Bir ekonomik tetikçinin itirafları ve eylem çağrısı | John Perkins | TEDxTraverseCity

John Perkins, küresel bir imparatorluk kurmak için dört kıtada ülke devlet başkanlarına rüşvet vermek ve tehdit etmek için kullanılan yöntemleri anlatıyor ve “oyunu oynamayan” liderlere nasıl suikast düzenlendiği veya devrildiğini ortaya çıkarıyor. Ekonomik tetikçilik sisteminin gelişmekte olan ülkelerden ABD'ye, Avrupa'ya ve dünyanın geri kalanına nasıl yayıldığını anlatıyor ve bu süreci tersine çevirmek için bir strateji öneriyor. “Her birimiz” diyor, “bu heyecan verici devrime katılabiliriz. Kendini tüketerek yok olan bu sistemi, sürdürülebilir ve canlandırıcı bir sisteme dönüştürebiliriz."

John Perkins'in, Bir Ekonomik Tetikçinin Yeni İtirafları adlı kitabı dahil, kitapları milyonlarca satmış, New York Times en çok satanlar listesinde 70 hafta kalmış ve 30 farklı dilde basılmıştır. Büyük bir danışmanlık firmasında Baş Ekonomistlik, Dünya Bankası, BM, IMF, ABD hükûmeti, Fortune 500 şirketleri ve devlet başkanlarına danışmanlık yapan Perkins, hayatını sosyal, politik ve ekonomik sistemlerde değişimlerin hızlanmasının yanı sıra genel bilincin artmasına adadı. Son derece başarılı bir alternatif enerji şirketinin kurucusu ve CEO'suydu ve sürdürülebilir, adil, barışçıl ve gelişen bir dünya yaratmaya adanmış kâr amacı gütmeyen Dream Change ve Pachamama Alliance'ın kurucusu ve yönetim kurulu üyesidir.

John'un bu kitapları yazma ve eski patronlarına karşı konuşma cesareti, Kurucu Baba ve Analarımızın, Britanya İmparatorluğu'na karşı ayağa kalkmakta gösterdikleri cesaretin bir örneğidir. John da onlar gibi tehdit ve rüşvetlere meydan okuyarak harekete geçti.

Bu konuşma, TED konferans formatı kullanılarak bir TEDx etkinliğinde yapılmış ancak yerel bir topluluk tarafından bağımsız olarak düzenlenmiştir. Daha fazla bilgi için http://ted.com/tedx adresini ziyaret edin.

Dış ses:
John Perkins, lütfen sahneye gelin.

John Perkins: Teşekkür ederim.

İran Şah'ının,

Endonezya, Ekvador, Panama başkanlarının,

Suudi Arabistan Kraliyet Ailesi
mensuplarının huzuruna çıktım

ve şöyle şeyler söyledim:

Eğer bizim oyunumuzu oynarsanız

bu elimde siz ve dostlarınızın için
milyonlarca dolar var.

Ve bu elimde de var.

Oynamamaya karar
verirseniz de bir silah var.

Sözlerim şüphesiz bundan daha diplomatikti

fakat mesaj buydu.

Ben bir ekonomik tetikçiydim.

Biz ekonomik tetikçiler
"yırtıcı kapitalizm" adını verdiğim

yeni bir tür küresel ekonomi yarattık.

Bu işlemiyor, bunu hepimiz biliyoruz.

Okyanuslar yükseliyor,

buzullar eriyor.

Burada, Amerika'da
nüfusun %5'ten azı yaşıyor

ama dünya kaynaklarının
neredeyse %30'unu tüketiyoruz,

öte yandan dünyanın yarısı
ya açlık sınırında ya da fiilen aç.

Bu bir model değil.

Bunu Çin başaramaz.

Hindistan başaramaz,
çabalıyor ama başaramaz.

Bunu biz değiştirmeliyiz,
yeniden devrim yapmak zorundayız.

Bu sistemi değiştirmeliyiz.

Bu konuya birazdan gireceğim.

Önce, nasıl bir ekonomik tetikçi oldum?

İşletme bölümünde okurken,

Ulusal Güvenlik Teşkilatı'nın (NSA)
mülakatına girdim.

Yalan makinesine bağlanmak dahil,

beni bir dizi kapsamlı
psikolojik teste tabi tuttular.

Uzun hikâye.

Kısa kesersek, sonunda
Barış Gönüllüleri'ne katıldım..

(Gülüşmeler)

ve Amazon ormanlarının
derinliklerine gönderildim.

