< Return to Video

De warmte en wijsheid van lemen gebouwen

  • 0:01 - 0:05
    Het was eind oktober,
    in de bergen in Oostenrijk,
  • 0:05 - 0:10
    tijdens een excursie met mijn
    studenten architectuur uit Zürich.
  • 0:10 - 0:14
    Toen we een hooggelegen dal bereikten,
  • 0:14 - 0:15
    verraste ik ze met het nieuws
  • 0:15 - 0:19
    dat daar geen hut of hotel
    was geboekt voor de nacht.
  • 0:19 - 0:21
    Het was geen fout.
  • 0:21 - 0:24
    Het was helemaal de bedoeling.
  • 0:25 - 0:29
    De uitdaging was onze eigen schuilplaats
    te bouwen van alles wat we konden vinden.
  • 0:31 - 0:32
    Iedereen overleefde het.
  • 0:32 - 0:35
    Het was koud, het was echt zwaar,
  • 0:35 - 0:38
    en het was een geweldige leerervaring
  • 0:38 - 0:42
    om te ontdekken dat je veel middelen
    zomaar uit de natuur kan halen.
  • 0:42 - 0:46
    We hadden alleen maar
    onze gevoeligheid nodig om ze te zien
  • 0:46 - 0:49
    en onze creativiteit om ze te gebruiken.
  • 0:50 - 0:54
    Ik zat in dezelfde omstandigheid,
  • 0:54 - 0:59
    toen ik ongeveer13 jaar geleden
    architectuur studeerde.
  • 0:59 - 1:02
    Ik ging naar Bangladesh,
    naar het afgelegen dorp Rudrapur,
  • 1:02 - 1:06
    om een school te ontwerpen
    en bouwen als afstudeerproject.
  • 1:06 - 1:10
    Ik woonde eerder in dat dorp toen ik
    een vrijwilliger was van 19 in Dipshikha,
  • 1:10 - 1:12
    een Bengaalse NGO
    voor plattelandsontwikkeling.
  • 1:12 - 1:14
    Ik leerde van hen
  • 1:14 - 1:19
    dat de duurzaamste ontwikkelingsstrategie
  • 1:19 - 1:24
    het koesteren en gebruiken is
    van je eigen grondstoffen en potentieel,
  • 1:24 - 1:27
    en niet afhankelijk
    van externe factoren te worden.
  • 1:27 - 1:31
    Dat probeerde ik ook
    met mijn architectuur.
  • 1:31 - 1:35
    Voor geschikt bouwmateriaal
    voor mijn school
  • 1:35 - 1:37
    hoefde ik niet ver te zoeken.
  • 1:37 - 1:40
    Ik stond er bovenop:
  • 1:40 - 1:44
    modder, aarde, klei, hoe je het ook noemt,
  • 1:45 - 1:48
    en bamboe dat overal groeide.
  • 1:49 - 1:53
    Elektriciteit is schaars
    in het afgelegen Bangladesh,
  • 1:53 - 1:55
    maar dat was niet nodig.
  • 1:55 - 1:56
    We hadden menselijke energie
  • 1:56 - 1:59
    en men was blij om werk te hebben.
  • 2:00 - 2:02
    Gereedschap was ook een probleem,
  • 2:02 - 2:04
    maar we hadden deze jongens,
  • 2:04 - 2:06
    waterbuffels.
  • 2:07 - 2:09
    Koeien hadden we ook uitgeprobeerd,
  • 2:09 - 2:12
    maar gek genoeg waren die te slim.
  • 2:12 - 2:15
    Ze stapten steeds
    in de gaten van het vorige rondje.
  • 2:15 - 2:17
    Ze mengden niet de modder en stro --
  • 2:17 - 2:18
    (Gelach)
  • 2:18 - 2:21
    en het zand, wat de grondstoffen
    waren voor de muren.
  • 2:22 - 2:25
    Naast een klein team van consultants,
  • 2:25 - 2:27
    zoals mijn partner Eike Roswag
  • 2:27 - 2:29
    en mijn mandenmakende neef Emmanuel,
  • 2:29 - 2:34
    werd alles gemaakt
    door vakmensen uit het dorp.
