Erê hemû bîranînên te rastin? Danyêl L, Şakter

Tevahîya waneyê bibîne: https://ed.ted.com/lessons/are-all-of-your-memories-real-daniel-l-schacter

di lêkolînekê de di 1990-an de, beşdaran bi bîr anîn ku wekî zarokeki di navendek a kirînê da winda bibûn. hinekan ev bîranîn bi kitekitek a
zelal parve kirin

lê li vir arîşek heye: yek ji van kesan jî bi rastî winda nebûne di navendê de.

wan ev bîranînên çewt çêkiribûn piştî derûnnasan ji wan re got ku ew ê winda bibin û dêûbavan ev piştrast kir. nexwe çi diqewime? Danyêl L, Şakter çewtbarîya bîra me vedikole.

Wane ji alîyê Danyêl L, Şakter, derînan ji alîyê AIM Creative Studios.

di lêkolînekê de di 1990-an de,

beşdaran bi bîr anîn ku wekî zarokeki
di navendek a kirînê da winda bibûn.

hinekan ev bîranîn bi kitekitek a
zelal parve kirin

yek jî bi bîr xist ku pîrê
ku ew rizgar kiribû

fanîlek li xwe kiribû.

lê yek ji van kesan jî di navendekê
de winda nebibû.

wan ev bîranînên çewt çêkiribûn.

demê derûnnasên lêkolînê ji
wan re digotin ew ê winda bibin,

û her çend dibe ku ew bûyerê
ji bîr nekin jî,

dêûbavên wan ew piştrast kiribûn.

û ne tenê yekdû kes bûn ku
hizir dikir ji bîra xwe çûne

çaryeka beşdaran bûn.

ev dîtin dibe ku bêbawer xuya bikin,

lê ew bi rastî ezmûnek a pir
hevpar nîşan didin.

bîranînên me carina bêbawerin.

her çende em hê jî bi rasî nizanîn
çi dibe sedemê vê têkçûnê

li ser astê dermansazî,

lêkolînê hin awayên herî hevpar ên
bîranînên me diyar kiriye

ji ya ku çêbû ji hev dûr bikevin.

lêkolîna navendê diyar dike ka em
çawa dikarin agahiyê têxin nav hev

ji çavkaniyên derveyî,

mîna mirovên din an nûçeyan,

di nav bîranînên meyên kesane
de bêy ku me hay jê hebe.

ev awayê pêşniyarê tenê
bandorek e li ser bîranînên me.

lêkolînek din bigre,

ku lêkolîner bi kurtî berhevokek a
ketober ya wêneyan nîşan didin

ji komek beşdaran re,

jêgirtin a wêneyên wargehek a zanîngehê
yek ji wan çi caran seredan nekiribû.

demê nîşê dana wêneyan piştî sê heftiya,

pirraniya beşdaran got ku
ew belkî an teqez hebû

berê seredan a wargehê kiribû.

beşdaran agehdariyek a çewt parve kirin
ji çarçovek ê ( wênek ku wan dîtibû)

li ser yeka din bîranînek ji tiştê ku wan
bawer kirbû ku bi rastî jî bi serê wan hatîye,

di ezmûn kirinek din de, ji mirovan re wênê
şûşeyek a mezin kirinê hate nîşandan,

û dûv re got ku şirînahiyan wêna bikin.

wan gelek caran bi bîr anî ku wan
şûşeyên mezin kirinê û şirînahî dîtine.

Wan têkoşîn kir ku tiştan bi
çarçova rast ve girêdin

gelo wan bi rastî ew dîtin e,
an jî bi tenê wêna kirin e.

lêkolînek din, ku derûnzanekî
li 2000 kesan pirsî

li ser dîtinên wan di derbarê
zagonî kirina marîjûana ê de,

bandorek din a li ser
bîranînê jî ronî dike.

beşdarn di 1973 û 1982 de
bersivên pirsan dan.

kesên ku digotin wan di 1973-an de piştgirî
daye zagonî kirina marîjûana ê,

lê ragihand ku ew di 1982-an de li dijî wê bûn,

bi pêkaneke mezin bi bîr anî ku ew bi
rastî li dijî zagonî kirinê bûn di 1973-an de

nerînên xweyên kevn li gorî
nerînên wan ên heyî tînin.

ramanên meyên niha
hest, û serpêhatî

dikare bîranînên me alîgir bike
yên ku me di paşerojê de his dikir.

di lêkolînek din de,

lêkolînvanan ji du komên beşdaran
agehdariya paşîn dan

li ser şerekê dîrokî û ji wan xwest ku şîmanê
ku her aliyek bi ser bikeve binirxînin.

wan ji her komê re heman agehdarî dan,

ji xeynî ku wan tenê ji komekê re got ku
bi rastî di şer de bi ser ketibû

koma din encama cîhana
rastîn nezanîbû

di bîrdozê de, divê bersivên
her du koman wekhev bin,

ji ber ku şîmana ku her
aliyek bi ser bikeve

bandorê nake ji hêla kî bi rastî bi ser ketî ye

Heke %20 delîva tûfanê hebe, û tûfan çêbibe,

delîva tûfanan bi paşverûtî nabe %100.

hê jî, koma ku dizanî
ka şer çawa birya bû

nirxandina aliyê serkeftî wekî bêtir pêkanbûna serkeftinê ji koma ku bi sernekeftî.

ev hemû hilweşînên bîranînê
dikarin bandorên rast-cîhanî hebin.

ger lêpirsînên polîsa pirsên sereke bi dîdevanên çav an gumanbaran bikar bînin,

pêşniyarbûn dikare bi nasnameyên nerast
an aşartinên nebawer encam bide.

heta di nebûna pirsên sereke de jî,

bêserûberbûn dikare bibe sedemê
dîdevaniya dîdevanê ne rast.

li salona dadgehê,

heke dadger biryarê liser belgeyekê
bide ku nayê qebûl kirin

û ji dadgeran re dibêje ku guh nedin wê,
dibe ku ew nekarin wê bikin.

di navendeka bijîşkî de, heker nexweş
li nerîna duyê bigere

û bijîşkê duyê hay ji nasîneva yekê heye,

ew zanyarî dibe ku encamgirtina wan bide alî.

Bîranînên me ne nûneriyên
hesinî yên rastiyê ne,

lê têgehiştinên xweyî.

û pêdvî naket ku tiştekê
şaş bi vê yekê hebe

pirsgirêk derdikevin demê ku em
bîranînê wekî rastiyî digirin dest,

li şûna pejirandina
vê rastîya bingehîn

di derbarê xwezayê bîranînên me de.