Bir öğretmenin oğlu olarak büyümüş
ve New Hampshire'da

çok varlıklı çocukların gittiği
bir hazırlık okuluna gitmiştim.

Kar ve soğuğun içinde büyüdüm,
biraz buranın kışı gibi.

Ve kendimi birdenbire,

buram buram nemli bir ormanda,
saz çatılı bir kulübede yaşarken buldum.

Sizce kolay uyum sağlamış mıyımdır?

Barış Gönüllüleri'nden sonra,

bir iş aldım.

Bana bir iş verildi.

Boston'da, NSA ve CIA ile
yakın bağları olan,

uluslararası bir danışmanlık firmasında
ekonomist olarak işe başladım.

Claudine Martin adlı
bir kadın tarafından eğitildim,

işi beni bir ekonomik tetikçi
olarak yetiştirmekti.

Claudine, NSA dosyalarımı görmüştü.

Üç şey istediğimi biliyordu,

hazırlık okulundaki zengin arkadaşlarımın
sahip olduğunu düşündüğüm üç şey:

Para, güç ve seks.

Claudine işinde çok iyiydi

ve bana ilk ikisinin sözünü verdi,

(Gülüşmeler)

para ve gücün sözünü verdi.

ve üçüncü konuda da bir şeyler öğretti.

(Gülüşmeler)

Sonra bana işimin gereklerini anlattı.

Bizim şirketlerin göz koyduğu, petrol
gibi kaynakları olan ülkelere gidecek

ve onlara, Dünya Bankası
veya kardeş kurumlarından

yüklü miktarda krediler ayarlayacaktım.

Fakat para fiilen o ülkelere gitmezdi;

o ülkelerde büyük altyapı
projeleri yapacak olan

Bechtel, Halliburton, Brown & Root
gibi tanıdık isimleri olan

bizim şirketlere giderdi

ve bu süreçte tesadüfen
büyük kârlâr elde edilirdi.

Elektrik santralleri
ve organize sanayi bölgeleri gibi

sadece o ülke sanayisinin sahibi,

varlıklı birkaç ailenin fayda
sağladığı şeyler inşa ederlerdi.

Halkın çoğunluğu ise ıstırap çekerdi,

ödeyemeyecekleri büyük borçlarla
baş başa bırakılırdı.

Ve dönüp şunu derdik:
Madem borcunuzu ödeyemiyorsunuz,

petrol gibi ne kaynağınız varsa
çok ucuza bizim şirketlere satın,

özelleştirme yapın,

tesislerinizi, okullarınızı,
hapishanelerinizi

bunlar gibi neyiniz varsa
bizim şirketlere satın.

Claudine ayrıca şunu da söyledi:

eğer bu ülke liderleri
teklifimi kabul etmezse

hemen arkamda "çakallar"
dediği kişiler olacaktı.

Ben silah taşımazdım ama çakallar taşırdı.

İlk görevim Endonezya'daydı

ve 1 milyondan fazla insanın öldürüldüğü

korkunç bir iç savaş yeni bitmişti.

Dehşet salan bir şöhreti vardı

ve itiraf etmeliyim ki
Jakarta'ya vardığımda

burada 3 yıl kalacağımı bilmek
dizlerimi tir tir titretmiş

ve mideme kramplar girmişti.

Ne yapmam gerektiğini hiç bilmiyordum.

Çok genç bir adamdım.

Tek bildiğim, Endonezya Hükûmeti'ni

çok pahalı bir elektrik
sistemi kurması için

bizim şirketlere ihale vermeye ikna edecek

bir rapor hazırlamam gerekiyordu.

Claudine, bu iş basit diye anlatmıştı,

hatta James Bond tarzı romantik bir şeydi.

Fakat gerçek beni sarstı.

Kendimi toy,

hazırlıksız ve zayıf hissediyordum.

Neyse ki iç savaşın galibi

aslında bir diktatör olan
Başkan Suharto idi.

Önerdiğim projeleri istemenin yanı sıra,

CIA ve Pentogon'dan da

koruma talep etmişti.

Ne zaman tökezlesem, ki sıkça tökezledim,

beni tutup kaldıran birileri hep oldu.

Bir devlet görevlisi
inanılmaz bir raporla ortaya çıkar

ve rapor hiç şüpheye meydan vermeden

ülkenin elektrik ihtiyacının
çok büyük oranda artacağını belirtirdi.

Harvard'lı bir matematikçi de
bu elektrik sistemi kurulursa

sorun kalmayacağını ispatlayan

bir formülle çıkagelirdi.