  • 2:36 - 2:39
    Dit is de METI-school
    na zes maanden bouwen.
  • 2:39 - 2:41
    (Applaus)
  • 2:41 - 2:42
    Dank je wel.
  • 2:42 - 2:44
    (Applaus)
  • 2:44 - 2:48
    Dragende lemen muren
    die de school echt dragen,
  • 2:48 - 2:52
    en grote bamboeconstructies
    die licht toelaten.
  • 2:54 - 2:57
    Dat is het schoollokaal beneden.
  • 2:57 - 3:00
    Daaraan vast zitten de grotten.
  • 3:00 - 3:02
    Om er te lezen,
    te relaxen, om alleen te zijn,
  • 3:02 - 3:05
    om te mediteren, te spelen ...
  • 3:05 - 3:08
    en het schoollokaal erbovenop.
  • 3:10 - 3:14
    De kinderen hebben hun naam
    in het Bengaals op de deur gezet,
  • 3:14 - 3:18
    en dat niet alleen,
    ze hebben ook geholpen bij de bouw.
  • 3:18 - 3:21
    Ik denk dat iedereen
    wel eens klei heeft vastgepakt.
  • 3:21 - 3:23
    Ik vind het heerlijk om aan te raken.
  • 3:23 - 3:25
    De kinderen vonden dat ook.
  • 3:25 - 3:30
    Kan je je het gevoel voorstellen
    van zo'n klein meisje of kleine jongen
  • 3:30 - 3:34
    of ongeletterde arbeider
    die voor de school staat,
  • 3:34 - 3:35
    wetend dat je die gebouwd hebt
  • 3:35 - 3:39
    van gewoon bamboe
    en de modder onder je voeten,
  • 3:39 - 3:42
    met alleen maar je handen?
  • 3:43 - 3:47
    Dat geeft zo'n geweldige boost
  • 3:47 - 3:52
    van vertrouwen in jezelf
    en in de gemeenschap,
  • 3:53 - 3:55
    en in het materiaal.
  • 3:55 - 3:58
    Vooral modder heeft een slecht imago.
  • 3:58 - 4:01
    Als we aan modder denken,
    denken we aan vuiligheid --
  • 4:01 - 4:04
    het is lelijk, vergankelijk --
  • 4:04 - 4:07
    en dit imago wil ik veranderen.
  • 4:07 - 4:11
    Het is nu het elfde regenseizoen
    voor deze school,
  • 4:11 - 4:14
    met echt heftige horizontale moessonregen,
  • 4:14 - 4:17
    terwijl de muren nog steeds
    stevig overeind staan.
  • 4:17 - 4:20
    (Applaus)
  • 4:22 - 4:23
    Hoe werkt dat nou?
  • 4:23 - 4:27
    Regel een: een stevige fundering
    die de muren droog houdt boven de grond
  • 4:27 - 4:31
    en regel twee: een goed dak
    dat beschermt van bovenaf,
  • 4:31 - 4:34
    en regel drie: erosie-beheersing.
  • 4:34 - 4:36
    Een lemen muur moet richels hebben
  • 4:36 - 4:41
    zodat het regenwater geremd wordt
    als het langs de muur stroomt.
  • 4:41 - 4:44
    Deze snelheidsbeperkers
    kunnen regels van bamboe zijn
  • 4:44 - 4:48
    of stenen of stro
    dat met de leem is gemengd,
  • 4:48 - 4:53
    net zoals een heuvel
    bomen of stenen moet hebben tegen erosie.
  • 4:53 - 4:55
    Dat werkt net zo.
  • 4:55 - 4:59
    Men vraagt mij altijd
    of er cement bij het leem moet.
  • 4:59 - 5:01
    Het antwoord is: nee.
  • 5:01 - 5:05
    Er is geen stabilisator
    en geen toplaag op deze muren,
  • 5:05 - 5:07
    alleen in de fundering.
  • 5:08 - 5:10
    Dit is de muur van dichtbij
  • 5:10 - 5:14
    na tien regenseizoenen,
  • 5:14 - 5:16
    en net zoals ik wat ouder ben geworden,
  • 5:16 - 5:18
    krijgt deze muur ook wat rimpels.
