0:00:00.994,0:00:05.111
Lúc 10 tuổi, tôi đã hiểu [br]từ "Tội diệt chủng"có nghĩa là gì.

0:00:06.755,0:00:08.459
Đó là vào năm 2003,

0:00:08.483,0:00:12.585
và đồng bào tôi bị tàn sát đẫm máu[br]chỉ vì chủng tộc của họ.

0:00:12.609,0:00:14.413
Hàng trăm ngàn người bị giết hại,

0:00:14.437,0:00:16.385
hàng triệu người bị xua đuổi,

0:00:16.409,0:00:19.708
một quốc gia bị chia năm xẻ bảy[br]bởi chính chính phủ của nó.

0:00:20.199,0:00:24.389
Cha mẹ tôi ngay lập tức bắt đầu lên tiếng[br]chống lại cuộc khủng hoảng.

0:00:24.413,0:00:25.899
Tôi đã không hiểu điều đó,

0:00:25.923,0:00:28.769
trừ một điều là[br]nó đang huỷ hoại bố mẹ tôi.

0:00:29.391,0:00:33.104
Đến một ngày, tôi thấy mẹ đang khóc,

0:00:33.128,0:00:37.775
và tôi hỏi mẹ rằng tại sao chúng tôi[br]đang chôn cất quá nhiều người như vậy.

0:00:38.400,0:00:41.103
Tôi không nhớ rõ từ ngữ mẹ đã dùng

0:00:41.127,0:00:45.364
để diễn tả tội diệt chủng [br]cho đứa con gái 10 tuổi,

0:00:45.388,0:00:47.017
nhưng tôi nhớ rõ cảm giác khi đó.

0:00:47.741,0:00:50.781
Chúng tôi hoàn toàn cô độc,

0:00:50.820,0:00:52.738
như thể chẳng ai nghe thấy chúng tôi,

0:00:52.762,0:00:55.571
như thể chúng tôi hoàn toàn vô hình.

0:00:56.359,0:01:00.388
Đó là khi tôi viết[br]bài thơ đầu tiên về Darfur.

0:01:01.144,0:01:06.132
Tôi sáng tác thơ để kêu gọi mọi người[br]nghe và thấu hiểu chúng tôi,

0:01:06.156,0:01:08.626
và đó là cách tôi học được[br]thứ đã thay đổi tôi.

0:01:09.291,0:01:11.087
Điều đó thật dễ thấy.

0:01:11.111,0:01:16.221
Ý tôi là, một phụ nữ Châu Phi trẻ như tôi[br]với khăn quấn quanh đầu,

0:01:16.245,0:01:18.408
với chất giọng Mỹ

0:01:18.432,0:01:22.790
và một câu chuyện đẫm máu[br]vào sáng thứ hai, nghe có vẻ thật hấp dẫn.

0:01:24.031,0:01:27.634
Nhưng thật khó để thuyết phục người khác[br]rằng họ xứng đáng được quan tâm.

0:01:28.741,0:01:31.152
Tôi học được điều đó trong thời Trung học

0:01:31.176,0:01:34.051
khi giáo viên yêu cầu tôi[br]thuyết trình về thảm sát ở Darfur.

0:01:34.075,0:01:37.970
Khi tôi đang lên kế hoạch làm điều đó,[br]một người bạn cùng lớp bảo tôi rằng,

0:01:37.994,0:01:40.089
"Tại sao cậu lại phải nói về điều đó?

0:01:40.113,0:01:43.163
Cậu không thể nghĩ về chúng ta[br]và cảm xúc của chúng ta à?"

0:01:43.187,0:01:45.327
(Cười)

0:01:45.351,0:01:49.415
Tôi của năm 14 tuổi không biết [br]nên nói gì với cô ấy,

0:01:49.439,0:01:53.301
hay làm sao để giải thích[br]nỗi đau xót của tôi thời điểm đó,

0:01:53.325,0:01:57.396
và mọi thời điểm khác khi chúng tôi[br]bị buộc không được nói về "nó."

0:01:57.420,0:02:02.264
Lời cô ấy nói khiến tôi nhớ về [br]những ngày tháng trên mảnh đất Darfur,

0:02:02.288,0:02:04.742
nơi chúng tôi bị ép phải giữ im lặng,

0:02:04.766,0:02:06.957
nơi chúng tôi chẳng thể[br]nói chuyện lúc trà sáng

0:02:06.981,0:02:11.434
vì máy bay chiến đấu ngay trên đầu [br]đã nuốt trọn mọi âm thanh;

0:02:11.458,0:02:13.581
những ngày mà chúng tôi được bảo rằng[br]

0:02:13.605,0:02:16.394
chúng tôi không chỉ không có[br]quyền được lắng nghe,

0:02:16.418,0:02:19.234
mà chúng tôi còn chẳng có[br]quyền gì để tồn tại.

