

Những cơn đau khớp kéo dài,

cơ tim phình to

đến khi chúng không còn hoạt động.

Và cô ấy giữ lấy tay tôi
khiến tôi cảm thấy mình thật quý giá.

Và tôi nói, "Zeinab,

không lạ sao khi dường như
vấn đề duy nhất của em

là trái tim em quá rộng lượng?"

Cám ơn.

(Vỗ tay)