Sonunda, elektrik ihtiyacının

yıllık %19 gibi hiç duyulmamış bir oranda

artması gerektiğini
öngören bir rapor hazırladım.

Endonezya kredisini aldı,

bizim şirketler çok para kazandı

ve ben ekonomistlikten
baş ekonomistliğe terfi ettim.

Bu iyi bir dersti.

O sıralarda soğuk savaş iyice kızışmıştı

ve Washington, Küba'nın

komünizmi bütün yarı küreye yaymasının
an meselesi olduğuna inanıyordu.

CIA, Akbaba Operasyonu
adlı bir program geliştirdi

ve amacı bütün kıtada,

Brezilya, Arjantin, Şili gibi ülkelerde
sağcı diktatörlere destek vermekti.

Ekvador'un demokratik seçimle
gelen başkanı Jaime Roldós

ve Panama başkanı Omar Torrijos

Akbaba Operasyonuna şiddetle karşıydı.

Fikirlerini değiştirmeleri için
görüşmeye gönderildim.

Değiştirmediler, reddettiler.

Birçok kişinin kaza olduğuna
inanmadığı biçimde

özel uçağının düşmesiyle Roldós öldü.

Torrijos şöyle demişti:

"Eğer dostum Jamie'yi öldüren CIA ise
muhtemelen sıradaki benim."

3 ay geçmemişti ki

onun özel uçağı da çok benzer
bir şekilde düştü ve öldü.

O zamanlar Panama'da bulunan

Deniz Piyadeleri generali
benden sonra konuşacak

ve benimle aynı fikirde.

En azından, Torrijos
muhtemelen bir suikastti.

Gerçekten kim sebep oldu bilmiyoruz.

Şunu söylemek isterim ki
bir komplo teorisyeni değilim.

Dünyayı ele geçiren büyük
komplolara inanmıyorum.

Fakat raporları okurum,
sanırım ben bir komplo gerçekçisiyim.

Okurum yani,

CIA'nin kendi web sitesinde, yakınlarda
gizliliği kalkan belgeleri okudum

ve orada ABD hükûmetinin,

İran Başbakanı Musaddık,
Şili Başkanı Allende,

Guatemala'da Arbenz, Vietnam'da Diệm

ve Kongo'da Lumumba'nın

devrilmesi veya suikastinde
derinden dahli olduğu kabul ediliyor.

Şili'deki Allende demişken,

onun yerine Akbaba Operasyonu'nun
büyük savunucusu

çok acımasız bir diktatör olan
General Pinochet getirildi.

Kendi insanlarından
on binlercesinin öldürülmesini izleyen

ve Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'ın,

kapitalizmin büyük bir savunucusu
diyerek övdüğü biriydi.

Ulusal güvenliğe inanırım

ama bizim teşkilat,
politikalarımızı izlemedikleri için

diğer ülke liderlerini devirdiği
veya suikast düzenlediğinde

ABD'nin güvenliğinin sağlandığına değil,
tehlikeye atıldığına inanıyorum.

Ben bir kapitalistim.

Bence kapitalizm bize
inanılmaz teknolojiler,

sanat, bilim ve tıbbı verdi

ve bence gelecekten
umudumuzu canlı tutuyor.

Fakat yırtıcı kapitalizm
diye adlandırdığım,

bu yeni tür kapitalizm ise

gerçek kapitalizmin düşmanı.

Size açıklayayım.

Ben işletme okurken, iyi bir CEO'nun

şirketine makul oranda kâr ettirmesi

ve ayrıca o şirketi iyi bir vatandaş
yapması gerektiği bana öğretildi.

Çalışanlarına adil bir ücret öder,

onlara sağlık sigortası
ve emekli aylığı verir

ve vergilerini öder!

Bunu bir düşünsenize.

Yerel okullar ve sosyal tesis gibi

birçok şeye destek olur,

özetle, şirketinin halkın menfaatlerine
hizmet etmesini sağlar.

Her şey 1976'da değişti.

Milton Friedman,
Ekonomi Nobel ödülünü kazandığında

birçok şeyin arasında şunu da belirtti:

İşletmenin tek sorumluluğu,
toplumsal ve çevresel maliyetlere bakmadan

kârını en üst seviyeye çıkarmaktır.

Bu her şeyi değiştirdi

ve bu küresel fiyaskoyu yarattı,

iklim değişikliğiyle birlikte bir felakete
doğru gidiyoruz ve şu anda içindeyiz,

birçok şeyin olduğunu hepimiz biliyoruz.

Bunu değiştirmemiz gerek.

Bunu değiştirebiliriz.

Peki nasıl?