0:02:19.963,0:02:22.442
Và đó là khi điều kì diệu xảy ra,

0:02:22.466,0:02:25.689
trong phòng học, khi bạn bè[br]bắt đầu vào chỗ ngồi

0:02:25.713,0:02:26.982
và tôi bắt đầu nói,

0:02:27.006,0:02:30.745
mặc kệ cảm giác rằng tôi[br]không xứng đáng được đứng ở đó,

0:02:30.769,0:02:32.209
rằng tôi không thuộc về nơi đó

0:02:32.233,0:02:34.611
hay có quyền được lên tiếng.

0:02:35.110,0:02:36.794
Khi tôi nói,

0:02:36.818,0:02:39.461
và bạn cùng lớp tôi lắng nghe,

0:02:39.485,0:02:40.955
nỗi sợ hãi dần biến mất.

0:02:42.022,0:02:43.599
Tâm trí tôi trở nên bình tĩnh,

0:02:43.623,0:02:45.300
và tôi cảm thấy an toàn.

0:02:46.796,0:02:49.693
Đó là âm thanh của sự đau buồn,

0:02:49.717,0:02:52.440
là cảm giác những bàn tay của họ[br]đang vỗ về tôi,

0:02:52.464,0:02:54.745
là bức tường vững trãi[br]giữ chúng tôi ở gần nhau.

0:02:55.926,0:02:57.857
Tôi không hề cảm thấy đơn độc.

0:02:58.801,0:03:02.077
Tôi chọn thơ ca bởi nó rất bản năng.

0:03:02.821,0:03:06.131
Khi ai đó đứng trước mặt bạn,[br]tâm trí, cơ thể, tâm hồn họ,

0:03:06.155,0:03:07.356
thốt lên: "Nhìn tôi này,"

0:03:07.380,0:03:11.194
thật khó cưỡng lại cảm giác[br]muốn quan tâm đến đồng loại của mình,

0:03:11.593,0:03:13.393
Điều đó làm tôi thay đổi hoàn toàn.

0:03:13.417,0:03:14.963
Nó đã cho tôi sự dũng cảm.

0:03:15.883,0:03:18.474
Mỗi ngày tôi đều cảm nhận[br]sức mạnh của sự thật,

0:03:18.498,0:03:20.599
và bởi điều đó, tôi được bình an.

0:03:20.623,0:03:22.105
Và giờ thì tôi hỏi:

0:03:22.129,0:03:24.125
Các bạn sẽ chứng kiến tôi nói sự thật chứ?

0:03:25.401,0:03:27.435
Họ đưa tôi chiếc micro

0:03:27.459,0:03:30.760
và bờ vai tôi như chùng xuống bởi áp lực.

0:03:32.343,0:03:34.301
Một người phụ nữ nói,

0:03:34.325,0:03:36.766
"Một triệu người tị nạn[br]vừa mới rời khỏi Nam Sudan.

0:03:36.790,0:03:38.247
Bạn có suy nghĩ gì?

0:03:38.271,0:03:42.291
Tôi cảm giác chân mình[br]chới với trên đôi giày cao gót mẹ mua cho,

0:03:42.315,0:03:43.493
tôi tự hỏi:

0:03:43.517,0:03:46.267
Chúng ta nên ở lại,[br]hay sẽ an toàn hơn nếu chọn ra đi?

0:03:46.826,0:03:49.077
Đầu óc tôi dội lên những con số:

0:03:49.741,0:03:51.404
Một triệu người đã bỏ đi,

0:03:51.428,0:03:53.050
Hai triệu người không nơi ở,

0:03:53.074,0:03:55.794
400.000 người chết ở Darfur.

0:03:55.818,0:03:57.524
Và điều ấy làm tôi nghẹn họng,

0:03:57.548,0:04:00.170
như thể những xác chết ấy[br]vừa tìm thấy một chỗ chôn

0:04:00.194,0:04:02.127
ngay trong thực quản tôi.