  • 5:18 - 5:20
    De randen zijn wat minder scherp geworden,
  • 5:20 - 5:22
    maar ze zien er nog best goed uit.
  • 5:22 - 5:24
    Als het gerepareerd moet worden,
  • 5:24 - 5:26
    is dat heel makkelijk.
  • 5:26 - 5:28
    Neem het gebroken stuk,
  • 5:28 - 5:30
    maak het nat en stop het terug in de muur
  • 5:30 - 5:33
    en het ziet er weer uit als voorheen.
  • 5:33 - 5:34
    Ik wou dat dat bij mij ook kon.
  • 5:34 - 5:37
    (Gelach)
  • 5:39 - 5:41
    Het mooie is
  • 5:41 - 5:43
    dat een muur die niet meer nodig is
  • 5:43 - 5:47
    zo weer terug naar de grond kan
    waar hij vandaan kwam
  • 5:47 - 5:48
    om tuin te worden,
  • 5:48 - 5:53
    of helemaal hergebruikt te worden
    zonder verlies van kwaliteit.
  • 5:53 - 5:55
    Geen enkel ander materiaal kan dat,
  • 5:55 - 6:00
    en daarom is leem zo geschikt
    in termen van milieuprestaties.
  • 6:00 - 6:03
    En de economische duurzaamheid?
  • 6:03 - 6:05
    Toen we een school bouwden,
  • 6:05 - 6:07
    woonde ik ongeveer op de bouwplaats,
  • 6:07 - 6:10
    en 's avonds ging ik
    met de bouwers naar de markt,
  • 6:10 - 6:13
    en kon ik zien hoe ze hun geld uitgaven.
  • 6:13 - 6:16
    Ze kochten dan groente van hun buren,
  • 6:16 - 6:21
    gingen naar de kapper of kochten
    een nieuw shirt bij de klaarmaker.
  • 6:21 - 6:25
    Omdat het grootste deel van de bouwsom
  • 6:25 - 6:27
    aan vakmanschap werd besteed,
  • 6:27 - 6:29
    was de school niet alleen een gebouw,
  • 6:29 - 6:34
    het werd een aanjager
    van de plaatselijke ontwikkeling,
  • 6:34 - 6:36
    en daar werd ik blij van.
  • 6:37 - 6:39
    Had ik de school ontworpen
    van cement en staal,
  • 6:39 - 6:44
    dan zou het geld zijn geëxporteerd
    en verloren gegaan voor die families.
  • 6:44 - 6:49
    (Applaus)
  • 6:50 - 6:53
    De bouwbudget was toen 35.000 euro --
  • 6:53 - 6:56
    dat zal nu het dubbele zijn --
  • 6:56 - 6:59
    en dat is veel geld voor die regio,
  • 6:59 - 7:03
    vooral omdat dit geld
    binnen de gemeenschap blijft werken,
  • 7:03 - 7:04
    en snel rouleert,
  • 7:04 - 7:06
    en niet naar de aandelenmarkt gaat.
  • 7:06 - 7:11
    Dus als het gaat
    om economische duurzaamheid,
  • 7:11 - 7:16
    is de hamvraag,
    waar gaat de winst naartoe?
  • 7:17 - 7:19
    Wie van jullie
  • 7:19 - 7:22
    weet wat het is
    om in een lemen huis te wonen?
  • 7:22 - 7:24
    Chris Anderson, waar is je hand?
  • 7:24 - 7:25
    (Gelach)
  • 7:25 - 7:26
    Jij? Oké.
  • 7:28 - 7:31
    Het lijkt niet in beeld te zijn,
  • 7:31 - 7:36
    maar ongeveer 3 miljoen mensen
    over de hele wereld
  • 7:36 - 7:39
    wonen in lemen huizen,
  • 7:39 - 7:41
    en het is een traditioneel bouwmateriaal
  • 7:41 - 7:44
    in Europa, net zoveel als in Afrika.
  • 7:46 - 7:48
    Gek genoeg
  • 7:48 - 7:52
    vindt men leem niet de moeite
    van het bestuderen waard op universiteiten
  • 7:52 - 7:55
    dus heb ik maar wat
    meegenomen naar Harvard.