Bence Amerikan Devrimi
bize ilginç bir örnek sunuyor.

1773 yılında,

neredeyse bütün Amerikalılar,
İngilizlerin yenilmez olduğuna inanıyordu.

Fakat George Washington ileri çıktı

ve 20 yıl önceki Fransız-Kızılderili
Savaşı'nı hatırlattı.

Monongahela muharebesinde
bir avuç yerlinin

büyük ve güçlü Britanya ordusunu
yendiğine şahit olmuştu.

George Washington şunu dedi:
Evet yenilmezler,

yapmamız gereken tek şey
ağaçların arkasına saklanmak.

Kuralları değiştirin!

Bugün de tam burada
olduğumuzu düşünüyorum:

Kuralları değiştirin.

İşletme okulunda öğrendiğim
kuralları seviyorum.

İyi bir şirket, iyi bir CEO

halkın menfaatlerine hizmet etmelidir,

iyi bir vatandaş olmalıdır.

Ekonomimizin dayalı olduğu

ve esasında kaynaklarımızı
yok eden şirketler yerine,

kirliliği temizleyen
ve çevreyi yeniden canlandıran

enerjiyi daha etkin kullanma,

ulaşım, iletişim gibi şeylerde

yeni teknolojiler geliştiren şirketlere

yatırım yapma fikri hoşuma gidiyor.

Özü itibariyle,

şirketlerimizi ele geçirelim

ve kendisi yenilenebilir olan

bir ekonomik sistem oluşturalım.

Bunu yapmaya hazır mısınız?

Bence hepimiz hazırız.

Bu yenilenebilir kaynağı yaratabiliriz,

dünyayı bugün gerçekten
şirketlerimiz yönetiyor.

Bu ülkede ve hemen her yerde

siyasetin çoğunu onlar kontrol ediyor.

Fakat şunu unutmayın,

onların bize ihtiyacı var.

Onlara çalışıyoruz, yönetiyoruz, çoğumuz
onların sahibiyiz, onları işletiyoruz.

Malları veya hizmetlerini satın almamıza,

onlara yatırım yapmamıza, çalışmamıza,
vergilerimizden yapılan desteğe muhtaçlar.

Gücün sahibi biziz.

Gücün sahibi sizsiniz.

Biraz önce tutku ve güçle ilgili
bu inanılmaz müziği dinledik.

Tutkumuzu devreye sokalım.

Bize size getiren bu.

Ne yapabilirsiniz,
her biriniz ne yapabilir?

Hepimiz ne yapabiliriz?

Sanırım şu en önemli şeyi
söyleyerek başlamalıyım,

tarihin şu anda yaşadığımız döneminde

bireyler, sizler, daha önce hiç
olmadığı kadar çok güce sahip.

Dünyayı çok dolaşıyorum,

bunun gibi ve başka organizasyonlarda
konuşmalar yapıyorum

ve nereye gidersem gideyim,
Asya, Afrika, Güney Amerika,

Avrupa, Orta Doğu, Birleşik Devletler,

insanlar uyanıyor

ve kurtarma mekiği olmayan, minicik
ve hassas bir istasyonda yaşadığımızı,

bir felakete doğru gittiğimizi ve bunu
değiştirmemiz gerektiğini görüyor.

Bunu başarabiliriz.

Satışta olan son kitabım,

"Bir Ekonomik Tetikçinin
Yeni İtirafları"nda

bütün bir bölümü
yapabileceğiniz şeylere ayırdım.

Listeler ve fikirler.

Bir tür özet olarak, onların sadece
üçünden bahsedeyim.

Yani şöyle ki

bugün sahip olduğumuz gücü hatırlarsak

özellikle internette bir numara:

Bir şeyler araştırın

ve bunu yayın,

hikâyenin arkasındaki hikâyeye

bir ışık tutun.

Zannederim bir ekonomik tetikçi
olarak yaşadığım hayat,

bir hikâyenin arkasında
neredeyse her zaman

başka bir hikâye olduğunu vurguluyor.

Ayrıca son zamanlardaki ifşalar,
WikiLeaks ve Edward Snowden belgeleri

ve Panama belgeleri

ve muheşem bloggerlar
ve diğerlerinin haberleri,

Pulitzer Ödülü kazanan ProPublica,

Common Dreams,
çok ama çok sayıda kuruluş

şu gerçeğe ışık tutuyor;

rüşvetçi politikacılarımız

ve vergi kaçakçısı milyarderlerimiz var.

Demokrasi şeffaflığa dayalı bir rejimdir.

Hikâyenin arkasındaki
hikâyeyi bilmeye dayanır.