0:04:02.593,0:04:03.744
Từng là tổ quốc,

0:04:03.768,0:04:05.998
cả bắc nam đông tây,

0:04:06.022,0:04:08.940
Sông Nile chảy không ngừng[br]cũng không thể gắn kết chúng tôi,

0:04:08.964,0:04:10.823
và bạn lại yêu cầu tôi tóm tắt điều đó.

0:04:11.354,0:04:14.389
Họ nói về những con số[br]như thể nó vẫn chưa xảy ra,

0:04:14.413,0:04:17.630
như thể chẳng có[br]500.000 người chết ở Syria,

0:04:17.654,0:04:20.548
như thể 3000 người vẫn chưa[br]đấu tranh đến hơi thở cuối cùng

0:04:20.572,0:04:23.736
dưới đáy biển Địa Trung Hải,

0:04:23.760,0:04:28.499
như thể chẳng có những quyển sách[br]toàn viết về sự diệt chủng của chúng tôi,

0:04:28.523,0:04:30.377
và bây giờ họ muốn tôi viết một quyển.

0:04:31.254,0:04:32.417
Sự thật là:

0:04:33.883,0:04:36.145
Chúng tôi chẳng nói chuyện vào bữa sáng,

0:04:36.169,0:04:38.884
vì máy bay chiến đấu[br]át đi tiếng nói của chúng tôi.

0:04:38.908,0:04:40.486
Sự thật là:

0:04:40.510,0:04:42.974
Ông nội tôi không muốn rời khỏi quê nhà,

0:04:42.998,0:04:45.027
vì vậy ông chết trong vùng xung đột.

0:04:45.647,0:04:46.987
Sự thật là:

0:04:47.011,0:04:50.086
một bụi gai bốc cháy[br]mà không có Chúa cũng chỉ là một ngọn lửa.

0:04:50.652,0:04:52.838
Tôi cân nhắc giữa những gì tôi biết

0:04:52.862,0:04:55.112
và những gì có thể nói trước đám đông.

0:04:55.136,0:04:58.030
Tôi có nói về nỗi đau khổ? Sự trục xuất?

0:04:58.054,0:04:59.447
Tôi có nói về bạo lực không,

0:04:59.471,0:05:02.151
về việc nó chẳng đơn giản[br]như các bạn vẫn thấy trên TV,

0:05:02.175,0:05:05.993
về việc chúng tôi sống trong sợ hãi[br]hàng tuần trước khi được ghi lại?

0:05:07.654,0:05:10.274
Tôi có nói với cô ấy[br]về con người chúng tôi,

0:05:10.298,0:05:11.749
với 60 phần trăm là nước,

0:05:11.773,0:05:13.670
nhưng lại cháy như gỗ nổi,

0:05:13.694,0:05:15.596
tạo ra dầu nhờ sự hy sinh của chúng tôi?

0:05:15.620,0:05:19.728
Tôi có nên nói rằng trai tráng chết trước,[br]những bà mẹ bị ép chứng kiến sự tàn sát?

0:05:19.752,0:05:21.354
Rằng họ nhằm vào những đứa trẻ,

0:05:21.378,0:05:24.532
vứt bỏ chúng rải rác khắp châu lục[br]đến khi nhà cửa bị đánh sập?

0:05:24.556,0:05:27.685
Rằng thậm chí những lâu đài[br]cũng sụp xuống vì bom đạn?

0:05:29.773,0:05:31.640
Tôi có nên nói về những người già,

0:05:31.664,0:05:33.299
những anh hùng,

0:05:33.323,0:05:35.934
quá yếu để chạy, quá phí đạn để bắn,

0:05:35.958,0:05:37.341
việc chúng bắt họ xếp hàng,

0:05:37.365,0:05:39.612
tay phải giơ cao, súng trường dí sau lưng họ,

0:05:39.636,0:05:40.792
đi vào đống lửa?

0:05:40.816,0:05:43.086
Cây gậy chống của họ[br]giữ ngọn lửa cháy mãi?

0:05:43.110,0:05:48.294
Thật độc ác khi bắt một người[br]nuốt cả bó dây điện,

0:05:48.318,0:05:49.754
Quá tàn nhẫn,

0:05:49.778,0:05:53.637
như thung lũng bốc đầy mùi hôi thối[br]của những xác chết.

0:05:53.661,0:05:55.494
Trong thơ ca, nó có đẹp đẽ hơn không?

0:05:56.114,0:05:58.815
Một đoạn thơ có thể là[br]một tấm vải khâm liệm không?

0:05:58.839,0:06:00.670
Sẽ bớt đau nếu tôi ít nói về nó?