  • 7:55 - 7:58
    (Gelach)
  • 7:58 - 8:02
    Precies 60 ton modder voor de deur
  • 8:02 - 8:04
    van de Graduate School of Design.
  • 8:05 - 8:08
    Studenten en faculteit
    rolden hun mouwen op,
  • 8:08 - 8:09
    maakten hun handen vies
  • 8:09 - 8:13
    en veranderden de voorkant
    in een knusse plek om bij elkaar te komen.
  • 8:13 - 8:15
    Kinderen beklommen de bouwsels,
  • 8:15 - 8:16
    skaters skateten er vanaf,
  • 8:16 - 8:18
    studenten lunchten er
  • 8:18 - 8:22
    en het was vooral fascinerend om te zien
    hoeveel mensen de muur aanraakten.
  • 8:22 - 8:26
    We gaan normaal niet de stad rond
    om gevels te aaien, toch?
  • 8:26 - 8:28
    (Gelach)
  • 8:32 - 8:35
    (Gelach)
  • 8:37 - 8:39
    Dit was natuurlijk
    een kleinschalig project,
  • 8:39 - 8:42
    maar als we het hebben
    over bewustwording en educatie
  • 8:42 - 8:45
    was dit een soort katalysator.
  • 8:46 - 8:49
    In steeds meer landen
  • 8:49 - 8:54
    mogen dragende muren van leem
    niet meer gebouwd worden,
  • 8:54 - 8:58
    hoewel ze gangbaar waren
    en al eeuwen meegaan,
  • 8:58 - 9:00
    en niet omdat ze zwak zijn,
  • 9:00 - 9:03
    maar omdat er geen
    architecten en bouwkundigen zijn
  • 9:03 - 9:05
    die weten om te gaan met dat materiaal.
  • 9:05 - 9:07
    Educatie op elk niveau,
  • 9:07 - 9:10
    voor bouwvakkers,
    bouwkundigen en architecten
  • 9:10 - 9:12
    is dus echt hard nodig.
  • 9:12 - 9:15
    Net zo belangrijk
    is de technische ontwikkeling,
  • 9:15 - 9:19
    zoals montagebouw ontwikkeld
    door mijn collega Martin Rauch,
  • 9:19 - 9:23
    die een kunstenaar is uit Australië
    en expert in lemen constructies.
  • 9:23 - 9:26
    Hij heeft een techniek bedacht
    voor het aanstampen van leem-elementen,
  • 9:26 - 9:29
    voor prefabricatie ervan
  • 9:29 - 9:32
    met isolatie, muurverwarming en koeling
  • 9:32 - 9:34
    en allerlei elektrische aansluitingen
  • 9:34 - 9:37
    die gestapeld kunnen worden
    in etage-gebouwen,
  • 9:37 - 9:39
    wat belangrijk is bij opschaling
  • 9:39 - 9:41
    en om het proces te versnellen,
  • 9:41 - 9:45
    zoals bij het Ricola Kruidencentrum
    in Zwitserland.
  • 9:47 - 9:50
    Tot slot hebben we
    goede bouwprojecten nodig
  • 9:50 - 9:53
    waarmee je kan bewijzen
    dat je met oud materiaal kan bouwen
  • 9:53 - 9:55
    op een heel moderne manier.
  • 9:55 - 9:59
    Het is niet van belang
    hoe oud het materiaal is,
  • 9:59 - 10:03
    maar hoe creatief we ermee omgaan.
  • 10:05 - 10:07
    Dit zijn bijvoorbeeld drie pensions
  • 10:07 - 10:10
    die ik heb gedaan in China
    in het dorp Baoxi,
  • 10:10 - 10:13
    zes uur met de bus vanaf Shanghai.
  • 10:14 - 10:17
    De buitenkant is van gevlochten bamboe
  • 10:17 - 10:20
    en de binnenzijde
    van steen en gestampt leem.
  • 10:21 - 10:24
    Het is traditioneel bouwmateriaal.
  • 10:24 - 10:26
    Zelfs grote delen
    van de Grote Chinese Muur
  • 10:26 - 10:27
    zijn met gestampt leem gemaakt,
  • 10:27 - 10:30
    maar het wordt vervangen door beton.
  • 10:30 - 10:34
    Deze trend komt snel op.