Benim ve sizin bu hikâyeyi
araştırmamızı talep eder..

Liderlerimizi ve hükûmet politikalarını

sorgulamamızı talep eder..

Bunu yapmak bir vatanseverliktir.

Yani bir numara: Hikâyenin arkasındaki
hikâyeyi araştırın ve bunu yayın.

İki numara: Yerel ve topluluk
gücünü, kendi gücünüzü,

politikaları, hükûmet sistemlerini

ve kanunları değiştirmek için kullanın.

Biz insanlar bunu yapmalıyız.

Bunu başkanın yapmasını bekleyemeyiz,
bir sonraki kim olursa olsun.

Bunu biz yapmak zorundayız,
demokrasimizde bunu yapmak bizim işimiz.

Geçenlerde, küçük bir eyalet olan
Vermont'ta, burası ABD nüfusunun %0.2 si,

bu eyaletteki çok az sayıdaki kişi,

şirketlerin GDO etiketi koymasını
zorunlu kılan bir kanun geçirtti.

Sonuç olarak, beş büyük gıda şirketi,

ConAgra, General Mills,

Kellogg's, Campbell Soup, Mars,

tamamı, burada Michigan'da
ve ABD'nin her yerinde

GDO etiketlemesi yapmakla yükümlü oldu.

Daha geçenlerde Hugh Grant'ın -
aktör olan değil Monsanto CEO'su -

radyoda bunun kendisine çok büyük
etkisi olduğunu söylediğini duydum.

Vermont eyaletinde olanlar nedeniyle,

Monsanto, GDO'lara yaklaşımını
yeniden değerlendirecekmiş.

Biz insanlar, Güney Afrika'daki
siyah beyaz ırk ayrımcılığının

bitirilmesi için şirketleri zorladık,

kirlenmiş nehirleri temizlemek için,
bunu sağlayacak kanunlar için

kapıların azınlıklar ve kadınlara
açılması için zorladık.

Siz, biz, büyük parayı
siyasetten dışarı atmak için

insanları harekete geçirme gücüne sahibiz.

İki numara: Yerel, ulusal
ve küresel kanunları etkileyecek

bir kuruluşa katılın
veya siz bir tane kurun.

Bunu yapın, lütfen müdahil olun,

bu hepimizin yapabileceği önemli bir şey.

Üç numara:

Bir şirkete, halkın çıkarlarına hizmet
etmesi gerektiğini anlamada yardım edin.

Şirketler sizi dinler, pek çok güçlü
şirketin CEO'sunu tanıyorum.

E-posta, tweet , Facebook, her neyse,

bunlar yağmur gibi yağdığında

bunu anlarlar ve cevaplamak zorundalar.

Size önerim, bir şirket seçin,

sizi cezbeden herhangi bir şirket

ve ona bir e-posta gönderin,

onlara düşmanca davranmayın,
onları ve ürünlerini sevdiğinizi söyleyin

ama artık ürünlerini çevreyi kirletmeye
bırakana dek veya kirliliği temizlemezse

çalışanlarına adil ücret vermezse
almayacağınızı söyleyin.

Meseleniz her neyse söyleyin.

E-postayı o şirkete ve bütün
sosyal ağlarınıza gönderin

ve onlardan da bu e-postayı
sosyal ağlarına göndermesini isteyin.

Müdahil olun: Bir ışık yakın,
kanunları değiştirin

ve şirketleri halkın menfaatlerine
hizmet etmeye ikna edin.

Bizi yüz üstü bırakan, tükenmiş,

kaynaklarımızın temelini yok eden

bu ekonomik sistemi,

bu şekilde değiştirebiliriz.

Sanıyorum siz ve ben,

insanlık tarihinin en olağanüstü
döneminde yaşıyoruz.

Bir yeniden devrimi yaşayacağız,
bilinçli bir devrimi.

Gezegenin her yerinde insanlar uyanıyor.

Bir araya geleceğiz

ve sekiz yaşındaki torunum,
diğer bütün çocuklar

ve gezegendeki her duyarlı
varlığın geriye dönüp

şunu dediği bir dünya yaratacağız:

Baksana, şükürler olsun ki
TEDx ve Michigan,

şükürler olsun ki bütün bu insanlar,

kararlılıkla bir araya gelip ilerlemişler

ve yenilenebilir bir kaynak olan
bu ekonomiyi yaratmışlar."

Geldiğiniz için hepinize teşekkürler.

Bu yolculuğa sizinle çıkmayı
dört gözle bekliyorum.

Çok çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)