0:06:00.694,0:06:02.997
Nếu không thấy tôi khóc,[br]bạn hiểu tôi hơn không?

0:06:03.021,0:06:05.137
Nỗi đau sẽ tắt như chiếc micro chứ?

0:06:05.161,0:06:08.355
Sao mỗi từ ngữ nói ra tôi đều cảm giác[br]như đó là những từ cuối cùng?

0:06:10.256,0:06:12.423
30 giây cho mỗi đoạn ghi âm,

0:06:12.447,0:06:14.547
và giờ là ba phút cho một bài thơ.

0:06:15.320,0:06:19.384
Tôi nín lặng như cách chúng ta chết đi,

0:06:19.408,0:06:22.600
hoá tro tàn, nhưng trước đó[br]chưa hề là than.

0:06:24.311,0:06:26.597
Tôi cảm giác chân trái mình như tê dại,

0:06:26.621,0:06:29.478
và tôi nhận ra mình đã ghì chặt đầu gối,

0:06:29.502,0:06:31.090
chuẩn bị cho điều tệ hại sắp tới.

0:06:31.737,0:06:34.761
Tôi không bao giờ hiểu[br]điều mà tôi chưa từng trải qua.

0:06:36.330,0:06:37.487
Cám ơn.

0:06:37.988,0:06:44.082
(Vỗ tay)

0:06:44.847,0:06:49.084
Vậy, tôi muốn để lại trong bạn[br]một ý nghĩ tích cực,

0:06:49.108,0:06:52.584
bởi đây là một nghịch lí của cuộc sống:

0:06:52.608,0:06:55.608
Ở những nơi tôi học được[br]những tiếng khóc đau thương nhất,

0:06:55.632,0:06:58.948
cũng là nơi tôi học được cách mỉm cười.

0:06:59.615,0:07:02.122
Vậy, đây là bài thơ thứ hai.

0:07:04.837,0:07:07.691
"Bạn có một trí tưởng tượng phong phú

0:07:08.325,0:07:09.602
hoặc

0:07:09.626,0:07:13.262
400.000 cách để khóc."

0:07:14.434,0:07:15.585
Gửi Zeinab.

0:07:16.784,0:07:18.292
Tôi là một cô gái u sầu,

0:07:19.325,0:07:22.010
nhưng khuôn mặt tôi có[br]những kế hoạch khác,

0:07:22.034,0:07:26.760
tập trung năng lượng vào việc mỉm cười[br]để không lãng phí nó vào những nỗi đau.

0:07:26.780,0:07:29.403
Thứ đầu tiên nỗi đau cướp đi chính là[br]giấc ngủ của tôi,

0:07:29.427,0:07:31.745
mắt nặng trĩu nhưng luôn mở to,

0:07:31.769,0:07:33.793
suy nghĩ rằng tôi đã bỏ lỡ điều gì đó,

0:07:33.817,0:07:35.991
có thể là đoàn kỵ binh đang đến.

0:07:36.015,0:07:37.260
Nhưng họ không đến,

0:07:37.284,0:07:39.096
vì thế tôi mua cái gối to hơn.

0:07:39.120,0:07:40.423
(Cười)

0:07:41.508,0:07:45.212
Bà tôi có thể chữa trị mọi thứ

0:07:45.236,0:07:47.823
bằng việc thấu hiểu bản chất của nó.

0:07:47.847,0:07:51.112
Và bà nói rằng tôi có thể[br]khiến cả những tên trộm bật cười

0:07:51.136,0:07:53.216
ngay giữa cuộc chiến khốc liệt.

0:07:53.240,0:07:57.662
Chiến tranh biến gia đình[br]thành nỗi chia ly và khổ đau.

0:07:58.198,0:08:00.379
Bạn chỉ muốn biến mất khỏi thế gian này,

0:08:00.403,0:08:04.136
nhưng trái tim bạn[br]chẳng đủ sức để làm điều đó.

0:08:04.848,0:08:06.192
Nhưng niềm vui...

0:08:06.216,0:08:10.543
Niềm vui như chiếc áo giáp ta mặc[br]khi băng qua biên giới tổ quốc hoang tàn.

0:08:12.687,0:08:16.239
Sự đan xen của những câu chuyện,[br]những khuôn mặt.

0:08:16.263,0:08:19.087
còn dai dẳng mãi ngay cả khi[br]chúng chỉ còn là ký ức.