  • 10:34 - 10:37
    Binnen een paar jaar
  • 10:37 - 10:40
    heeft China meer cement verbruikt dan de VS
  • 10:40 - 10:43
    in de hele 20-ste eeuw.
  • 10:43 - 10:46
    Deze trend van het vervangen
    van natuurlijke materialen
  • 10:46 - 10:48
    met materialen
    die veel energie nodig hebben,
  • 10:48 - 10:50
    die erg energie-intensief zijn,
  • 10:50 - 10:52
    en die CO2 uitstoten,
  • 10:52 - 10:56
    dragen duidelijk bij
    aan de klimaatverandering.
  • 10:56 - 10:57
    We hebben alternatieven,
  • 10:57 - 11:01
    zoals leem, stenen, hout, bamboe, aarde,
  • 11:01 - 11:06
    die erg effectief zijn
    voor alle gebruiksdoeleinden.
  • 11:06 - 11:08
    Dit, bijvoorbeeld,
    is een kantoorgebouw dat we deden
  • 11:08 - 11:11
    voor Omicron Electronics in Oostenrijk.
  • 11:11 - 11:14
    Leem is gezond voor de aarde,
    maar ook voor de mens,
  • 11:14 - 11:16
    en het materiaal is low-tech,
  • 11:16 - 11:19
    maar het presteert high-tech.
  • 11:19 - 11:23
    De lemen muren houden
    het hoogwaardige gereedschap veilig
  • 11:23 - 11:26
    door vocht natuurlijk te reguleren.
  • 11:26 - 11:29
    Deze muur in mijn eigen huis
  • 11:29 - 11:31
    is onze bevochtiger.
  • 11:32 - 11:35
    We houden van onze
    zes ton modder in ons huis,
  • 11:35 - 11:38
    niet alleen omdat het gezond
    en duurzaam is.
  • 11:38 - 11:42
    Zijn archaïsche warmte raakt je diep.
  • 11:43 - 11:48
    Mijn eigen droom is het bouwen van een
    lemen wolkenkrabber midden in Manhattan.
  • 11:48 - 11:50
    (Gelach)
  • 11:50 - 11:51
    Yes.
  • 11:51 - 11:53
    (Applaus)
  • 11:53 - 11:55
    Deze droom is niet zo raar
  • 11:55 - 11:57
    als je weet dat de lemen stad
    Shibam in Jemen,
  • 11:57 - 11:59
    gebouwd in de 16e eeuw,
  • 11:59 - 12:03
    er nu al 500 jaar staat.
  • 12:03 - 12:07
    Wat lang geleden kon,
    kan nu nog steeds,
  • 12:07 - 12:11
    en we kunnen onze technische
    know-how gebruiken
  • 12:11 - 12:13
    op deze oude materialen
  • 12:13 - 12:17
    zodat het aan onze behoeftes
    en dromen voldoet.
  • 12:18 - 12:20
    Alles rondom ons,
  • 12:20 - 12:23
    en vlak onder ons,
  • 12:23 - 12:26
    is geweldig, natuurlijk bouwmateriaal.
  • 12:26 - 12:28
    Dat moeten we gebruiken.
  • 12:28 - 12:30
    Ik geloof heilig
  • 12:30 - 12:34
    dat onze huizen, werkplekken en steden
  • 12:34 - 12:36
    gezonder en duurzamer zouden worden,
  • 12:38 - 12:39
    en menselijker,
  • 12:40 - 12:42
    en mooier.
  • 12:42 - 12:43
    Dank je wel.
  • 12:43 - 12:46
    (Applaus)
Title:
De warmte en wijsheid van lemen gebouwen
Speaker:
Anna Heringer
Description:

"Veel hulpbronnen kan je zomaar uit de natuur halen -- we moeten ze alleen leren zien en onze creativiteit leren gebruiken om ze toe te passen", zegt architect Anna Heringer. Heringer gebruikt low-tech materialen zoals leem en bamboe om bouwwerken te maken van China tot Zwitserland, Bangladesh en nog verder weg. Bezoek een ontzagwekkende school, een elegant kantoor en gezellige sociale plekken -- allemaal gebouwd met natuurlijk materiaal -- in deze heerlijke talk.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
13:01

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.