0:08:20.018,0:08:23.928
Một động lực nhỏ cũng giúp ta vượt qua[br]những thời kì cay đắng nhất,

0:08:23.952,0:08:28.435
ký ức tôi tràn ngập những nụ cười[br]cho đến khi tôi bật khóc,

0:08:28.465,0:08:30.390
hay những lần khóc cho đến khi tôi cười.

0:08:30.410,0:08:34.153
Nụ cười hay nước mắt đều là[br]phản xạ tự nhiên của con người,

0:08:34.177,0:08:37.350
là minh chứng cho khả năng biểu đạt.

0:08:37.374,0:08:39.207
Thế nên hãy cho tôi được thổ lộ rằng

0:08:39.231,0:08:40.921
nếu tôi khiến bạn cười,

0:08:40.945,0:08:43.024
bởi vì tôi muốn làm thế.

0:08:43.048,0:08:44.775
Và nếu tôi làm bạn khóc,

0:08:44.799,0:08:46.778
tôi sẽ vẫn nghĩ rằng bạn thật tốt đẹp.

0:08:47.267,0:08:49.962
Điều này dành cho[br]người chị em họ của tôi, Zeinab,

0:08:50.696,0:08:53.710
nằm liệt giường chỉ sau một buổi chiều.

0:08:54.131,0:08:58.157
Tôi đã không gặp cô ấy từ khi chúng tôi[br]ở Sudan cùng nhau,

0:08:58.181,0:09:02.135
và sau đó tôi đứng cạnh giường bệnh cô ấy

0:09:02.159,0:09:05.517
trong một tòa nhà 400 tuổi ở Pháp.

0:09:07.047,0:09:09.292
Zeinab muốn nghe tôi đọc thơ.

0:09:10.179,0:09:14.229
Đột nhiên, tiếng Anh, tiếng Ả Rập hay[br]tiếng Pháp đều chẳng đủ ngôn từ.

0:09:14.253,0:09:17.640
Mọi từ ngữ tôi biết trở thành[br]những âm thanh sáo rỗng,

0:09:17.664,0:09:19.938
và Zeinab: "Tốt thôi, chúng ta [br]sẽ quen với nó".

0:09:19.962,0:09:21.039
(Cười)

0:09:21.063,0:09:24.225
Và tôi đọc cho cô ấy nghe[br]mọi thứ có thể,

0:09:24.249,0:09:25.585
và chúng tôi cười vang,

0:09:25.609,0:09:26.765
và yêu điều đó,

0:09:26.789,0:09:30.764
và đó là sân khấu lớn nhất[br]tôi từng trình diễn,

0:09:30.788,0:09:32.599
vây quanh bởi gia đình tôi,

0:09:32.623,0:09:37.399
bởi những gì còn lại của một người[br]là nạn nhân của cuộc chiến tàn bạo

0:09:37.423,0:09:40.879
nhưng vẫn nhìn thấy[br]những điều tốt đẹp trong cuộc sống;

0:09:40.903,0:09:44.619
bởi những người[br]không chỉ dạy tôi cách cười,

0:09:44.643,0:09:47.513
mà còn dạy tôi cách sống mặc kệ cái chết;

0:09:47.537,0:09:49.943
những người giơ tay lên ngang trời,

0:09:49.967,0:09:53.334
đo khoảng cách đến mặt trời[br]và nói "Cười lên nào,

0:09:53.358,0:09:55.013
tôi sẽ gặp bạn ở đó."

0:09:55.798,0:09:57.378
Và đối với Zeinab...

0:09:58.122,0:10:01.693
Zeinab, người dạy tôi cách yêu[br]một nơi như nước Pháp,

0:10:02.424,0:10:06.989
Zeinab, người vẫn muốn nghe thơ [br]khi đang nằm liệt giường.

0:10:08.471,0:10:10.894
Những cơn đau khớp kéo dài,

0:10:11.783,0:10:14.016
cơ tim phình to

0:10:14.858,0:10:16.539
đến khi chúng không còn hoạt động.

0:10:17.190,0:10:21.063
Và cô ấy giữ lấy tay tôi[br]khiến tôi cảm thấy mình thật quý giá.

0:10:21.087,0:10:22.632
Và tôi nói, "Zeinab,

0:10:23.481,0:10:27.001
không lạ sao khi dường như[br]vấn đề duy nhất của em

0:10:27.025,0:10:29.909
là trái tim em quá rộng lượng?"

0:10:32.420,0:10:33.619
Cám ơn.

0:10:33.643,0:10:38.428
(Vỗ tay)